Invited and chaired by Patrick Lovell (director of The Con), in this video Bill Black and I discuss financial corruption in the USA and the EU. Bill Black needs no introduction. As a lawyer he filed over 1700 indictments for financial corruption in the US, from the S&L scandal to this day. He was also the nemesis of five US Senators who did their utmost to cover up financial fraud. He is also an academic, best-selling author and former bank regulator. Currently an associate professor of economics and law at the University of Missouri, Kansas City, Bill assisted Icelandic and French leaders responding to their fiscal crises and has testified to US Congress about the financial crisis, specifically on regulatory failures and the role of control fraud in the bubble and crisis.

The post Bill Black and Yanis Varoufakis discussing corruption in finance – video appeared first on Yanis Varoufakis.

Inglorious procrastination is one of the European Union’s standard responses to major crises. This is not merely due to the difficulty of getting twenty-seven Prime Ministers and Presidents to agree. It is also because of their motivated tendency to ask themselves the wrong questions, thus heading slowly but inexorably to self-harming policy solutions.

After the demise of Lehman Brothers in October 2008, a group of policymakers gathered in Washington to ponder the relevant question (“How do we bail out the bankers to stop them from consuming us?”). Meanwhile, in Brussels a much larger group mused for years over a toxic version of the same question (“Given that EU rules prohibit bailouts, how do we maintain the pretence we are respecting them as we bailout the bankers anyway?”). The result was a costly delay and policy choices which ensured that, whereas in 2008 Europeans earned, in aggregate, 10% more than Americans, by 2022 Americans were earning 26% more than Europeans.

Today, the European Union is about to repeat this self-harming act in response to another unforeseen blow that struck Brussels a year ago. On 16^th August 2022 President Biden signed into law the misleadingly labelled Inflation Reduction Act that released $783 billion of subsidies, over a decade, in support of US industry’s green energy transition. In one fell swoop Washington had torn up the so-called Washington consensus; the rules-based free trade and industrial policies that America and Europe had been foisting upon the Global South for thirty years. Suddenly, large unilateral subsidies were introduced by a US government that felt no obligation to keep the rest of the world in the loop, the EU included.

The EU’s bureaucrats and politicians were livid. Overnight, the whole of Europe’s mighty manufacturing sector faced tall fences impeding access to the vast American market. The problem went far beyond German car makers whose electric cars became ineligible for the up to $7500 subsidy that domestically assembled cars benefit from. By subsidising all domestic battery production, Washington ensured that every manufacturer across the United States will face lower energy costs than their European competitors.

It was not long before the shivers down EU policymakers’ spines were further electrified by the news that, after President Biden’s IRA law came into force, the world’s largest chemical producer, BASF, decided to curtail its operations in the EU while Tesla put on hold the completion of a major battery manufacturing plant in Germany. Europe’s rapid de-industrialisation suddenly loomed large on a bleak and inauspicious horizon.

It is hard not to pity the EU’s top brass. They thought that, once Donald Trump was out of the White House, Washington would treat them as partners. They expected the Biden administration to endorse Brussels’ preference for carbon taxes and pricing schemes which, unlike subsidies, encourage not just more clean energy but also overall energy savings. They believed that Biden’s circle would appreciate the readiness with which, following Putin’s invasion of Ukraine, Europe cut itself off dirt cheap Russian natural gas and, instead, is spending billions on the expensive fracked oil and liquified natural gas Europe now imports from Texas and New Mexico.

What is not easy to sympathise with is that, as in 2008, the EU’s decision makers are indulging their penchant for inglorious procrastination, thus inflicting further damage to Europe’s already diminished prospects. A whole year after the IRA was activated, the EU response remains in limbo. Some have argued that this is an exaggeration since the EU, unlike the US, already had a Green Deal in place involving funding pledges not too dissimilar to those of Biden’s IRA. Alas, the devil is in the detail: The EU’s Green Deal offers up to €1 trillion of pledges which, unlike Biden’s IRA monies, is not actual money but, rather, a fictional number akin to the notorious Juncker Plan whose pledged €300 billion of new investment funds never really materialised.

Similarly with the argument that Europe also offers equivalent subsidies to every electric car sold in the EU. A closer look reveals two key differences: First, in the US subsidies come from the federal government, which means that domestic producers do not face discrimination depending on their location; unlike in the EU where subsidies are grossly uneven and reliant on the fiscal health of each member-state. Secondly, in the EU all electric cars receive the subsidy, including US-produced TESLAs. By contrast, in the US no EU-produced zero-emission vehicles qualify for the subsidy.

Why is the EU not following the dictum “if you can’t beat them, join them”? Why not offer the same subsidies Biden made available to US-based manufacturers to companies manufacturing in the EU? The reason is that, unlike carbon trading schemes that pay for themselves, subsidies require a common budget, lest Portuguese or Slovenian manufacturers receive much lower subsidies courtesy of their governments’ relative impecunity. Without a common money pot for EU-wide manufacturing subsidies, Washington’s choice to discriminate against EU manufacturers will lead richer European governments massively to discriminate against the manufacturers of poorer member-states. And without a common Treasury it is impossible to replicate in the EU what the IRA is accomplishing in the US with the active involvement of the US Treasury Department.

As I write these lines, three pieces of legislation are in the pipeline promising a decent EU response to the IRA: The Net Zero Industry Act (which will cut red tape and drop state-aid rules), the Critical Raw Materials Act (which focuses on rare earths and other materials crucial to green tech), and reforms of the European electricity pricing model (which has given a great boost to the monopoly rents of private power oligopolies at the expense of both industry and the struggling classes). While the jury is still out on these, two things are clear already: First, the EU cannot afford the billions it would take to compensate industry for its intolerably delayed response. Secondly, the EU’s leaders will never create the common Treasury the EU needs even if the alternative is calamitous (i.e., exactly as in the euro crisis).

Meanwhile, Germany, is acting virtually alone to stem the mass emigration of manufacturing to the US. Once upon a time, it might have pulled it off by funding the necessary subsidies from the surpluses generated by its coveted business model based on cheap Russian energy, Chinese demand for its finely engineered machine goods, its chemical factories, its mighty car industry. Alas, that business model is now in terminal disrepair: its gas deal with Moscow gone, its Chinese markets imperilled by Washington’s sanctions, its advantage at building fine internal combustion engines, drivetrains, oil heaters etc. undermined by an electrification process that shifted most profits from the makers of things and the owners of terrestrial capital to the masters of green tech and cloud capital that Germany never seriously invested in.

Sadly, Germany’s political class are, again, asking precisely the wrong question. Instead of wondering “How do we replace our broken mercantilist model (of traditional net exports and wage suppression) to one made for the era of cloud-based technologies?”, they are wilfully trapped in the wrong question “How do we lower the energy costs of our manufacturers to maintain our inoperative mercantilism?” Unwilling to fathom that the value-added from electric cars and green energy networks will go to the manufacturers of the kind cloud-based capital that Germany, and the EU more generally, have failed to invest in, they insist in immiserating both the people of Germany and the rest of the EU through another bout of investment-destroying paneuropean austerity.

As long as climate disaster does not lead to our species’ extinction, Europe and Germany, I have no doubt, will bounce back. Don’t know how or when. What I do know is that we are very close to condemning one or more generations of Europeans to persistent underdevelopment.

For The Guardian’s site, where this op-ed was originally published, please click here.

The post Why can’t the EU power ahead with green subsidies like Biden’s? It isn’t just political procrastination – THE GUARDIAN appeared first on Yanis Varoufakis.

Just laid my hands on the first copy of TECHNOFEUDALISM – What killed capitalism. Good feeling. There is no substitute for physicality. Below, I copy the Preface and Table of Contents to offer you a whiff of the argument and style. I believe it will be in UK bookshops at the end of the month. If in the UK, please join me at several events listed below:

• BATH on Monday 25^th September – 19:30 Christ Church, Julian Road, BA1 2RH

• MANCHESTER on Tuesday 26th September – 19.30 Home Theatre, at 2 Tony Wilson Pl, Manchester M15 4FN

• EDINBURGH on Wednesday 27th September – 19.30 Greenside Church, 1b Royal Terrace, Edinburgh, EH7 5AB

• LONDON on Thursday 28th September – 19.30 at the Royal Festival Hall

Preface

Some years ago, I decided to write a brief history of capitalism. To temper the task’s enormity, and force myself to focus on what capitalism boils down to, I decided to pretend I was narrating capitalism’s story to my then twelve-year-old daughter. So, without seeking Xenia’s permission (something she will never let me forget!), I began writing the book in the form of a long letter to her. Taking care to use no jargon (not even the word capitalism!), I kept reminding myself that whether or not my narrative made sense to a youngster was a litmus test of my own grasp of capitalism’s essence. The result was a slim volume entitled Talking to My Daughter: A brief history of capitalism. It took as its starting point an apparently simple question of hers: why is there so much inequality?

Even before it was published, I was feeling uneasy. Between finishing the manuscript and holding the published book in my hands, it felt as if it were the 1840s and I was about to publish a book on feudalism; or, even worse, like waiting for a book on Soviet central planning to see the light of day in late 1989. Belatedly, that is.

In the years after it was published, first in Greek, later in English, my weird hypothesis that capitalism was on the way out (and not merely undergoing one of its many impressive metamorphoses) gathered strength. During the pandemic, it became a conviction, which became an urge to explain my thinking in a book if for no other reason than to give friends and foes outraged by my theory a chance properly to disparage it having perused it in full.

So, what is my hypothesis? It is that capitalism is now dead, in the sense that its dynamics no longer govern our economies. In that role it has been replaced by something fundamentally different, which I call technofeudalism. At the heart of my thesis is an irony that may sound confusing at first but which I hope to show makes perfect sense: the thing that has killed capitalism is … capital itself. Not capital as we have known it since the dawn of the industrial era, but a new form of capital, a mutation of it that has arisen in the last two decades, so much more powerful than its predecessor that like a stupid, overzealous virus it has killed off its host. What caused this to happen? Two main developments: The privatisation of the internet by America’s, but also China’s, Big Tech. And the manner in which Western governments and central banks responded to the 2008 great financial crisis.

Before saying a little more on this, I must emphasise that this is not a book about what technology will do to us. It is not about AI-chatbots that will take over our jobs, autonomous robots that will threaten our lives, or Mark Zuckerberg’s ill-conceived metaverse. No, this book is about what has already been done to capitalism, and therefore to us, by the screen-based, cloud-linked devices we all use, our boring laptop and our smartphone, in conjunction with the way central banks and governments have been acting since 2008. The historic mutation of capital that I am highlighting has already happened but, caught up in our pressing dramas, from debt worries and a pandemic to wars and the climate emergency, we have barely noticed. It is high time we paid attention!

If we do pay attention, it is not hard to see that capital’s mutation into what I call cloud capital has demolished capitalism’s two pillars: markets and profits. Of course, markets and profits remain ubiquitous – indeed, markets and profits were ubiquitous under feudalism too – they just aren’t running the show any more. What has happened over the last two decades is that profit and markets have been evicted from the epicentre of our economic and social system, pushed out to its margins, and replaced. With what? Markets, the medium of capitalism, have been replaced by digital trading platforms which look like, but are not, markets, and are better understood as fiefdoms. And profit, the engine of capitalism, has been replaced with its feudal predecessor: rent. Specifically, it is a form of rent that must be paid for access to those platforms and to the cloud more broadly. I call it cloud-rent.

As a result, real power today resides not with the owners of traditional capital, such as machinery, buildings, railway and phone networks, industrial robots. They continue to extract profits from workers, from waged labour, but they are not in charge as they once were. As we shall see, they have become vassals in relation to a new class of feudal overlord, the owners of cloud capital. As for the rest of us, we have returned to our former status as serfs, contributing to the wealth and power of the new ruling class with our unpaid labour – in addition to the waged labour we perform, when we get the chance.

Does all this matter to the way we live and experience our lives? It certainly does. As I will show in chapters 5, 6 and 7, recognising that our world has become technofeudal helps us dissolve puzzles great and small: from the elusive green energy revolution and Elon Musk’s decision to buy Twitter to the New Cold War between the USA and China and how the war in Ukraine is threatening the dollar’s reign; from the death of the liberal individual and the impossibility of social democracy to the false promise of crypto to the burning question of how we may recover our autonomy, perhaps our freedom too.

By late 2021, armed with these convictions, and egged on by a pandemic that strengthened them, the die had been cast: I would sit down and write a brief introduction to technofeudalism – the far, far uglier social reality that has superseded capitalism. One question remained: Whom to address it to? Without much thought, I decided to address it to the person who had introduced me to capitalism at a ridiculously young age – and who, like his granddaughter, once asked me an apparently simple question that shapes almost every page of this book. My father.

For the impatient reader, a word of warning: my description of technofeudalism does not come until chapters 3 and 4. And for my description to make sense, I need first to recount capitalism’s astounding metamorphoses over the preceding decades: this is chapter 2. The beginning of the book, meanwhile, is not about technofeudalism at all. Chapter 1 tells the story of how my father, with the help of some metal fragments and Hesiod’s poetry, introduced my six-year-old self to technology’s chequered relationship with humanity and, ultimately, to capitalism’s essence. It presents the guiding principles on which all of the thinking that follows is based, and it concludes with that seemingly simple question father put to me in 1993. The rest of the book takes the form of a letter addressed to him. It is my attempt to answer his killer question.

TABLE OF CONTENTS

Preface

Chapter 1 – Hesiod’s lament

• Father’s friends
• A child’s introduction to historical materialism
• From Heat to Light
• A most peculiar introduction to capitalism
• An equally odd introduction to money
• Free to choose? Or to lose?
• Father’s question

Chapter 2 – Capitalism’s metamorphoses

• Retrieving the irretrievable
• Technostructure
• Attention markets and the Soviets’ revenge
• The audacious Global Plan
• Mad numbers
• The fearless Global Minotaur
• From uncontrollable discontent to controlled disintegration
• The Minotaur’s favourite handmaidens: Neoliberalism and the computer
• Back to your question

 Chapter 3 – Cloud Capital

Commanding capital

• From Don to Alexa
• Singularities
• The birth of the internet commons
• The New Enclosures
• Cloud capital: beginnings
• Cloud-Proles
• Cloud-Serfs
• Wither markets, hello cloud-fiefs
• Back to your question

Chapter 4 – The Rise of the Cloudalists and the Demise of Profit

• The secret of the new ruling class
• 2008’s unintended consequences
• Poisoned money, gilded stagnation
• How profits became optional for the cloudalists
• Private Inequities
• Back to your question

Chapter 5 – What’s in A Word?

• What would it take for capitalism to die?
• Rent’s revenge: How profit succumbed to cloud rent
• Capitalism on steroids?
• The technofeudal method to Elon Musk’s Twitter madness
• The technofeudal underpinnings of the Great Inflation
• The case of German cars and green energy
• Back to your question: Is capitalism not back on track?

Chapter 6 – Technofeudalism’s global impact: the New Cold War

• Technofeudalism with Chinese characteristics
• Technofeudal geopolitics: The emerging ‘threat’ of China’s cloud finance
• Technofeudal geopolitics: How Ukraine helped divide the world into two super cloud-fiefs
• The spectre of technofeudalism over Europe, the Global South, the Planet
• Back to your question: who wins and who loses?

Chapter 7 – Escape from Technofeudalism

• The death of the liberal individual
• The impossibility of social democracy
• Crypto’s false promise
• Imagining Another Now
• Democratised companies
• Democratised money
• The cloud and the land as a commons
• A cloud-rebellion to overthrow technofeudalism
• Back to your question, one last time

APPENDIX 1 – The Political Economy of Technofeudalism

APPENDIX 2 – The Madness of Derivatives

Influences, Readings and Acknowledgments

The post Technofeudalism has just arrived… appeared first on Yanis Varoufakis.

For the Project Syndicate site where the article was originally published, click here.

The post Austerity Ruined Europe, and Now It’s Back – Project Syndicate op-ed appeared first on Yanis Varoufakis.

Απόσπασμα από την τοποθέτηση του Γιάνη Βαρουφάκη στην Πολιτική Γραμματείας της 13ης Ιουλίου

 Μετά την διπλή εκλογική ήττα, το ΜέΡΑ25 προβήκαμε (βλ. Αποφάσεις Κεντρικής Επιτροπής της 9ης Ιουλίου) σε σκληρή αυτοκριτική όσον αφορά τον τρόπο που επικοινωνήσαμε τις θέσεις μας. Κοινό ήταν το αίσθημα ότι η «ρήξη», η συνεχής ονομαστική αναφορά στους γνωστούς ολιγάρχες, η αναφορά στην «Μητσοτάκης ΑΕ», η εχθρότητά μας προς τον (δυστυχώς δημοφιλή) Φράχτη, ίσως να μας στοίχησαν. Πως αν «στρογγυλεύαμε» τον λόγο μας, αν ήμασταν πιο «ήπιοι» για ολιγάρχες και Φράχτες, θα τρομάζαμε λιγότερο και σήμερα θα είμασταν στη Βουλή. Νομίζω ότι εδώ κάνουμε λάθος. Ότι παρασυρμένοι από την πραγματική ανάγκη αυτοκριτικής, δώσαμε (κι εγώ ο ίδιος) περισσότερη σημασία στον τρόπο που επικοινωνούμε τις θέσεις μας απ’ ότι έπρεπε.

The post Το πρόταγμα, οι συμμαχίες και το θέμα ηγεσίας του ΜέΡΑ25 – ThePressProject appeared first on Yanis Varoufakis.

On this episode of the podcast I speak with Yanis Varoufakis about the role of banks and politicians. Yanis is an economist, politician, author and Secretary-General of MeRA25. He is perhaps best known for his role as the Greek Minister of Finance during the Greek credit crisis. In our discussion we cover some fairly big questions: Who really foots the bill when banks are bailed out? Who are the winners and losers during inflation? Are those that control the means of production still the dominant class? Why isn’t the EU home to big tech giants like facebook and amazon? What powers do politicians really have? What might a non-exploitative and sustainable social economy look like in practice and is there a peaceful way to get there?

These conversations are supported by the Andrea von Braun foundation (http://www.avbstiftung.de/), as an exploration of the rich, exciting, connected, scientifically literate, and (most importantly) sustainable future of humanity.

The views expressed in these episodes are my own and those of my guests.

Thumbnail image by: Socrates Baltagiannis. Check out his work here: https://www.socratesbaltagiannis.com/

Menu: 0:00

– Introduction 0:55

– Best swimming in Greece. 3:41

– What is money? 9:50

– Why do economies crash? 19:10

– Winners and losers of bank bailouts. 25:40

– Alternatives to saving the bankers. 33:30

– Where are the European Tech Giants? 37:40

– The European Catastrophe. 41:50

– What is the EU lacking? 43:55

– Forced Federation. 52:00

– Who holds power today? 56:30

– Buying shares and using amazon. 59:50

– What makes you happy?

►Subscribe And Turn On All Notifications To See More: https://www.youtube.com/c/EscapedSapi…

The post What is money and who rules the world? | Yanis Varoufakis on Escaped Sapiens #46 appeared first on Yanis Varoufakis.

The week started ominously with a French journalist asking me whether the Greeks have turned cold-hearted, alluding to the apparent apathy to the drowning of hundreds of refugees off the coast of the Peloponnese and to the murky role played in this tragedy by our Coastguard. Yes, I replied without a second thought. A population that has been brutalised by thirteen years of crisis, whose median per capita real incomes are now 40% lower than in 2007, and whose democracy was crushed in 2015 (when their brave referendum vote was ignored) have become too numb and too cynical to care even about their own rights. How else can one explain the recent electoral triumph of a Prime Minister who had been caught red-handed eavesdropping on political opponents, even on members of his cabinet and the top brass of our armed forces?

Build the Wall!

Pollsters informed me that a chief reason our party, MeRA25, fared badly in the recent general election was our opposition to the Wall on our border with Turkey. My mind raced to the 2016 mass rallies addressed by a Donald Trump screaming “Build the Wall!” at the top of his voice. Back then, Europeans looked at him with disdain. Since then, Europe has proven far more adept at building Border Walls than Trump ever was. On the Greek-Turkey border, in Spain’s Moroccan enclave, on the eastern borders of Hungary and Romania, in the midst of Libya’s desert, the European Union has funded the erection of abominations that should fill Trump’s heart with envy. Are we not great hypocrites? And for what? For a thousand years we exported millions of migrants, often armed to the teeth, to the globe’s four corners. Now that Europe is aging, the migratory flows have reversed. We have a pressing need for many migrants every year. Instead of welcoming people willing to spend thousands of dollars to risk life and limb to get here, we fence them off and push their boats back into the stormy seas. Nothing but racism can explain this.

Technofeudalism

I spent most of the week locked up in a studio recording the audiobook of my forthcoming Technofeudalism: What killed capitalism. It was hard work and great fun to read out loud a book which, while written from a Marxist analytical perspective, is bound to annoy leftists just as much as it annoys true-blue believers in capitalism’s inevitability. Why do I fear that leftists will be annoyed? At the heart of my thesis is an irony that may sound, at first, confusing: the thing that has killed capitalism is… capital itself. Not capital as we have known it since the dawn of the industrial era, but a new form of capital, a mutation of it so toxic that like a stupid, overzealous virus it has killed off its host. Upon hearing me saying this, a lovely SWP friend put it to me angrily: “If the system we live under is no longer capitalist, why is it not socialist?” Quite!

Cloud Capital

So, what on earth is cloud capital? For starters, it does not live anywhere near the clouds but, rather, it comprises our networked machinery, thousands of miles of optic fibre cables on the ocean floors, AI-driven algorithms and communications’ hardware crisscrossing the planet. So, like railway tracks and industrial robots, it is a form of capital. But, rather than merely a produced means of production, cloud capital is a produced means of behaviour modification. It turns us all into a type of serf, by inciting us to labour for free so as to build up its stock (e.g., when we upload stuff on TikTok). It speeds up proletarian labour in the factories and warehouses. And, crucially, it replaces markets with platforms, like amazon.com, which look like markets but are most certainly not markets. Cloudalists, its owners, now have the power to extract gigantic rents from conventional capitalists (e.g., the 35% cloud-rent Amazon, Apple, Alibaba etc. charge vendors). Unlike capitalism, whose fuel was profit, our technofeudal world runs on rent, like feudalism used to – except that cloud rent is made possible not via land ownership but via the ownership of this newfangled, toxic form of (cloud) capital, our era’s enclosed digital commons.

But, is Amazon not a capitalist market?  

If it ain’t a capitalist market, what in the sweet Lord’s name are we stepping into when we enter amazon.com?”, a student at the University of Texas asked me a few years ago. A type of digital fief, I replied instinctively. A postcapitalist one, whose historical roots remain in feudal Europe but whose integrity is maintained today by a futuristic, dystopian type of cloud-based capital.

Are Meta and TikTok not capitalist competitors?

TikTok drained Facebook’s users and revenues. Isn’t this exactly the market competition that Ford, Edison and Westinghouse faced? No, it’s not. Battles and rivalries leading to the rise and fall of fiefs, were part-and-parcel of feudalism. But we should not confuse rivalry between fiefs with market-based competition, where lower prices and higher qualities rule. Under technofeudalism, the rivalry between members of the technofeudal class is determined by power that transcends markets.

The post How the EU out-trumped Trump, plus what is killing capitalism: My last week’s Diary in The New Statesman appeared first on Yanis Varoufakis.

ATHENS – Last week brought a rare good-news story: artificial intelligence enabled researchers to develop an antibiotic capable of killing an exotic superbug that had defied all existing antimicrobial drugs. An AI-driven algorithm mapped out thousands of chemical compounds in key proteins of Acinetobacter baumannii, a bacterium that causes pneumonia and infects wounds so severely that the World Health Organization had classified it as one of humanity’s three “critical threats.”

Once the mapping was done, the AI proceeded to invent an effective drug with novel features compared to existing antibiotics. Without AI’s help, the life-saving antibiotic would remain a pipe dream. It was a scientific triumph for the ages.

But there is a nasty flipside. Remember Chris Smalls, the Amazon warehouse worker who organized an employee walkout from the company’s Staten Island, New York, facility to protest working conditions during the pandemic?

Smalls shot to brief fame when it was revealed that, having fired him, Amazon’s rich and powerful directors spent a long teleconference planning to use character assassination to undermine his cause. Still, a couple of years later, Smalls successfully organized the first (and still only) formally recognized Amazon employees union in the United States. Today, such successes are imperiled by the same AI technology that produced the germ-busting antibiotic.

Smalls’ union was a bitter setback for Amazon managers, who had been trained for years to use any means, fair or foul, to prevent workers from unionizing. In a training video leaked in 2018, managers were coached to watch for warning signs of organizing activity. They were urged to use surveillance cameras outside Amazon’s warehouses to spot employees who linger after their shift, potentially seeking to persuade colleagues to join a union. They were also encouraged to eavesdrop on employees’ conversations, listening for phrases like “living wage” or “I feel drained.”

Soon after, software replaced, or at least aided, the bosses’ primitive surveillance methods. In 2020, Recode reported that Amazon had purchased the geoSPatial Operating Console (SPOC) to monitor workers prone to unionization efforts. And Vice exposed how Amazon’s human resources department monitored employee listservs and Facebook groups to predict work slowdowns, strikes, and other collective action.

The software categorized worker traits and behaviors according to whether they were correlated with pro-union tendencies. But the software’s predictive power disappointed Amazon, so the company continued to rely on regional managers keeping tabs on workers the old-fashioned way.

All that has now been eclipsed by AI. Why keep an eye or an ear trained on employees, or purchase software to read their posts and Facebook pages, when a centralized AI can detect union-friendly phrases and behaviors in every Amazon warehouse automatically in real time and at zero cost?

Disconcertingly, union-busting AI relies on exactly the same scientific breakthroughs that yielded the germ-busting AI. Before AI, researchers categorized molecules as vectors that either contained or did not contain certain groups of chemicals. This was no different, and no more efficient, than Amazon’s SPOC software categorizing employees on the basis of their perceived temptation to form a union.

AI germ-busting programs, in contrast, rely on neural networks and machine-learning models capable of exploring chemical spaces that human researchers would need decades to survey. They are then trained to analyze the molecular structure of a germ’s proteins and to identify compounds with a high probability of killing it.

The AI union-busting programs rely on the same process. The only difference is that, instead of chemical spaces and molecules, AI explores warehouse spaces to focus on employees, whose real-time data is constantly uploaded to the program by the electronic devices they must carry everywhere they go in the workplace – including the toilet.

These AI-driven systems learn how to devise strategies to neutralize their programmed target, whether it is a bunch of proteins at the heart of a germ or a band of workers in the break room. In both cases, AI categorizes its targets into vectors which are subsequently used to maximize the probability of eliminating them.

It was inevitable. Humanity proved brilliant enough to develop AI algorithms capable of fully decoding a killer bug’s proteins – without any human input – and creating an effective antibiotic. Was there ever any doubt that conglomerates like Amazon would seize upon this opportunity to identify, and shrink, workplaces along their supply chain where AI predicts a higher probability of unionization?

Economists earnestly profess that the forces of demand and supply work reliably to ensure that technological change benefits us. This fiction allows them to avert their gaze from the vicious class struggle going on under their noses, wrecking the lives of millions while rendering the macroeconomy unable to generate (at least without untenable levels of debt) enough demand for the goods that the technology can produce.

Warren Buffett, who owes his success largely to ignoring economists’ illusions, famously quipped that the class war is real and that his class is winning it hands down. That was before algorithm-driven digital devices replaced foremen on the shop floor, dictating a pace of work and a total surveillance regime that made the factories in Charlie Chaplin’s Modern Times look like a workers’ paradise. As if that were not enough, AI is now empowering conglomerates to snuff out the only institution able to give workers a modicum of power in a world where they have next to none: labor unions.

The class war Buffett acknowledged will soon pit AI-clad cloud-based capital in every sector against a worldwide precariat free only to lose and lose again. Whatever one’s politics or aspirations, it should be clear that this economy is both unspeakable and unsustainable.

For the Project Syndicate site where this article was originally published click here.

The post New AI Germ Busters Can Also Bust Unions – Project Syndicate op-ed appeared first on Yanis Varoufakis.

Χτες το βράδυ, η Κεντρική Επιτροπή αποφάσισε την Ανασυγκρότηση του ΜέΡΑ25. Κι εγώ, μαζί με τον Κλέωνα Γρηγοριάδη και την Λίτσα Αλεξάκη, την εισήγηση στην Επιτροπή Δεοντολογίας να διαγραφεί άμεσα η Σοφία Σακοράφα. Τα δύο, δυστυχώς, πάνε χέρι-χέρι. Η Ανασυγκρότηση (πολιτική-ηθική-οργανωτική) του ΜέΡΑ25 δεν μπορούσε να γίνει χωρίς Ρήξη Ολική με συμπεριφορές που δεν ταιριάζουν στο κόμμα της Ανυπακοής στην Ολιγαρχία.

Όλα αυτά τα χρόνια, από τον Γενάρη του 2015 ως τώρα, έχω δεχθεί αμέτρητα μαχαιρώματα, ατέλειωτη ακολουθία απογοητεύσεων από ανθρώπους στους οποίους πίστεψα και θεώρησα αδέρφια μου. Το πιο πρόσφατο ήρθε τώρα, μετά την Κεντρική Επιτροπή, όταν συνεργάτες μου – που μέχρι τότε με προστάτευαν από τη θέα της για να μην καταρρεύσω προεκλογικά – μου έδειξαν φωτογραφία παρμένη στις αρχές Ιουνίου εγκάρδιας χειραψίας της Σοφίας Σακοράφα με τον Βαγγέλη Μαρινάκη. Ράγισε η ψυχή μου. Σας μιλώ ειλικρινά. Ένιωσα να χάνω τη θέληση να συνεχίσω. Κι αυτό γιατί δεν ήταν η πρώτη φορά.  

Τον περασμένο Φλεβάρη, είχε δημοσιευτεί φωτογραφία με την Σοφία να βραβεύει τον Αχιλλέα Μπέο, τον άνθρωπο της νύχτας που τρομοκρατεί συστηματικά τους συνοδοιπόρους μας στον Βόλο. Αναγκάστηκα, τότε, να ζητήσω συγγνώμη εκ μέρους του ΜέΡΑ25 (και της Σοφίας!), καθώς η Σοφία δεν δέχθηκε να το κάνει. Μου υποσχέθηκε ότι δεν θα επαναληφθεί κάτι ανάλογο. Κι όμως. Μέσα στην πιο σκληρή αναμέτρησή μας με τον Μαρινάκη και τους γνωστούς έξι-επτά ολιγάρχες, την ώρα που εμείς ματώναμε τη φανέλα του ΜέΡΑ25 κόντρα στον Μαρινάκη και την φάρα του, η Σοφία επέλεξε – χωρίς να με προειδοποιήσει, προστατεύσει, προϊδεάσει – να βρεθεί στο ίδιο κάδρο («θεσμικά») με χαμόγελα και χειραψίες με τον αρχι-ολιγάρχη που ο Κλέων, ο Κρίτων, η Λίτσα, εγώ, εσείς με κίνδυνο προσωπικό καταγγέλλουμε μέσα κι έξω από τη Βουλή – τον ολιγάρχη ο οποίος δεδηλωμένα δούλεψε φιλότιμα να εξαφανίσει το ΜέΡΑ25.

Και σαν να μην έφτανε αυτό, στην χτεσινή Κεντρική μας Επιτροπή, που στόχος μας ήταν η ενωτική συμπόρευση, βρεθήκαμε αντιμέτωποι με μια ύπουλη προσπάθεια να τιναχτεί το κόμμα κυριολεκτικά στον αέρα. Δεν τα κατάφεραν. Η Κεντρική μας Επιτροπή βγήκε ενισχυμένη με νέους ανθρώπους, με στιβαρό πρόγραμμα ανασυγκρότησης, με συντεταγμένη πορεία προς το 2ο Διαβουλευτικό Συνέδριο του ΜέΡΑ25. Εμείς θα προχωρήσουμε όπως έχουμε χρέος. Εκείνοι που πέταξαν στα σκουπίδια την αδελφική αγκαλιά που τους έδωσα, που τους δώσατε, επιλέγοντας να παραμείνουν ξένα σώματα στην οικογένεια του ΜέΡΑ25, και να συγχρωτίζονται με τους Μπέους και τους Μαρινάκηδες, δεν έχουν θέση σε αυτό τον ωραίο αγώνα μας.

Κλείνοντας το προσωπικό αυτό σημείωμα σε κάθε μία, σε κάθε ένα σας, με τη δική σας αλληλεγγύη και συνεισφορά, θα επιτευχθεί ο στόχος της οργανωτικής, πολιτικής και ηθικής Ανασυγκρότησης του ΜέΡΑ25. Για τους ανθρώπους, όχι για τα αξιώματα. Αυτός ο αγώνας είναι πολύ ωραίος για να πέσει θύμα των επαγγελματιών της πολιτικής.

Ακολουθεί το κείμενο της επιστολής μας, με τον Κλέωνα Γρηγοριάδη και τη Λίτσα Αλεξάκη, στην Επιτροπή Δεοντολογίας, για διαγραφή της Σοφίας Σακοράφα από το ΜέΡΑ25:

ΠΡΟΣ την Επιτροπή Δεοντολογίας & Τήρησης Καταστατικού του ΜέΡΑ25

Κυριακή 9^η Ιουλίου 2023, ώρα 23.50

Αγαπητές και αγαπητοί συνοδοιπόροι,

Σήμερα, η Κεντρική Επιτροπή ενέταξε νέες δυνάμεις στις τάξεις του κόμματος και δρομολόγησε την ανασυγκρότηση του ΜέΡΑ25 ώστε να συνεχίσουμε κι εκτός Βουλής, ακούραστα και ανιδιοτελώς, τον αγώνα εναντίον της ολιγαρχίας. Όμως, ιδιαίτερα σε αυτή τη νέα, δύσκολη φάση του ΜέΡΑ25, νιώθουμε την ανάγκη να προστατεύσουμε αυτό τον ανιδιοτελή αγώνα «για τους ανθρώπους, όχι για τα αξιώματα» αποβάλλοντας μια σκιά που πέφτει βαριά στην ψυχή μας. Αναφερόμαστε, με λύπη, στη Σοφία Σακοράφα – την οποία τόσο πιστέψαμε και τόσο στηρίξαμε.

Τον περασμένο Φλεβάρη, η Σοφία έπληξε όλους μας βραβεύοντας τον Αχιλλέα Μπέο – τον ακροδεξιό, μισογύνη παράγοντα της νύχτας και κόκκινο πανί για όλα τα κινήματα της περιοχής. Γνωρίζουμε καλά την στενοχώρια των μελών μας όταν η Σοφία αρνήθηκε να ζητήσει συγγνώμη από τους προοδευτικούς ανθρώπους του Βόλου. Θυμόμαστε πως ο Γραμματέας αναγκάστηκε να «το πάρει πάνω του» ζητώντας ο ίδιος συγγνώμη λέγοντας: «…δεν έχω κανέναν ενδοιασμό να ζητήσω συγγνώμη εκ μέρους του ΜέΡΑ25 από τον λαό του Βόλου και τα κινήματα που πρωτοστατούν στον αγώνα κατά του κ. Μπέου…»

Ήταν άδικο να επωμιστεί το ΜέΡΑ25, μέσω του Γραμματέα του, άλλο ένα βάρος που δεν μας αναλογούσε. Αλλά πλησίαζαν οι εκλογές, και θεωρώντας σίγουρο ότι η Σοφία Σακοράφα (ιδίως μετά την γενναιόδωρη και άκρως συντροφική παρέμβαση του Γραμματέα) δεν θα επαναλάμβανε το ατόπημα, σιωπάσαμε. Κάναμε λάθος! Την 4^η Ιουνίου νέα φωτογραφία-κόλαφος είδε το φως της δημοσιότητας με την Σοφία σε εγκάρδια χειραψία με τον… Βαγγέλη Μαρινάκη – τον ολιγάρχη που κατονομάζαμε, με προσωπικό κίνδυνο, στη Βουλή.

Σε μια προεκλογική περίοδο που τα ΜΜΕ του κ. Μαρινάκη είχαν ρητή άνωθεν εντολή να μας αποκλείουν (όπως καταγγέλλαμε επισήμως), η εγκάρδια συνεύρεση Σακοράφα-Μαρινάκη ξεπέρασε κάθε όριο ανοχής. Όπως έγραψε μετά το επεισόδιο με τον Α. Μπέο γνωστός αγωνιστής της Αριστεράς, εξηγώντας γιατί δεν στήριξε το ΜέΡΑ25: «Αν δεν μπορούμε να κάνουμε ρήξη ούτε καν στον ΣΕΓΑΣ θα κάνουμε ρήξη με την ολιγαρχία και το σύστημα που διαφεντεύει τον πλανήτη;»

Αυτή τη φορά, δεν θα επαναλάβουμε το λάθος να σωπάσουμε: Σας καταθέτουμε την άποψη πως, όσο παραμένει – μετά από τέτοιες συμπεριφορές – η Σοφία Σακοράφα στο ΜέΡΑ25, πλήττεται άδικα αλλά σκληρά η αξιοπιστία του ως πραγματικά ανιδιοτελές κόμμα. Θεωρούμε, και το καταθέτουμε εδώ με θλίψη αλλά και οργή, πως η Επιτροπή Δεοντολογίας πρέπει να επιληφθεί άμεσα διαγράφοντας τη Σοφία Σακοράφα ώστε να προστατευτεί το κόμμα μας, ιδίως στη σημερινή κρίσιμη φάση ανασυγκρότησης η οποία θα πετύχει με την ανιδιοτελή και ακούραστη συμβολή όλων μας.

Με φιλικούς και συνοδοιπορικούς χαιρετισμούς,

Λίτσα Αλεξάκη, Γιάνης Βαρουφάκης, Κλέων Γρηγοριάδης

The post Η Ανασυγκρότηση του ΜέΡΑ25 κι η Διαγραφή Σακοράφα: το προσωπικό μου μήνυμα στον κόσμο του ΜέΡΑ25 appeared first on Yanis Varoufakis.

Άκουσα προσεκτικά τις αποψινές προγραμματικές δηλώσεις του Κ. Μητσοτάκη. Επιτρέψτε μου να τις σχολιάσω εδώ μιας και το ΜέΡΑ25, για μισό τοις εκατό, δεν μπήκε στη Βουλή – όχι δηλαδή ότι όταν είμασταν στη Βουλή έφτανε στα αυτιά σας το κοινοβουλευτικό μας έργο.

Δεν θα σταθώ στις λεπτομέρειες αλλά στη μεγάλη εικόνα. Ο Πρωθυπουργός παρουσίασε μια εικόνα της Ελλάδας που από χώρα-παρίας έγινε, αν όχι χώρα-υπόδειγμα πάντως, χώρα που δεν είναι πια το πρόβλημα της ΕΕ – που ίσως να είναι και παράδειγμα προς μίμηση! Τον αγαπούν οι επενδυτές. Τον λατρεύουν τα φαντς. Και την ίδια ώρα, τον ψηφίζουν ακόμα και στις λαϊκές γειτονιές. Αλήθεια είναι. Όπως είναι αλήθεια ότι έχει πάρει ποσοστό 40% σε μια Ευρώπη που ούτε στο όνειρό τους δεν μπορούν να διανοηθούν τέτοιο ποσοστό τα κεντροδεξιά και τα κεντροαριστερά κόμματα. Περιθωριοποίησε την Αριστερά και τώρα παλεύει να περιορίσει και την ακροδεξιά. Στα μάτια των ξένων, κεντροδεξιών και κεντροαριστερών, σηματοδοτεί την λήξη της 13χρονης ελληνικής κρίσης, την σταθερότητα που λείπει πλέον από τις δικές τους ευρωπαϊκές χώρες.

Αντίστοιχη εικόνα σταθερότητας και ανάκαμψης εξέπεμψε στις προγραμματικές του δηλώσεις στο εγχώριο κοινό του. Είναι αλήθεια ότι ο κ. Μητσοτάκης εξήγγειλε μέτρα ανακούφισης αρκετών πολιτών. Το να πω ότι δεν θα ωφελήσουν όσο πρέπει τους ανθρώπους με τη μεγαλύτερη ανάγκη, και σωστό να ήταν, θα ήταν τόσο μικρόψυχο όσο και εκτός θέματος. Τα επιδόματα που δίνει προσφέρουν ανακούφιση σε ανθρώπους που την έχουν ανάγκη. Το ερώτημα όμως είναι άλλο.

Ακούγοντας τις αποψινές προγραμματικές δηλώσεις, θυμήθηκα τις προγραμματικές δηλώσεις δύο άλλων πρωθυπουργών. Του Κώστα Καραμανλή το 2007, που προγραμμάτισε αυξήσεις του ΕΚΑΣ, της αγροτικής σύνταξης, του επιδόματος ανεργίας και χορήγηση έκτακτου επιδόματος κοινωνικής συνοχής. Και του Γιώργου Παπανδρέου το 2009 που εξήγγειλε έκτακτο επίδομα αλληλεγγύης στα χαμηλά εισοδήματα, αναδρομική αύξηση συντάξεων του ΟΓΑ, αυξήσεις πάνω από τον πληθωρισμό σε μισθούς και συντάξεις, πάγωμα στα τιμολόγια των ΔΕΚΟ, νομοσχέδιο προστασίας των δανειοληπτών.

Ανεξάρτητα των προθέσεων ή και της ανακούφισης που θα έφερναν τα μέτρα τους, ένα είχε σημασία: η οικονομία πήγαινε κατ΄ευθείαν στον τοίχο του χρέους! Σήμερα; Μάθαμε το μάθημά μας; Η ανακούφιση που θα προσφέρουν τα επιδόματα του κ. Μητσοτάκη έχει ποδάρια ή θα την πληρώσουν ακριβά τόσο αυτοί που νιώθουν κάπως ανακουφισμένοι όσο κι οι άλλοι που παραμένουν σε απόγνωση; Μήπως κρυβόμαστε πάλι πίσω από το δάχτυλό μας, όπως το 2007, όπως το 2009; Ακούστε και κρίνετε:

Το τσουνάμι «κόκκινων» οφειλών και δανείων μεγεθύνεται καθημερινά. Η μεταβίβαση των κόκκινων δανείων από τις τράπεζες στα αρπακτικά (στους servicers) δεν αλλάζει το γεγονός ότι το σύνολο του ιδιωτικού χρέους που δεν αποπληρώνεται ξεπερνά το 200% του ΑΕΠ. Σε αυτό πρέπει να προστεθεί άλλο ένα βουνό ιδιωτικού χρέους που, κούτσα-κούτσα, αποπληρώνεται αλλά που, κι αυτό λίγο-λίγο «κοκκινίζει» όσο η ακρίβεια θερίζει, τα εισοδήματα αρνούνται να αυξηθούν, κι οι άνθρωποι που μέχρι τώρα αποπλήρωναν τα χρέη τους ξάφνου αδυνατούν να το κάνουν.

Συνολικά, σε μια Ελλάδα που το συνολικό μας εισόδημα είναι γύρω στα 200 δις, το ιδιωτικό χρέος ξεπερνά τα 500 δις. Σε αυτό το βουνό ιδιωτικού χρέους προστίθεται το δημόσιο χρέος των 410 δις. Έτσι, φτάσαμε ο λαός μας να χρωστά, συνολικά, πάνω από 900 δις, όταν το εισόδημα δεν ξεπερνά τα 200 δις, από τα οποία τα έσοδα της ολιγαρχίας δεν δηλώνονται και δεν φορολογούνται (μόνο, το πολύ, 90 δις δηλώνονται στην Εφορία – από τους φτωχότερους των ελλήνων και των ελληνίδων).

Και να ήταν μόνο αυτό; Κάθε χρόνο ο ιδιωτικός και δημόσιος τομέας μπαίνουν «μέσα», μαζί, κατά 40 δις το χρόνο (ο τεχνικός όρος είναι ότι, το 2022, το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών στο έφτασε το 10% του ΑΕΠ, δηλαδή περί τα 40 δις). Πως γίνεται αυτό; Παρά τον τουρισμό κάτω από το βάρος του οποίου συνθλίβονται η κοινωνία, οι υποδομές κι η Φύση, ξοδεύουμε σε εισαγωγές υλικών αγαθών και άυλων υπηρεσιών 40 δις περισσότερα από όσα εισπράττουμε εξάγοντας αγαθά και υπηρεσίες. Και που τα βρίσκουμε αυτά τα 40 δις; Είτε τα δανειζόμαστε από ξένες τράπεζες και οργανισμούς είτε καλύπτονται από ξένα κεφάλαια που έρχονται για να εξαγοράσουν ό,τι βρουν.

Είναι ξεκάθαρο ότι η «Χρεοδουλοπαροικία η Ελλάς» καλά κρατάει και προμηνύει ένα πράγμα με μαθηματική ακρίβεια: Νέα Σκληρή Λιτότητα, Νέο Κρατικό Δανεισμό, Νέες Περιπέτειες. Ακούσατε να συζητείται κάτι από αυτά στη Βουλή από οποιοδήποτε κόμμα κατά τη διάρκεια των προγραμματικών δηλώσεων της νέας κυβέρνησης; Δεν ακούσατε.

Στις εκλογές, ο λαός μας κράτησε – οριακά – εκτός Βουλής. Αυτό δεν αναιρεί την υποχρέωση του ΜέΡΑ25 να διαφωτίζουμε την πραγματικότητα απ΄έξω από την Βουλή.  Σοφότεροι και ταπεινότεροι, εμείς θα είμαστε εδώ να σας ενημερώνουμε για την πραγματική κατάσταση, να προτείνουμε πραγματικά θεραπευτικές λύσεις, και  να προετοιμάζουμε, μαζί σας, όλα εκείνα που ο λαός θα κρίνει πως πρέπει να γίνουν όταν η αλήθεια εμφανιστεί μπροστά με την γνωστή της εκδικητικότητα.

Το ΜέΡΑ25 θα αποδείξουμε τη χρησιμότητά μας και τώρα που είμαστε εκτός Βουλής. Γιατί όπως έλεγε ένας σπουδαίος άνθρωπος: Επειδή είναι έτσι τα πράγματα τα πράγματα δεν μπορούν να μείνουν έτσι.

The post Απάντηση του Γραμματέα του ΜέΡΑ25 στις Προγραμματικές Δηλώσεις του Κ. Μητσοτάκη appeared first on Yanis Varoufakis.

Κάθε 5^η Ιουλίου, από το 2016 μέχρι και χτες, τα κανάλια της διαπλοκής εξαπολύουν μπαράζ μαύρης προπαγάνδας εναντίον του ΟΧΙ που τόσο τους είχε στοιχίσει. Κάθε 5^η Ιουλίου τα κανάλια της διαπλοκής προσπαθούν φιλότιμα να με πλήξουν (εν τη απουσία μου, βέβαια). Δεν είναι προσωπικό το θέμα. Απλά, έτυχε να ήμουν ο ΥπΟικ που τίμησα εκείνο το ΟΧΙ μέσα κι έξω από το Eurogroup και εξακολουθώ να το τιμώ μέσα κι έξω από τη Βουλή.

Έχοντας προβλέψει ότι αυτό θα γινόταν και χτες, τους προκατέλαβα με μια ενδελεχή απάντηση στο μόνο σοβαρό ερώτημα: «Ήταν αυταπάτη το ΟΧΙ;» – εξηγώντας γιατί δεν ήταν αυταπάτη. Δεν πέρασαν μερικές ώρες και τα κανάλια της διαπλοκής έδωσαν άλλο ένα ρεσιτάλ μαύρης προπαγάνδας εναντίον του ΟΧΙ και, βέβαια, εμού. Ειπώθηκαν αστειότητες για το τι έγινε εκείνο το βράδυ στο Μαξίμου και για συναντήσεις στις Βρυξέλλες όπου δεν θα μπορούσα να είμαι (καθώς έλαβαν χώρα μετά την παραίτηση μου από την κυβέρνηση). Τα συνηθισμένα δηλαδή – στα οποία έχω απαντήσει λεπτομερειακά στο ΑΝΙΚΗΤΟΙ ΗΤΤΗΜΕΝΟΙ (Πατάκη, 2017). Για όποια ή όποιον αναγνώστη θέλει να δει τί συνέβη εκείνη την εποχή, παραθέτω εδώ σχετικό απόσπασμα (από το Κεφ. 17). Εις το επανιδείν την 5^η Ιουλίου του 2024 όταν τα κανάλια της διαπλοκής θα έχουν ανασύρει άλλα φαντάσματα από το παρελθόν στον μανιώδη αγώνα τους να εξορκίσουν εκείνο το σπουδαίο ΟΧΙ – το οποίο το τρέμουν ακόμα παρά τον πρόσφατο εκλογικό θρίαμβο του ΝΑΙ ΣΕ ΟΛΑ.

Εκείνο το βράδυ (Σημ. του Συλλαλητήριου υπέρ του ΟΧΙ, 3/7/2015) ένιωσα να ξεπλένεται από πάνω μου όλη η πικρή εμπειρία της σταθερής φθοράς των προηγούμενων εβδομάδων, κάθε φρικτή στιγμή στο Μαξίμου, κάθε απογοήτευση με τους συντρόφους μου, όλη η κακεντρέχεια που εισέπραξα κι όλη η αγωνία ενός ολοένα και μοναχικότερου αγώνα κεκλεισμένων των θυρών. Το μόνο που απέμεινε ήταν το αίσθημα ικανοποίησης.

Κι όμως, δεν ήμουν ακόμη πεπεισμένος πως το ΟΧΙ θα κέρδιζε δύο μέρες μετά. Το συλλαλητήριο στο Σύνταγμα έδειχνε ότι το ρεύμα στήριξης του ΟΧΙ είχε δυναμική, αλλά με τις τράπεζες κλειστές και τα μέσα ενημέρωσης να εξαπολύουν ενορχηστρωμένες επιθέσεις εναντίον όποιου σκεφτόταν να ψηφίσει ΟΧΙ, η νίκη φαινόταν δύσκολη. Το ίδιο εκείνο βράδυ, με τη Δανάη συναντηθήκαμε με τον Τζέιμι, που ήταν σαν μεθυσμένος μετά την εμπειρία του Συντάγματος, και μερικούς άλλους φίλους και συνεργάτες. Ρωτήθηκα αν ο Αλέξης κι ο Ευκλείδης θα πα- ραιτούνταν σε περίπτωση επικράτησης του ΝΑΙ. «Ο Αλέξης θα σχηματίσει κυβέρνηση συνασπισμού με την αντιπολίτευση», ήταν η πρόβλεψή μου, «αφού παραιτηθούν ή εξοστρακιστούν πρώτα οι αληθινοί πιστοί». «Φυσικά, εγώ θα ανήκα ήδη στο μακρινό παρελθόν τους», κατέληξα.

Ο Τζέιμι επέμενε πως έσφαλλα. Θα κέρδιζε το ΟΧΙ, πίστευε, και η επιρροή μου στον Αλέξη θα εκτοξευόταν στα ύψη εξαιτίας της σημαντικής μου συμβολής στη νίκη. Παρά τη βαθιά δυσπιστία μου, σήκωσα το ποτήρι μου και ήπια στην αισιοδοξία του Τζέιμι. «Hasta la victoria siempre!» αναφώνησε εκείνος με έμφαση και σιγουριά – μέχρι τη νίκη, πάντα!

Την ημέρα του δημοψηφίσματος κατέβηκα στο Παλαιό Φάληρο, εκεί όπου μεγάλωσα κι όπου εξακολουθεί να ζει ο ενενηντάχρονος πατέρας μου, στον οποίο οφείλω την έφεση να μην υπογράφω ό,τι κι ό,τι μόνο και μόνο επειδή αυτό θα διευκόλυνε τη ζωή μου. Τον συνάντησα στο πατρικό μου και πήγαμε μαζί με το αυτοκίνητό μου στο εκλογικό κέντρο, το παλιό Δημοτικό δίπλα στην Παναγίτσα. Στο εσωτερικό του σχολείου οι περισσότεροι ψηφοφόροι με υποδέχθηκαν με ιδιαίτερη θέρμη, με εξαίρεση έναν-δυο που διαμαρτυρήθηκαν θυμωμένα για το κλείσιμο των τραπεζών. Μπροστά στις κάμερες, απάντησα σε έναν από αυτούς πως η τρόικα μας είχε δώσει τελεσίγραφο και πως μια συμφωνία με αυτό το τελεσίγραφο θα καθόριζε όχι μόνο το μέλλον του αλλά και το μέλλον των παιδιών του. Αυτό που είχαμε κάνει ήταν να του δώσουμε την ευκαιρία να το αποδεχτεί ή να το απορρίψει. «Ψήφισε ΝΑΙ αν πιστεύεις πως είναι διαχειρίσιμη η συμφωνία. Είμαστε η μοναδική κυβέρνηση που σεβάστηκε το δικαίωμά σου να αποφασίσεις εσύ. Το γεγονός ότι η τρόικα αποφάσισε να κλείσει τις τράπεζες πριν καν μπορέσεις να εκφραστείς είναι κάτι που μόνο εσύ μπορείς να το ερμηνεύσεις». Ο συνομιλητής μου φάνηκε να ηρεμεί.

Αφού ψηφίσαμε, βοηθούσα τον πατέρα μου να μπει στο αυτοκίνητο, όταν με πλησίασε μια ηλικιωμένη γυναίκα, περιτριγυρισμένη από τα γνωστά τηλεοπτικά συνεργεία. Με αυστηρό ύφος με ρώτησε αν γνώριζα πού έμενε. Παραδέχτηκα πως όχι. «Κοιμάμαι σ’ ένα ορφανοτροφείο εδώ στο Παλαιό Φάληρο. Και ξέρετε γιατί με αφήνουν; Γιατί η μητέρα σου δούλεψε σκληρά για να μπορούν άστεγοι σαν εμένα να έχουν μια στέγη». Την ευχαρίστησα για την αυθόρμητη και συγκινητική αναθύμηση της μητέρας μου. Δεν είχε τελειώσει όμως. «Τη μνημονεύω κάθε μέρα. Αυτά τα καθάρματα όμως το ξέρουν;» είπε δείχνοντας τις κάμερες και τα συνεργεία. «Πάω στοίχημα πως δεν το ξέρουν και δεν τους καίγεται καρφί».

«Δεν έχει σημασία», τη διαβεβαίωσα. Ακόμη κι αν δεν το γνώριζαν, για μένα αρκούσε πως το γνώριζε εκείνη, της είπα. Εκείνο το βράδυ στα δελτία ειδήσεων η τυχαία αλλά συγκινητική συνάντηση παρουσιάστηκε ως «προπηλακισμός του Βαρουφάκη από άστεγη ηλικιωμένη» ή ως περιστατικό κατά το οποίο «μια φτωχιά ηλικιωμένη επιτέθηκε στον Βα- ρουφάκη έξω από το εκλογικό κέντρο όπου ψήφισε ο υπουργός».

Ήταν αργά το απόγευμα όταν άρχισα να αισθάνομαι πως το ενδεχόμενο μιας ιστορικής νίκης μπορεί και να ήταν ανοιχτό. Στο γραφείο μου έγραψα και ανέβασα στο αγγλικό μπλογκ μου, απευθυνόμενος στη διεθνή κοινή γνώμη, τα εξής:

«Το 1967 ξένες δυνάμεις, σε αγαστή συνεργασία με τα εγχώρια ανδρείκελά τους, χρησιμοποίησαν τα τανκς για να ανατρέψουν τη δημοκρατία. Το 2015 οι ξένες δυνάμεις το ξαναδοκίμασαν, αυτή τη φορά χρησιμοποιώντας τις τράπεζες. Αλλά βρήκαν απέναντί τους έναν τολμηρά θαρραλέο λαό που αρνήθηκε να υποκύψει στον φόβο. Εδώ και πέντε μήνες η κυβέρνησή μας αντιμάχεται του φωτός το σβήσιμο. Σήμερα καλούμε κάθε Ευρωπαίο να συνεχίσει να μαίνεται μαζί μας ώστε το φως που τρεμοπαίζει να μη σβήσει πουθενά, από την Αθήνα στο Δουβλίνο, από το Ελσίνκι στη Λισαβόνα».

Στις οχτώ το βράδυ οι κυρτοί ώμοι και η σκυθρωπή έκφραση των τηλεπαρουσιαστών έδειχναν πως είχαμε κερδίσει. Αυτό που δε γνώριζα ήταν το μέγεθος της νίκης. Ο φόβος μου ήταν πως μια μικρή διαφορά θα πρόσφερε στον Αλέξη τη δικαιολογία να επικαλεστεί ότι ήμασταν μια διχασμένη κοινωνία και, ως εκ τούτου, δεν υπήρχε αρκετή στήριξη για ρήξη με την τρόικα. Είπα στην ομάδα μου πως το μαγικό ποσοστό ήταν το 55%. Αν οι ψήφοι υπέρ του ΟΧΙ ξεπερνούσαν το 55%, ο Αλέξης θα αναγκαζόταν να το σεβαστεί.

Σκέφτηκα προσεκτικά τι θα έλεγα στους δημοσιογράφους που είχαν συγκεντρωθεί στην αίθουσα Τύπου του υπουργείου μου. Στις εννέα το βράδυ είχα ολοκληρώσει το κείμενο της δήλωσής μου. Κατά παράδοση, οι υπουργοί περιμένουν τις δηλώσεις του πρωθυπουργού πριν προβούν οι ίδιοι σε δηλώσεις. Έτσι, περίμενα στο γραφείο μου τον Αλέξη να κάνει δηλώσεις στους δημοσιογράφους στο Μαξίμου.

Στις εννιάμισι το βράδυ άρχισα να αισθάνομαι πως κάτι δεν πήγαινε καλά. Τα αποτελέσματα ήταν πάνω κάτω τα τελικά, και έδειχναν πως το όριο του 55% είχε επιτευχθεί, όμως ο Αλέξης παρέμενε κλεισμένος στο γραφείο του στο Μαξίμου. Ο διευθυντής του γραφείου μου με πίεζε να μεταβώ στην αίθουσα Τύπου του υπουργείου, όπου οι δημοσιογράφοι έχαναν την υπομονή τους και είχαν αρχίσει να τουιτάρουν πως κάτι περίεργο συνέβαινε. Περίμενα έως τις δέκα. Τηλεφώνησα στον Αλέξη. Δεν απάντησε, ούτε και οι γραμματείς του. Ο Βασίλης μπήκε στο γραφείο μου και με πληροφόρησε ότι οι άλλοι υπουργοί είχαν αρχίσει να μιλούν στα μέσα, κάνοντας χλιαρές δηλώσεις για ένα αποτέλεσμα που στην πραγματικότητα ήταν συνταρακτικό. Δε θα άφηνα να συνεχιστεί αυτό. Ο γενναίος λαός μας άξιζε μεγαλύτερο σεβασμό.

Έτσι, γύρω στις δέκα και μισή, μπήκα στην αίθουσα Τύπου για να κάνω τη δήλωσή μου, σκοπεύοντας αμέσως μετά να πάω στο Μαξίμου, ανήσυχος για το τι συνέβαινε. Ενώ έκανα τη δήλωσή μου, είχα το πολύ έντονο προαίσθημα πως θα ήταν η τελευταία μου δήλωση από τη θέση του υπουργού. Εκείνο το προαίσθημα, σε συνδυασμό με την ανάμνηση της νύχτας στο Σύνταγμα δύο μέρες νωρίτερα, με έκανε να μιλήσω έξω από τα δόντια:

Την 25η Ιανουαρίου ο ελληνικός λαός είπε όχι πια σε πέντε χρόνια υποκρισίας, σε πέντε χρόνια προσποίησης ότι η πτώχευση του ελ- ληνικού δημοσίου μπορούσε να ξεπεραστεί με νέα μη βιώσιμα δά- νεια που καλούνταν να αποπληρώνουν με το αίμα τους οι ασθενέ- στεροι Έλληνες, τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους.

Πέντε μήνες διαπραγματευτήκαμε για το δικαίωμα να ακουστεί αυτό το λογικό επιχείρημα: Όχι νέα δάνεια πριν αναδιαρθρωθούν τα παλαιά. Όχι νέες περικοπές των ισχνότερων εισοδημάτων. Ναι στις πραγματικές μεταρρυθμίσεις που πλήττουν τους πακτωλούς των εσόδων της διαφθοράς. Ο τερματισμός της ανερμάτιστης λιτότητας και η αναδιάρθρωση του μη βιώσιμου χρέους ήταν οι δύο διαπραγματευτικοί μας στόχοι.

Δυστυχώς, οι δανειστές αρνήθηκαν κάθε ουσιαστική συζήτηση. Από την πρώτη στιγμή σχεδίαζαν να μας κλείσουν τις τράπεζες ώστε να μας ταπεινώσουν στα δύο αυτά μέτωπα: της Λιτότητας και του Μη Βιώσιμου Χρέους. Να μας επιβάλουν δήλωση μετανοίας για την κριτική που ασκήσαμε στα αποτυχημένα μνημονιακά προγράμματα αρθρώνοντας για πρώτη φορά στο Eurogroup επιστημονικό λόγο στον οποίο δεν είχαν αντίλογο. Αυτός ήταν ο στόχος του τελεσι- γράφου της 25ης Ιουνίου, το οποίο σήμερα ο λαός τούς επέστρεψε.

Από αύριο, με το γενναίο αυτό ΟΧΙ με το οποίο μας προίκισε ο ελληνικός λαός, με το ΟΧΙ που είπε αγνοώντας τον φόβο που δημιούργησαν με τις κλειστές τράπεζες και τα ΜΜΕ της ολιγαρχίας, με αυτό το εργαλείο θα τείνουμε χείρα συνεργασίας προς τους εταίρους μας. Θα τους καλέσουμε έναν έναν για να βρούμε κοινό τόπο…

Από αύριο η Ευρώπη, της οποίας η καρδιά χτυπά στην Ελλάδα απόψε, αρχίζει να γιατρεύει τις πληγές της, τις πληγές μας.

Βγαίνοντας στο Σύνταγμα για να πάω με τα πόδια στο Μαξίμου, διέκρινα την αγαλλίαση στα πρόσωπα των ανθρώπων. Ένας περήφανος λαός ένιωθε δικαιωμένος και δικαιολογημένα το γιόρταζε. Η νύχτα έσφυζε από προσμονή και αυτοπεποίθηση. Η σιγή του Αλέξη με ανησυχούσε, αλλά αρνούμουν να πιστέψω ότι το Μαξίμου θα ήταν αποκομμένο από τον μεθυστικό αέρα ανυπακοής που έπνεε στους δρόμους. Σίγουρα, σκέφτηκα, αυτός ο ζωοποιός άνεμος θα καταφέρει να εισέλθει μέσα από κάποια σχισμή του φρουρίου ή μέσα από τις καρδιές των εργαζομένων στο Μαξίμου, που είχαν κι αυτοί ζυμωθεί πολιτικά στην Πλατεία Συντάγματος. Κι όμως, μπαίνοντας στο Μαξίμου, συνάντησα την παγωμένη ατμόσφαιρα νεκροτομείου, τη θλίψη νεκροταφείου.

Καθώς περνούσα την κύρια είσοδο του Μαξίμου, οι υπουργοί και πα- ρατρεχάμενοι που συνάντησα φαίνονταν μουδιασμένοι, λες και είχαν μόλις υποστεί βαριά εκλογική ήττα. Η παρουσία μου τους έκανε ακόμα νευρικότερους. Ο Αλέξης, μου είπαν, βρισκόταν σε συνάντηση με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας στο γειτονικό Προεδρικό Μέγαρο και θα με δεχόταν αργότερα. Έτσι, περίμενα στην αίθουσα συσκέψεων με τους υπόλοιπους υπουργούς, παρακολουθώντας τα τελευταία αποτελέσματα στις οθόνες. Όταν εμφανίστηκε το τελικό ποσοστό στην οθόνη, 61,35% υπέρ του ΟΧΙ με ποσοστό συμμετοχής το εντυπωσιακό 62,5%, πετάχτηκα από την καρέκλα μου σηκώνοντας πανηγυρικά τη γροθιά στον αέρα. Τότε, κοιτάζοντας γύρω μου, συνειδητοποίησα ότι ήμουν ο μόνος στο δωμάτιο που πανηγύριζε.

Περιμένοντας τον Αλέξη, βρήκα μήνυμα στο κινητό μου από τον Νόρμαν Λάμοντ: «Αγαπητέ Γιάνη, συγχαρητήρια. Μια περίφημη νίκη. Δε γίνεται να μην εισακουστείτε τώρα. Καλή τύχη!» Θα εισακουστούμε, σκέφτηκα, αρκεί να αποφασίσουμε να μιλήσουμε. Εκεί που καθόμουν, παρακολουθώντας να ξετυλίγεται σε αργή κίνηση η ακύρωση της περίφημης νίκης μας, άρχισα να παρατηρώ τους παρευρισκομένους και τις μικρές λεπτομέρειες που μέχρι τότε μου είχαν διαφύγει. Οι άντρες είχαν εγκαταλείψει το απλό, καθημερινό ντύσιμο που χαρακτήριζε τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ και έμοιαζαν με κοστουμάτους μεγαλοδικηγόρους σε βραδινή έξοδο. Οι γυναίκες ήταν ντυμένες λες και πήγαιναν σε προεδρική δεξίωση. Όταν έφτασε και η Δανάη, συνειδητοποίησα πως όχι απλώς ήμασταν οι μόνοι χαρούμενοι άνθρωποι εκεί μέσα, αλλά ήμασταν και οι μόνοι που φορούσαν τζιν και μπλουζάκια. Ένιωθα σαν να βρέθηκα ξαφνικά σε μια ταινία επιστημονικής φαντασίας, όπως εκείνες όπου οι εξωγήινοι καταλαμβάνουν ένα ένα τα σώματα των δικών σου ανθρώπων χωρίς να το έχεις πάρει είδηση.

Κάποια στιγμή ο Αλέξης επέστρεψε στο Μαξίμου και μισή ώρα αργότερα απηύθυνε διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό. Δύο φράσεις-κλειδιά στην ομιλία του ξεκλείδωσαν το σεντούκι των προθέσεών του. Η μία απέκλειε τη ρήξη με την τρόικα. Η δεύτερη ήταν η ανακοίνωση πως μόλις είχε ζητήσει από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας να συγκαλέσει αμέσως το συμβούλιο των πολιτικών αρχηγών: Το επόμενο πρωί κιόλας μετά τον εξευτελισμό τους στις κάλπες, οι αρχηγοί του μνημονιακού τόξου προσκαλούνταν να επιστρέψουν στα πράγματα, να καθοδηγήσουν τη συνέχεια. Στρεφόμενος στη Δανάη της είπα χαμηλόφωνα:

«Διασπά τον Σύριζα και προετοιμάζει συμμαχία με την αντιπολίτευση για να περάσει το νέο μνημόνιο. Η Νέα Αποστασία που μαγείρευαν τα παιδαρέλια του στις Βρυξέλλες δεν ανακόπηκε από το 62%».

Πέρασε μιάμιση ώρα ακόμη σε ξεχωριστές συναντήσεις με τους Σαγιά και Ρουμπάτη προτού με δεχτεί. Η ώρα είχε πάει σχεδόν δύο όταν μπήκα στο γραφείο του. Καθώς σηκωνόταν από την καρέκλα του γραφείου του για να με προϋπαντήσει, με μαύρους κύκλους κάτω από τα μάτια και ύφος ψυχολογικής καθίζησης χειρότερο από ποτέ, με κοίταξε και είπε κάτι που δεν μπορεί να γραφτεί εδώ. Το νόημα της φράσης του ήταν ότι τα είχαμε κάνει θάλασσα. «Διαφωνώ», του απάντησα ορθά κοφτά. Γίνανε λάθη πολλά, αλλά ήταν μια νύχτα θριάμβου που απαιτούσε από εμάς να χαρούμε και να τιμήσουμε τη λαϊκή ετυμηγορία.

Πριν αρχίσουμε την κουβέντα, ο Αλέξης με ρώτησε αν θα με πείραζε να παραστεί στη συνάντησή μας ο Δημήτρης Τζανακόπουλος, ο νο- μικός σύμβουλος του Μαξίμου και βαθιά αντιμνημονιακός σύντροφος που τον Φλεβάρη με αντιμετώπιζε με σκεπτικισμό φοβούμενος ότι έσερνα τον Αλέξη προς τη συνθηκολόγηση με τους τροϊκανούς.  Καθόλου, του απάντησα. Για την ακρίβεια ήθελα να είναι παρών, κάτι ως μάρτυρας. Ήταν φανερό πως δε θα ήταν μια απλή συνάντηση.

Ο Αλέξης ρώτησε αν οι τράπεζες θα άνοιγαν σύντομα. Ήταν ερώτηση-παγίδα. Γνώριζε την απάντηση και την εκμαίευε για να δικαιολογήσει την απόφασή του να συνθηκολογήσει. Προσποιήθηκα ότι δεν καταλάβαινα, λέγοντας πως για να σεβαστούμε το ΟΧΙ έπρεπε να ξεκινήσει εκείνη τη στιγμή το παράλληλο σύστημα πληρωμών (με έκδοση ηλεκτρονικών υποσχετικών IOU η αξία των οποίων θα βασιζόταν στη δυνατότητά τους να αποπληρώνουν μελλοντικούς φόρους) και να κουρέψουμε τα ομόλογα SMP του Ντράγκι. Αν δεν κάνουμε αυτές τις κινήσεις για να ενισχύσουμε τη διαπραγματευτική σου ισχύ, του είπα, το 61,3% θα σκορπιστεί στους πέντε ανέμους. Αν, αντίθετα, τις ανακοινώσουμε απόψε, με τη στήριξη του 61,3% των ψηφοφόρων, σε διαβεβαιώνω ότι ο Ντράγκι και η Μέρκελ αργά ή γρήγορα θα συζητήσουν για πρώτη φορά μαζί μας μια αμοιβαίως ικανοποιητική συμφωνία. Τότε μόνον, Αλέξη, θα ανοίξουν οι τράπεζες κανονικά. Αντίθετα, αν δεν προβείς σε αυτή την κίνηση, επέμεινα, «θα σε ισοπεδώσουν».

Εξήγησα ακόμα πως χρειαζόμουν μόνο δύο, τρεις το πολύ, μέρες για να ενεργοποιήσω την πρώτη φάση ανάπτυξης του συστήματος πληρωμών που θα οικοδομούνταν στο TAXISnet. Έκανε πως εντυπωσιάστηκε, δίνοντάς μου την ευκαιρία να συνεχίσω: Το αποτέλεσμα του 61,3% είναι ένα κεφάλαιο που πρέπει να το χρησιμοποιήσεις σωστά. Πρέπει να το διαχειριστείς με μεγαλύτερο σεβασμό προς τον λαό από αυτόν που έδειξες πριν από το δημοψήφισμα. Να σεβαστείς και τον εαυτό σου επίσης. Μετά την αποψινή βραδιά βρίσκεσαι μπροστά σ’ ένα πολύ απλό δίλημμα. Ή επαναφέρεις το σχέδιό μας, δίνοντάς μου τα εργαλεία που χρειάζομαι, ή παραδίδεσαι.

Μιλήσαμε για πολλή ώρα. Κάναμε ανασκόπηση των προηγούμενων μηνών, εβδομάδων, ημερών. Δε μάσησα τα λόγια μου, απαριθμώντας τα λάθη του, επισημαίνοντας τους τρόπους με τους οποίους μέλη του πολεμικού συμβούλιου υπονόμευσαν τον αγώνα μας, συχνά σε συνεργασία με την τρόικα και τους εντεταλμένους της. Του έδωσα αποδείξεις για έναν από αυτούς, ο οποίος λειτουργούσε με τρόπο που άγγιζε τα όρια της διαφθοράς. Φάνηκε να ξαφνιάζεται και ζήτησε τη γνώμη του Δημήτρη: Ήταν ο άνθρωπος στον οποίο αναφερόμουν τόσο μεγάλο πρόβλημα; Ο Δημήτρης με επιβεβαίωσε: «Ναι, κι ακόμα χειρότερο».

Η συζήτηση επεκτεινόταν σε άσχετα θέματα, γι’ αυτό αποφάσισα να τον ρωτήσω ευθέως: Θα σεβόταν το αποτέλεσμα του ΟΧΙ επιστρέφοντας στην αρχική μας συμφωνία; Ή θα εγκατέλειπε τον αγώνα; Η απάντησή του ήταν ελλειπτική αλλά δεν άφηνε περιθώρια παρερμηνείας ως προς την κατεύθυνση προς την οποία κινούνταν: παράδοση άνευ όρων. Η πρώτη φορά που μίλησε με αποφασιστικότητα σε όλη τη διάρκεια της συζήτησης ήταν όταν είπε:

Κοίτα, Γιάνη, ο μόνος που ό,τι μου είπε «έχει βγει» ήσουν εσύ. Όμως το πρόβλημα είναι το εξής: αν οποιαδήποτε άλλη κυβέρνηση τους είχε δώσει αυτά που τους έδωσα εγώ, η τρόικα θα είχε ήδη κλείσει τη συμφωνία. Τους έδωσα περισσότερα απ’ όσα θα έδινε ποτέ ο Σαμαράς. Και εξακολουθούν να θέλουν να μας τιμωρήσουν. Δε θέ- λουν να δώσουν μια συμφωνία, ούτε σε σένα ούτε σε μένα. Θέλουν να μας ανατρέψουν. Όμως, με το 61,3% δεν μπορούν να με αγγίξουν. Μπορούν όμως να καταστρέψουν εσένα.

«Μην ανησυχείς για μένα, Αλέξη», τον προέτρεψα. Του είπα να ανησυ-χεί για το πώς θα τιμήσει τον κόσμο που είχε βγει στους δρόμους να γιορτάσει το ΟΧΙ ενώ εκείνος κατάστρωνε σχέδια εγκατάλειψής του. Αν μέναμε ενωμένοι, αν ενεργοποιούσαμε τα όπλα μας και δείχναμε στους δανειστές πως είμαστε ενωμένοι, δε θα μπορούσαν να καταστρέψουν ούτε εκείνον, ούτε εμένα, ούτε τον λαό μας. Τότε ήταν που ο Αλέξης, βλέποντας ότι δεν κάμπτομαι, έβαλε στη συζήτηση το βαρύ πυροβολικό προηγούμενων ζοφερών εποχών λέγοντάς μου πως φοβόταν για εμάς, ότι, αν επιμέναμε, θα αντιμετωπίζαμε ένα νέο «Γουδή». Ομολογώ ότι, όσο και αν ο χωρισμός των δρόμων μας ήταν προδιαγεγραμμένος, δεν περίμενα από τον Αλέξη να φτάσει σε αυτό το σημείο. Ανίκανος να τον πάρω στα σοβαρά, ούτε καν να θυμώσω, το διακωμώδησα λέγοντας, μεταξύ αστείου και σοβαρού, ότι αν μας εκτελούσαν μετά το 61,3% υπέρ μας, η χρυσή σελίδα μας στο βιβλίο της ελληνικής ιστορίας ήταν εξασφαλισμένη.

Ο Αλέξης όμως δεν πτοήθηκε. Με πληροφόρησε ότι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο Στουρνάρας, οι μυστικές μας υπηρεσίες, το βαθύ κράτος δηλαδή, αλλά και κάποια μέλη της κυβέρνησής μας βρίσκονταν σε «ετοιμότητα». Υπαινισσόταν εμμέσως πλην σαφώς κάποιου είδους πραξικόπημα. Άλλη μία φορά τον αντέκρουσα: «Ας προσπαθήσουν! Συνει- δητοποιείς τι σημαίνει 61,3%;»

Τότε άλλαξε κάπως ρότα λέγοντάς μου ότι ο Δραγασάκης προσπαθούσε να τον πείσει να με ξεφορτωθεί, όπως και όλους της Αριστερής Πλατφόρμας και των Ανεξάρτητων Ελλήνων του Καμμένου, και να ηγηθεί κυβέρνησης συνασπισμού με τη Νέα Δημοκρατία, το ΠΑΣΟΚ και το Ποτάμι. Τον διαβεβαίωνε μάλιστα, σύμφωνα πάντα με τον Αλέξη, ότι μόλις υπογραφόταν η συμφωνία με την τρόικα, ο Αλέξης θα μπορούσε να ξεφορτωθεί Νέα Δημοκρατία, ΠΑΣΟΚ και Ποτάμι και να με επαναφέρει! Του είπα ότι ήταν η πιο ηλίθια ιδέα που είχα ακούσει ποτέ στη ζωή μου. Χαμογέλασε συμφωνώντας, χρησιμοποιώντας μάλιστα μια έκφραση για να περιγράψει τον Δραγασάκη που κι αυτήν δεν μπορώ να την επαναλάβω εδώ.

Αυτό το διάλειμμα δευτερολέπτων θυμηδίας διεκόπη από τον ίδιο τον πρωθυπουργό με μια δική του πρόταση. «Όμως», πρόσθεσε, «δεν είναι άσχημη η ιδέα να προχωρήσουμε με δύο γραμμές: μια δημόσια και μια κρυφή. Δημοσίως μπορούμε να προσεγγίσουμε τους δανειστές παρουσιάζοντάς τους μια δεξιά εικόνα, που θα περιλαμβάνει ανασχηματισμό που να τους δηλώνει “είμαστε καλά παιδιά τώρα”. Και την ίδια στιγμή, στα κρυφά, να ετοιμάσουμε την αντεπίθεση».

Αν είχα μαλλιά, θα τα τράβαγα. Του απάντησα ότι η ιδέα του ήταν εξίσου εξωφρενική με εκείνη του Δραγασάκη. Εκείνη τη μέρα ο λαός έδωσε την ετυμηγορία του, του θύμισα. Αν του την πετάξεις στα σκουπίδια, ό,τι και να κάνεις μετά κεκλεισμένων των θυρών, μυστικά, θα τον έχεις στείλει στα τάρταρα της απελπισίας και στα πρόθυρα της παράδοσης στην τρόικα εσωτερικού. Δε θα ξαναβγούν ποτέ στους δρόμους να σε στηρίξουν. Οπότε για τι κρυφή αντίσταση μιλάς;

Ο Αλέξης με κοίταξε με βλέμμα μεταξύ κατατονίας και βαρεμάρας. Άδραξα την ευκαιρία να του πω, άλλη μία φορά, ότι καθήκον του ήταν να εκφραστεί δημοσίως, ενστερνιζόμενος αυτά που είχα πει νωρίτερα στη δήλωσή μου στο υπουργείο: Πως η ψήφος υπέρ του ΟΧΙ ήταν, από τη μία, ρητή απαγόρευση ακόμα και της σκέψης της συνθηκολόγησης και, από την άλλη, εντολή για την εξεύρεση λύσης εντός του ευρώ σε συνεργασία με τους Ευρωπαίους εταίρους μας, υπό τον όρο ότι θα τους καθιστούσαμε σαφές ότι δε μας τρομάζουν οι απειλές τους για Grexit. Πρόσθεσε, τον προέτρεψα, και κάποια κολακευτικά λόγια για την Επιτροπή, το ΔΝΤ, ακόμη και για την ΕΚΤ, για να δείξεις πως το εννοούμε όταν λέμε ότι επιθυμούμε μια συμβιβαστική λύση. Αλλά, παράλληλα, δείξε πυγμή. Άσε τις ανοησίες για ανταρτοπόλεμο στις κατακόμβες του κράτους μας.

Βλέποντάς τον να μην αντιδρά, έκρινα απαραίτητο να επιχειρηματολογήσω υπέρ της πλήρους διαφάνειας ως προς τις κινήσεις του. Ό,τι και να κάναμε τώρα, έπρεπε να γίνει ανοιχτά. Έπρεπε να δηλώσουμε ξεκάθαρα ότι προετοιμάζαμε τη δική μας ρευστότητα, εξηγώντας γιατί είχαμε καθήκον να το πράξουμε εφόσον η ΕΚΤ κρατούσε κλειστές τις τράπεζές μας. Και έπρεπε να δηλώσουμε πως τα ομόλογα SMP της ΕΚΤ θα αναδιαρθρώνονταν βάσει της ελληνικής νομοθεσίας που τα διέπει. Κανένα, όμως, από τα επιχειρήματά μου δεν ήταν ικανό να διαπεράσει το καβούκι της παράδοσης στο οποίο ήταν εγκλωβισμένος.

«Θα τους είναι πολύ δύσκολο να μας δώσουν συμφωνία, Γιάνη».

«Κάνεις συνέχεια το λάθος να βλέπεις τη συμφωνία σαν κάτι που “θα μας δώσουν”. Είναι λανθασμένος τρόπος σκέψης. Χρειάζονται τη λύση όσο τη χρειαζόμαστε κι εμείς. Δεν είναι κάτι που θα μας προσφέρουν, λες και πρόκειται για δώρο στη διακριτική τους ευχέρεια. Πρέπει να κερδίσουμε τη λύση με το σπαθί μας. Αυτό σημαίνει πως χρειαζόμαστε μια πειστική απειλή. Το κούρεμα SMP και η δική μας ρευστότητα είναι ακριβώς αυτό!»

Τελικά, το μόνο που κάναμε ήταν νοητικούς κύκλους γύρω από τα ίδια παγιωμένα επιχειρήματα, σωματικά καταρρακωμένοι κι οι δύο. Κάποια στιγμή έπρεπε να μπει ένα τέλος σ’ αυτό τον φαύλο κύκλο. Αποφάσισα να το θέσω εγώ ζητώντας του να μου πει τι είχε αποφασίσει να κάνει, δεδομένου ότι, εφόσον ήταν αποφασισμένος να παραδοθεί με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, ενώ εγώ να μην υπογράψω τη συνθηκολόγηση με την τρόικα που μόνον υπουργός Οικονομικών μπορεί να την υπογράψει, η παραίτησή μου ήταν δεδομένη.

Απάντησε πως σκεφτόταν τον ανασχηματισμό του υπουργικού συμ- βουλίου για να σταματήσει… τη στοχοποίησή μου από την τρόικα, τους δανειστές και τα μέσα ενημέρωσης. Προσποιούμενος ότι δεν είδε το ειρωνικό μου βλέμμα, με ρώτησε ποιος πίστευα πως έπρεπε να με αντικαταστήσει στο υπουργείο Οικονομικών. Ήταν εμφανές ότι είχε ήδη αποφασίσει, αλλά αποφάσισα να παίξω το παιχνίδι του, προτείνοντας τον άνθρωπο που ήμουν σίγουρος ότι είχε ήδη δεχθεί να αναλάβει το πόστο μου: τον καλό μου φίλο τον Ευκλείδη.

«Θα δεχθεί;» με ρώτησε, όπως τον περασμένο Γενάρη που, πράγματι, η σύγκρουσή τους με είχε αναγκάσει να παρέμβω ώστε ο Ευκλείδης να δεχθεί τη θέση του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών.   «Άσ’ το πάνω μου», του είπα και, όντως, μίλησα λίγο αργότερα στον Ευκλείδη συστήνοντάς του να δεχθεί να με αντικαταστήσει, παρόλο που γνώριζα ότι η αποδοχή της πρότασης εκ μέρους του ήταν προδιαγεγραμμένη.

Η συζήτηση μπήκε στην τελική της ευθεία με την ύστατη προσπάθεια του Αλέξη να με κρατήσει εντός της κυβέρνησης και μακριά από τα έδρανα και τις επάλξεις της αντιμνημονιακής αντιπολίτευσης, την οποία, προφανώς, φοβόταν:

Α.Τ.: Θα ήθελα να σου ζητήσω να αναλάβεις το Υπουργείο Οικονομίας, ώστε να συνεχίσετε τη στενή συνεργασία με τον Ευκλείδη.

Γ.Β.: Κι ο Σταθάκης;

Α.Τ.: Θα χαιρόμουν πολύ να μην τον ξανάβλεπα μπροστά μου. Ας εξαφανιστεί στα πίσω έδρανα της Βουλής.

Γ.Β.: Όχι, Αλέξη, δεν ενδιαφέρομαι. Θέλησες να με γνωρίσεις χρόνια πριν γιατί ανέδειξα το δημόσιο χρέος ως τον δράκο που έπρεπε να νικηθεί και λόγω των προτάσεών μου για το πώς θα μπορούσε να γίνει αυτό ήρεμα και λογικά. Ζω και αναπνέω, σκέφτομαι, ονειρεύομαι, όλο το βράδυ και κάθε μέρα, την αναδιάρθρωση του χρέους, τη μείωση των στόχων πρωτογενούς πλεονάσματος, το τέλος της λιτότητας, τη μείωση των φορολογικών συντελεστών και την αναδιανομή πλούτου και εισοδήματος. Δε με ενδιαφέρει τίποτα άλλο. Ποσώς νοιάζομαι να γίνω ο διαχειριστής των ευρωπαϊκών κονδυλίων, όταν η Ευρώπη επιβάλλει στον αμέσως πιο κάτω όροφο νέες πολιτικές λιτότητας υπό νέο τοξικό δανεισμό. Κι όλα αυτά για να παραμείνω… υπουργός! Θυμάσαι για ποιον λόγο γύρισα από την Αμερική; Επειδή μου ζήτησες να σε βοηθήσω να αποδράσουμε από τα μνημόνια. Έβαλα υποψηφιότητα στις βουλευτικές εκλογές όχι γιατί επιθυμούσα να γίνω βουλευτής, αλλά γιατί απαιτούσα τη δημοκρατική νομιμοποίηση στον αγώνα για την κατάργηση της χρεοδουλοπαροικίας. Τώρα, εφόσον εγκαταλείπεις αυτό τον σκοπό, κόντρα στη λαϊκή εντολή που μόλις πήραμε, δεν έχω κανέναν λόγο να είμαι υπουργός. Δεν πειράζει. Ας το κάνει κάποιος άλλος. Θα είμαι στη Βουλή, απ’ όπου και θα βοηθάω όσο καλύτερα μπορώ, εφόσον η αναδιάρθρωση του χρέους παραμείνει κύριος στόχος του Ευκλείδη.

Α.Τ.: Μπορείς να αναλάβεις κάποιο άλλο υπουργείο – ίσως του Πο- λιτισμού, που το γνωρίζετε τόσο καλά με τη Δανάη [σημ.: γελάκια μαζί με τον Τζανακόπουλο]. Τέλος πάντων, θα υπάρξουν πολλές θέσεις στο μέλλον…

Γ.Β.: Για άλλη μία φορά με μπερδεύεις με κάποιον που νοιάζεται για αξιώματα, Αλέξη. Ένα πράγμα μόνο με νοιάζει, και ξέρεις πολύ καλά ποιο είναι αυτό!

Α.Τ.: Ας το ξαναδούμε αύριο, ας το σκεφτούμε λίγο.

Γ.Β.: Δεν υπάρχει τίποτα να σκεφτούμε. Δεν υπάρχει χρόνος. Έχεις πολλά να κάνεις.

Όταν έφτασα σπίτι, η Δανάη με ρώτησε τι είχε συμβεί, γεμάτη αγωνία αλλά χωρίς καμία ψευδαίσθηση. «Απόψε είχαμε το αξιοπερίεργο φαινό- μενο της ανατροπής ενός λαού από την κυβέρνησή του», μονολόγησα.

Ενώ βρισκόμουν πλέον πεσμένος στον καναπέ του σαλονιού μας, λίγο πριν ανατείλει ο ήλιος της 6ης Ιουλίου, η Δανάη με υποχρέωσε να α- φηγηθώ τη συζήτησή μου με τον Αλέξη στην κάμερά της, για να κατα- γραφεί όσο ήταν ακόμα νωπή. Κατόπιν έγειρα να κοιμηθώ δύο ώρες πριν γράψω την έβδομη, και τελευταία, επιστολή παραίτησής μου. Αφού την ξαναδιάβασα μερικές φορές, την έστειλα στο γραφείο Τύπου, ενώ μόνος μου πόσταρα την αγγλική της εκδοχή στο μπλογκ μου. Ήταν το πιο δύσκολο κείμενο που χρειάστηκε ποτέ να γράψω, εξαιρουμένου του παρόντος «τόμου».

Από τη μία, είχα καθήκον να προειδοποιήσω τον λαό, τον δήμο της δημοκρατίας μας, πως η εντολή του επρόκειτο να πεταχτεί στα σκουπίδια. Από την άλλη, ένιωθα την υποχρέωση να μη γίνω εγώ ο καταλύτης της διάσπασης του ΣΥΡΙΖΑ και ο καταστροφέας της όποιας προοδευτικής δυναμικής είχε απομείνει στην κυβέρνησή μας και στο κόμμα. Σε εκείνη τη φάση ακόμη πίστευα ακράδαντα ότι σύντροφοι όπως ο Ευκλείδης, ο Σκουρλέτης, ο Κοτζιάς και πολλοί άλλοι δε θα συναινούσαν στο έγγραφο συνθηκολόγησης άνευ όρων που ετοίμαζαν Αλέξης, Χουλιαράκης, Δραγασάκης και Σία για τα μέσα Ιουλίου. Ιδίως για τον επιστήθιο φίλο μου τον Ευκλείδη αρνούμουν να πιστέψω ότι θα έθετε την επιρροή που διέθετε στο κόμμα στην υπηρεσία της παράδοσης – μια επιρροή που εγώ ποτέ δεν είχα.

Πράγματι, αποδεχόμενος να με αντικαταστήσει, ο Ευκλείδης γινόταν ο άνθρωπος-κλειδί, ο ένας υπουργός χωρίς τον οποίο ο Αλέξης δε θα μπορούσε να στρέψει την πλάτη του, όπως είχε αποφασίσει, στο 61% και στο βροντερό εκείνο ΟΧΙ. Η απώλεια ενός δεύτερου υπουργού Οι- κονομικών μέσα σε μερικές εβδομάδες, αν ο Ευκλείδης αρνιόταν να γίνει συνεργός στην υπόθεση της άνευ όρων παράδοσης, θα προκαλούσε ρήγμα στην κυβέρνηση και στο κόμμα. Αν μη τι άλλο, θα έφερνε εκλογές χωρίς πρώτα να έχει ψηφιστεί από τη Βουλή το 3ο μνημόνιο.

• Έτσι, τουλάχιστον η ήττα της Άνοιξης δε θα είχε επισημοποιηθεί με τη βούλα, με την υπογραφή, της επίσημης Αριστεράς.

• Έτσι, τουλάχιστον μεγάλο μέρος του ΣΥΡΙΖΑ, κι όχι μόνο ο πυρήναςτης Αριστερής Πλατφόρμας, θα είχε διασώσει την ενότητα και την υπόληψή του.

• Έτσι, το ΟΧΙ θα διατηρούσε ικανή κοινοβουλευτική εκπροσώπηση στις επόμενες εκλογές.

Αυτή ήταν η αγωνία μου, αυτό προσπάθησα να προωθήσω με τη συ- γκεκριμένη φρασεολογία την οποία επέλεξα κατά τη σύνταξη της επιστολής παραίτησης:

Το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου θα μείνει στην παγκόσμια ιστορία ως η μοναδική στιγμή που ένας μικρός ευρωπαϊκός λαός όρθωσε το ανάστημά του εναντίον της χρεοδουλοπαροικίας.

Όπως όλες οι δημοκρατικές κατακτήσεις, έτσι κι αυτή η ιστορική απόρριψη του τελεσιγράφου του Eurogroup της 25ης Ιουνίου έχει μεγάλο κόστος. Είναι λοιπόν απαραίτητο το κεφάλαιο του ΟΧΙ να επενδυθεί αμέσως ώστε να μετατραπεί σε ΝΑΙ σε κάποια έντιμη συμφωνία-επίλυση – με αναδιάρθρωση χρέους, χωρίς λιτότητα, με αναδιανομή υπέρ των μη εχόντων, με πραγματικές μεταρρυθμίσεις.

Λίγο μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων του δημοψηφίσματος, μου κατέστη γνωστό ότι οι συμμετέχοντες στο Eurogroup, και λοιποί εταίροι, θα «εκτιμούσαν» την… απουσία μου από τις συνεδριάσεις του, κάτι που ο πρωθυπουργός έκρινε ότι ίσως βοηθήσει στην επίτευξη συμφωνίας. Γι’ αυτό και αποχωρώ από το Υπουργείο Οικονομικών.

Είναι καθήκον μου να βοηθήσω όσο μπορώ τον Αλέξη Τσίπρα να εκμεταλλευτεί, όπως εκείνος κρίνει, το κεφάλαιο που μας δώρισε ο ελληνικός λαός μέσω του δημοψηφίσματος.

Κι είναι τιμή μου η απαίτηση των δανειστών. Θα φέρω το μίσος τους στο πέτο ως τιμητικό παράσημο.

Η Αριστερά λειτουργεί συλλογικά, και οι αριστεροί δεν αγαπάμε τις καρέκλες. Θα στηρίξω τον Αλέξη Τσίπρα, τη νέα ηγεσία του Υπουργείου Οικονομικών, την κυβέρνηση της Αριστεράς.

Η υπερπροσπάθεια να τιμήσουμε τον γενναίο ελληνικό λαό, και το περίφημο ΟΧΙ που χάρισε χτες στους απανταχού δημοκράτες, μόλις ξεκινά!

Εκ των υστέρων, θεωρώ ότι η επιστολή μου ήταν απελπιστικά ήπια ενώ η στήριξη που έδινα στον Αλέξη δεν του έπρεπε. Έπρεπε να είχα κρούσει πιο δυνατά τον κώδωνα του κινδύνου για τις προθέσεις του πρωθυπουργού, ιδίως υπό το φως όσων είχε ψελλίσει στο γραφείο του ώρες νωρίτερα. Έπρεπε να προειδοποιήσω τους πολίτες ότι ο πρωθυπουργός τους είχε παραδώσει τα όπλα, ώστε τουλάχιστον να τους δοθεί η ευκαιρία να προσπαθήσουν οι ίδιοι να πάρουν τα πράγματα στα χέρια τους, στις πλατείες και στους δρόμους αν χρειαζόταν.

Το γεγονός ότι δεν το έκανα, πως προτίμησα τα παραπάνω λόγια κριτικής στήριξης και υπονόησης ότι η παραίτησή μου οφειλόταν στην υποταγή του Αλέξη στους δανειστές, αντανακλά την εσφαλμένη εκτίμησή μου ότι σημαντική μερίδα των συναδέλφων μου υπουργών, της πλειοψηφίας της Κεντρικής Επιτροπής του Σύριζα, κυρίως ο Ευκλείδης, θα εκπλήρωναν το καθήκον τους να αποτρέψουν τη μετεξέλιξη της κυβέρνησής μας σε μια πιο ροζ έκφανση της κυβέρνησης Σαμαρά.

Ήταν, προφανώς, άλλο ένα λάθος μου. Δεν είμαι όμως πεπεισμένος πως μια πιο ξεκάθαρη προειδοποίηση θα άλλαζε κάτι. Σχεδόν όλοι οι άνθρωποί μας με τους οποίους έχω μιλήσει έκτοτε, ακούγοντας την παραίτησή μου, διαβάζοντας το κείμενό της, κατάλαβαν πολύ καλά τι είχε συμβεί. Μια φίλη δημοσιογράφος που έκλαψε όταν της είπα τι είχε γίνει μου είπε ότι ο νεαρός γιος της, με το που άκουσε ότι παραιτήθηκα, και χωρίς καμία άλλη πληροφόρηση, μονολόγησε με πόνο: ΣΥΡΙΖΑ τέλος!

Ευτυχώς, εκτός από τους δανειστές μας και τους εν Ελλάδι εντολοδόχους τους, υπήρχε κι άλλο ένα πρόσωπο που καταχάρηκε με την παραίτησή μου. Η κόρη μου η Ξένια, που είχε έρθει να με επισκεφτεί από την Αυστραλία δύο εβδομάδες νωρίτερα, αλλά μετά βίας είχε καταφέρει να με δει. Βγαίνοντας από το δωμάτιό της κατά τις εννέα το πρωί αγουροξυπνημένη για να πάει στο μπάνιο, έπεσε πάνω μου. Δεν ήταν συνηθισμένη να με βρίσκει στο σπίτι. Ακούγοντας από το στόμα μου ότι μόλις είχα παραιτηθεί, γύρισε με μισάνοικτα μάτια να μου πει με ύφος «επιτέλους είδες το φως»: «Δόξα τω θεώ, μπαμπά! Γιατί άργησες τόσο;» Ικανοποιημένη, επέστρεψε στο κρεβάτι της να χουζουρέψει.

The post Το βράδυ της 5ης Ιουλίου 2015 όπως το έζησα appeared first on Yanis Varoufakis.

5 Ιουλίου 2023. 8 χρόνια από το Δημοψήφισμα. 2 εβδομάδες από τις κοινοβουλευτικές εκλογές που τιμώρησαν συνολικά την Αριστερά κι έβαλαν την εκλογική ταφόπλακα στην Ελληνική Άνοιξη και στο ΟΧΙ που εκείνη γέννησε την 5^η Ιουλίου του 2015.

Η σημερινή επέτειος, που βρίσκει θριαμβευτές τους ορκισμένους αντίπαλους του ΟΧΙ, είναι η στιγμή να απαντήσουμε, εμείς οι ηττημένοι που στηρίξαμε το ΟΧΙ, σ’ ένα απλό ερώτημα: Επρόκειτο για αυταπάτη; Ήταν, όπως «συμπέρανε» η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, απόρροια μιας ατέρμονης στρατηγικής της πρώτης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ που είτε θα οδηγούσε στην συνθηκολόγηση εντός του ευρώ (όπως έγινε) είτε στο «ακόμα χειρότερο» αποτέλεσμα ενός «καταστροφικού» Grexit; Ή, όπως επιχειρηματολογεί το ΜέΡΑ25, η θεωρία της αυταπάτης δεν είναι παρά η κυνική εκλογίκευση μιας ασυγχώρητης συνθηκολόγησης;

Μετά το πραξικόπημα του Ιουλίου του 2015, όπως αρχικά αποκάλεσε ο ίδιος ο Αλέξης Τσίπρας την επιβολή του 3ου μνημονίου, οι νικητές προσπάθησαν να ξαναγράψουν την ιστορία εκείνης της Άνοιξης. Βασικός στόχος τους να ακυρώσουν την λογική του ΟΧΙ  δηλητηριάζοντας την κοινή γνώμη με τέσσερα γιγαντιαία ψεύδη η διαρκής επανάληψη των οποίων στοχεύει στην ανάδειξή τους σε αδιαμφισβήτητες αλήθειες:

Ψέμα 1^ο: Η Ελληνική Άνοιξη ήταν καταδικασμένη στη συνθηκολόγηση, καθώς η μόνη εναλλακτική ήταν το Grexit. Συνεπώς, το ΟΧΙ βασίστηκε στην αυταπάτη ενός ευκολόπιστου λαού (και του νεαρού πρωθυπουργού του) που παραπλανήθηκε από «τύπους σαν τον Βαρουφάκη», έτοιμους να παίξουν τη χώρα, και την ευρωπαϊκή της «πορεία», στα ζάρια, και παραλίγο να τη «χάσουν».

Ψέμα 2^ο: Το Grexit ήταν το χειρότερο δυνατό αποτέλεσμα για τον ελληνικό λαό και τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας.

Ψέμα 3^ο: Αν η κυβέρνηση είχε πάει με τα νερά των δανειστών στις αρχές του 2015, δεν θα υπήρχε λόγος για 3^ο Μνημόνιο. Η Ελληνική Άνοιξη (η «περήφανη διαπραγμάτευση», όπως την αποκαλούν περιπαικτικά) κόστισε δεκάδες αν όχι εκατοντάδες δισεκατομμύρια στην ελληνική οικονομία ακυρώνοντας παράλληλα την ανάκαμψη που είχε αρχίσει το 2014. [Σημ.: Το πόσα δισεκατομμύρια κόστισε εξαρτάται από το αν ακούς τον Γιάννη Στουρνάρα, τον Κλάους Ρέγκλινγκ ή τον Τόμας Βίζερ. Η κολοκυθιά καλά κρατεί.]

Ψέμα 4^ο: Επειδή το ΟΧΙ, «ευτυχώς», ακυρώθηκε η Ελλάδα κατάφερε να ορθοποδήσει με αποτέλεσμα, σήμερα, να έχει γίνει μια «κανονική» ευρωπαϊκή χώρα που μάλιστα αναπτύσσεται γοργά.

Ας τα πάρουμε με τη σειρά:

1. Πόσο αληθεύει ότι το ΟΧΙ θα έφερνε, νομοτελειακά, είτε την συνθηκολόγηση είτε το Grexit;

Η Ελλάδα, από τη στιγμή που το κράτος πτώχευσε το 2010, ήταν αντιμέτωπη με τρεις πιθανές καταστάσεις: Πρώτον, τη χρεοδουλοπαροικία, στο πλαίσιο της οποίας ζούμε από τότε υπό τον ζυγό μη βιώσιμων χρεών (ιδιωτικών και κρατικών). Δεύτερον, ένα Grexit που θα ερχόταν είτε από ατύχημα είτε λόγω πολιτικής απόφασης (δικής μας ή των δανειστών). Τρίτον, μια βιώσιμη συμφωνία εντός του ευρώ βασισμένη στο βαθύ κούρεμα του χρέους (την ριζική αναδιάρθρωσή του, στη γλώσσα των «αγορών»). Το εάν η αντίσταση της Άνοιξης του 2015 ήταν μάταιη, δηλαδή το ένα ήταν αδύνατο το βαθύ κούρεμα του χρέους εντός του ευρώ – όπως θα δούμε πιο κάτω – εξαρτιόταν, βασικά, από το εάν θεωρούσαμε το Grexit χειρότερη προοπτική από τη μονιμοποίηση της χρεοδουλοπαροικίας μέσω 3ου μνημονίου. Ας το δούμε διεξοδικά:

Η λαϊκή εντολή που έλαβε η πρώτη κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ δεν ήταν βέβαια η έξοδος από την ευρωζώνη (Grexit). Τον Γενάρη του 2015 το εκλογικό σώμα μάς έδωσε εντολή να διαπραγματευτούμε μια βιώσιμη συμφωνία βασισμένη στην ριζική αναδιάρθρωση του χρέους, εντός του ευρώ. Αλλά θα πει σωστά κάποιος: «Αυτό το ήθελαν και οι κυβερνήσεις του μνημονιακού τόξου (Παπανδρέου-Παπαδήμου-Σαμαρά). Εσείς γιατί θα καταφέρνατε κάτι καλύτερο; Επειδή δε φορούσατε γραβάτα;»

Ο λόγος για τον οποίο οι μνημονιακές κυβερνήσεις δεν είχαν καμία ελπίδα να εξασφαλίσουν τη βιώσιμη συμφωνία είναι ότι εξόρκιζαν το Grexit και προέκριναν αντ’ αυτού, και χωρίς δεύτερη συζήτηση, την παραμονή της χώρας σε καθεστώς μόνιμης χρεοδουλοπαροικίας. Γνωρίζοντας ότι οι μνημονιακές κυβερνήσεις, αντιμέτωπες με το Grexit, θα έλεγαν «ναι σε όλα», οι δανειστές (οι οποίοι, για δικούς τους πολιτικούς λόγους, δεν ήθελαν και βιώσιμη συμφωνία με την Ελλάδα και την Ελλάδα εντός ευρώ) δεν είχαν παρά να σπρώξουν τις ελληνικές κυβερνήσεις στα πρόθυρα του Grexit ώστε να αντηχήσει το «ναι σε όλα» στην Ολομέλεια της Βουλής.

Ακριβώς γι’ αυτό τον λόγο, από την πρώτη μέρα που συνάντησα τον Αλέξη Τσίπρα, το μήνυμά μου ήταν ότι, για να αξίζει τον κόπο να πάρει τα κλειδιά του Μαξίμου, έπρεπε να φοβάται τη μονιμοποίηση της χρεοδουλοπαροικίας μας (δηλαδή το 3ο μνημόνιο) περισσότερο απ’ ό,τι φοβόταν το Grexit: Μόνο έτσι υπήρχαν πιθανότητες για την πολυπόθητη βιώσιμη συμφωνία χωρίς Grexit! Μόνο έτσι δεν θα μπλόφαρε λέγοντας στους δανειστές ότι τα μνημόνια τελείωσαν. Γιατί; Επειδή αν πραγματικά προτιμάς το Grexit από το 3ο μνημόνιο, δεν είναι μπλόφα να λες ότι, βρέξει χιονίσει, δεν υπογράφεις 3ο μνημόνιο! Κι οι δανειστές; Θα ενέδιδαν ποτέ στην απαίτηση για σοβαρή και έγκαιρη αναδιάρθρωση του χρέους (προαπαιτούμενο για βιώσιμη συμφωνία); Ναι, εφόσον ταυτόχρονα:

(α) γνώριζαν ότι, αντιμέτωποι με το δίλημμα Grexit ή συνθηκολόγηση (και αποδοχή της χρεοδουλοπαροικίας), εμείς προτιμούσαμε  το Grexit·

(β) έκριναν ότι ένα Grexit θα τους κόστιζε τελικά (σε οικονομικούς και πολιτικούς όρους) πιο πολύ από το να ενδώσουν στη σοβαρή και έγκαιρη αναδιάρθρωση του χρέους την οποία απαιτούσε η επιθυμητή βιώσιμη συμφωνία.

Συνοπτικά, στη Μνημονιακή Ελλάδα υπήρχαν τρεις βασικές απόψεις ή θέσεις – τις οποίες αποτυπώνει ο Πίνακας 1:

(α) Η πεποίθηση του μνημονιακού τόξου ότι η παραμονή στο ευρώ άξιζε τη μόνιμη χρεοδουλοπαροικία στην οποία της έβαλε η τρόικα.

(β) Η πεποίθηση των θιασωτών της δραχμής ότι βιώσιμη συμφωνία εντός ευρώ δεν μπορεί να υπάρξει και, συνεπώς, το Grexit είναι η μόνη εναλλακτική στη χρεοδουλοπαροικία.

(γ) Η μεσαία οδός που (νόμισα ότι) ήταν κοινός τόπος μου με τον Αλέξη Τσίπρα και την ηγετική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ, και η οποία μπορούσε να οδηγήσει σε βιώσιμη συμφωνία εντός της ευρωζώνης εφόσον (i) εμείς θεωρούσαμε ό,τι χειρότερο το 3^ο μνημόνιο και (ii) οι δανειστές φοβόντουσαν πιο πολύ το περίπου 1 τρις. ευρώ που θα κόστιζε το Grexit[1] απ’ ό,τι το πολιτικό κόστος του «να τα βρουν» με μια ελληνική κυβέρνηση της Αριστεράς.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1 – Τρεις ιεραρχήσεις προτιμήσεων, τρία διαφορετικά αποτελέσματα

Ιδού λοιπόν το κλειδί της ερώτησης: «Ήταν μάταιη η διαπραγμάτευση;» Εφόσον προτιμούσαμε το Grexit από το 3ο μνημόνιο, όχι, δεν ήταν μάταιη. (Βλ. την 3^η στήλη.) Αυτός άλλωστε ήταν ο λόγος για τον οποίο το σύνθημα με το οποίο κερδίσαμε τις εκλογές του Γενάρη 2015 ήταν: «Συμφωνία βιώσιμη μέσα στο ευρώ, αλλά όχι όλα για το ευρώ!» Κατεβήκαμε στις εκλογές (τουλάχιστον έτσι νόμισα) αποφασισμένοι να καταδείξουμε στους δανειστές την ειλικρινή μας διάθεση για την επίτευξη έντιμης επίλυσης του ελληνικού ζητήματος διαμηνύοντάς τους, παράλληλα, ότι –ενώ σε καμία περίπτωση δεν απειλούμε με Grexit– ήμασταν έτοιμοι να απαντήσουμε σε επιθετικές τους κινήσεις (π.χ. κλεισίματος των ελληνικών τραπεζών) με ανάλογα και εύλογα αντίποινα (κούρεμα ομολόγων SMP της ΕΚΤ, ενεργοποίηση παράλληλου συστήματος πληρωμών κτλ.).

Δυστυχώς, μετά την ήττα και τη συνθηκολόγηση, ακούμε και διαβάζουμε καλοπροαίρετους σχολιαστές, ακόμα και πολλούς που διάκεινται επικριτικά απέναντι στην επιλογή Τσίπρα να ενδώσει στην τρόικα και να αποκαλέσει την Ελληνική Άνοιξη «αυταπάτη», να αναρωτιούνται: «Και τι να έκανε όταν κατάλαβε ότι ο εχθρός [σημ.: εννοούν τον κ. Σόιμπλε] επιζητούσε την εφαρμογή της απειλής μας, του Grexit; Να αποδεχόταν την καταστροφή που θα έφερνε το Grexit; Να συνέχιζε να μπλοφάρει με τους δανειστές, όπως ο Βαρουφάκης;» Δυστυχώς, η ήττα φαίνεται πως έφερε αμνησία ως προς το διακύβευμα της Άνοιξης, τους στόχους και τα μέσα μας.

Πολύ πριν κερδίσουμε τις εκλογές, προειδοποιούσα τον Αλέξη Τσίπρα να μη διανοηθεί καν να μπλοφάρει απειλώντας μ’ ένα Grexit το οποίο δεν είχε σκοπό να εφαρμόσει. Είχα μάλιστα γίνει και δυσάρεστος, καθώς, από το 2012, επέμενα ότι, αν κέρδιζε εκείνες τις εκλογές, θα ερχόταν αντιμέτωπος με μια τρόικα που θα τον έσπρωχνε τεχνηέντως στο χείλος του Grexit, ώστε να διαπιστώσουν οι δανειστές αν εννοούσε εκείνα που έλεγε. Πρόσθετα μάλιστα ότι η βιωσιμότητα της Ελλάδας εντός του ευρώ απαιτούσε από εκείνον, εκείνη τη στιγμή, να προτιμήσει το επαπειλούμενο Grexit από τη συνθηκολόγηση. Μόνον τότε μπορεί να υποχωρούσαν, δίνοντας στη χώρα τις ανάσες που χρειαζόταν, και άξιζε, εντός της ευρωζώνης.

Είχα δίκιο όμως, το 2012, ή το 2015, ότι η βίαιη έξωσή μας από το ευρώ ήταν, παρά το τεράστιο κόστος της, προτιμότερη από τη συνέχιση των μνημονίων και του καθεστώτος χρεοδουλοπαροικίας που αυτά μας επιβάλλουν;

2. Ήταν το Grexit το χειρότερο δυνατό αποτέλεσμα για τον ελληνικό λαό και τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας;

Τι θα ήταν καλύτερο τον Ιούλιο του 2015; Ένα Grexit, το οποίο δε θέλαμε; Ή το 3ο μνημόνιο, εναντίον του οποίου εξεγερθήκαμε; Η απάντηση απλή: Το Grexit! Ναι, το κόστος θα ήταν μεγάλο. Το 2012 είχα μάλιστα χρησιμοποιήσει ακραίες εκφράσεις, λέγοντας ότι ένα Grexit θα μας πήγαινε πίσω στη νεολιθική εποχή.[2]  Όμως ακόμα και τότε επέμενα: Αν δεν ήμασταν διατεθειμένοι να πούμε «όχι» στις αρπακτικές ιδιωτικοποιήσεις, την σκληρή λιτότητα και τα νέα μνημονιακά δάνεια, η τρόικα θα συνέτριβε τη χώρα. Όπερ και εγένετο! (Βλ. τον ΠΙΝΑΚΑ 1.)

Στις αρχές Ιουλίου του 2015, κατά την ηρωική στιγμή του δημοψηφίσματος, ο πρωθυπουργός Τσίπρας πράγματι βρέθηκε αντιμέτωπος με την απειλή του Grexit. Αν τιμούσε το ΟΧΙ, ναι, υπήρχε πιθανότητα να περάσει η γραμμή Σόιμπλε για Grexit – αν και εξακολουθώ να πιστεύω ότι, την τελευταία στιγμή, το δίδυμο Μέρκελ-Ντράγκι θα παρέμβαιναν αντιπροτείνοντας την ριζική αναδιάρθρωση χρέους. Παρόλα αυτά, ο πρωθυπουργός έπρεπε να υπολογίσει τι θα κόστιζε το Grexit αν τιμούσε το ΟΧΙ κι η τρόικα επέλεγε να μην ενδώσει στο κούρεμα του χρέους μας.

Τι θα κόστιζε αλήθεια το Grexit το καλοκαίρι του 2015; Ο Πίνακας 2 απαντά παραθέτοντας δύο εκτιμήσεις (βλ. διακεκομμένες καμπύλες). Η πιο αισιόδοξη εκτίμηση βασίζεται σε απλή προβολή της ιστορικής πορείας του εθνικού εισοδήματος χωρών που βίωσαν το απότομο και βίαιο σπάσιμο σταθερών ισοτιμιών (βλ. Βρετανία 1931, 1992, Ιταλία 1992, Μεξικό 1994, Βραζιλία 1999, Αργεντινή 2002). Και η πιο απαισιόδοξη εκτίμηση βασίζεται στην υπόθεση ότι, λόγω της ανυπαρξίας εγχώριων χαρτονομισμάτων, η άμεση μείωση του εθνικού μας εισοδήματος θα ήταν η διπλάσια εκείνων των συγκεκριμένων ιστορικών επεισοδίων.

ΠΙΝΑΚΑΣ 2 – Η διακύμανση του τριμηνιαίου ελληνικού εθνικού εισοδήματος σε ευρώ για την περίοδο 2007-2017 – με τη συμπαγή γραμμή να καταδεικνύει τον κινούμενο μέσο όρο (διάρκειας ενός έτους) [στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ, επικαιροποιημένα τον Σεπτέμβριο του 2017]. Οι δύο διακεκομμένες χρονοσειρές αποτελούν εκτιμήσεις (μία ουδέτερη και μία απαισιόδοξη) του μέσου όρου του ΑΕΠ μετά από ένα Grexit τον Ιούλιο του 2015. Οι εκτιμήσεις βασίζονται σε προβολές επί των ελληνικών μακροοικονομικών δεδομένων έξι επεισοδίων σπασίματος σταθερών νομισματικών ισοτιμιών (Βρετανία 1931, 1992, Ιταλία 1992, Μεξικό 1994, Βραζιλία 1999, Αργεντινή, 2002), λαμβανομένης υπ’ όψιν της προϋπάρχουσας εσωτερικής υποτίμησης (ιδίως στην περίπτωση της Ελλάδας).

Ακόμα και με βάση το απαισιόδοξο σενάριο διαφαίνεται ότι η ανάκαμψη θα ξεκινούσε την άνοιξη του 2016, ότι έναν χρόνο μετά το σοκ του Grexit θα είχε αποσοβηθεί και, σήμερα πλέον, οι ρυθμοί ανάκαμψης θα ήταν εντυπωσιακοί, θέτοντας την ελληνική οικονομία σε τροχιά που καθιστά τη σημερινή μας κατάσταση αποτελμάτωσης και σταδιακής ερημοποίησης ακόμα πιο θλιβερή. Αυτό θα ήταν το αποτέλεσμα του Grexit: Ένα κόστος πρόσκαιρο με μεγάλα οφέλη μετά το 2017 – κάτι που στη γλώσσα της οικονομικής ονομάζεται επένδυση!

Αντ’ αυτού, είχαμε τη συνθηκολόγηση Τσίπρα, ώστε να αποφευχθεί το Grexit πάση θυσία, και μια μόνιμη αποτελμάτωση μέχρι και το 2023 που ανάλογή της δεν έχει υπάρξει στην ιστορία του καπιταλισμού – κάτι που φαίνεται στον Πίνακα 3 ο οποίος δείχνει πως ακόμα κι η μεγαλύτερη κρίση στην ιστορία του καπιταλισμού, η Μεγάλη Ύφεση του Μεσοπόλεμου στις ΗΠΑ, ξεπεράστηκε σχετικά γρήγορα ενώ η Ελληνική Κρίση κρατά ως και σήμερα – 13 χρόνια αργότερα!

ΠΙΝΑΚΑΣ 3 – Η εξέλιξη του ΑΕΠ των ΗΠΑ (ξεκινώντας το 1924) και της Ελλάδας (ξεκινώντας το 2003)

3. Το κόστος της διαπραγμάτευσης (πρώτο εξάμηνο του 2015)

Στην προσπάθεια αμαύρωσης της αντίστασης του ελληνικού λαού εκείνη τη σπουδαία Άνοιξη καταβλήθηκαν φιλότιμες προσπάθειες από την τρόικα εσωτερικού και εξωτερικού να «περάσει» το διπλό ψεύδος ότι: (Α) Ούτε κούρεμα χρέους ούτε 3^ο Μνημόνιο χρειαζόταν, και (β) Η Ελληνική Άνοιξη σταμάτησε την ανάπτυξη που είχε αρχίσει το 2014 και κόστισε στην οικονομία έως και 200 δισ. ευρώ.

Ως προς το (Α), ότι δηλαδή το 3^ο Μνημόνιο ήταν «αχρείαστο», θυμίζω απλώς ότι, μόνο το 2015, και παρά τα απολύτως άδεια ταμεία που βρήκα τον Γενάρη του 2015 από την συγκυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ, έπρεπε ως Υπουργός Οικονομικών να αποπληρώσω 22 δις στους δανειστές. Ακόμα και να υπέγραφα ό,τι χαρτί μου έδινε η τρόικα (ακόμα και εκείνα που αρνείτο να υπογράψει ο Α. Σαμαράς), το πολύ να έπαιρνα άλλα 7 δις δανείων – με τα οποία εξαντλείτο όλος ο κουμπαρά δανεικών του 2^ου Μνημονίου. Και τα υπόλοιπα 15 δις; Και τα άλλα 18 δις του 2016; Να το πω απλά: Είτε οι αποπληρωμές αυτές θα κουρεύονταν, όπως πρότεινα (στο πλαίσιο της ριζικής αναδιάρθρωσης/κουρέματος χρέους). Είτε 3^ο Μνημόνιο (το οποίο εκλεγήκαμε για να μην πάρουμε). Τρίτη εναλλακτική δεν υπήρχε. [Τα περί «πιστοληπτικής γραμμής», αντί για 3^ο Μνημόνιο, είναι λογο-τεχνάσματα – απλά, αντί να το λέγανε 3^ο Μνημόνιο θα το λέγανε «πιστοληπτική γραμμή».]

Πάμε τώρα στο «κόστος της διαπραγμάτευσης» ή και «κόστος Βαρουφάκη». Μια ματιά στον Πίνακα 1  αποκαλύπτει την πραγματικότητα. Η εικόνα του ΑΕΠ μας σε τρέχουσες τιμές (δηλαδή σε ευρώ στις τσέπες των ανθρώπων) είναι ξεκάθαρη. Η μείωσή του αρχίζει με την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση του 2008 και, από τότε, μέχρι και τις αρχές του 2014, επιταχύνεται ραγδαία, με μια συνολική απώλεια της τάξης του 25% και άνω. Από τα μέσα του 2014 περνάμε από τη ραγδαία πτώση στην αποτελμάτωση: πιο ήπιες μειώσεις του συνολικού εισοδήματος, οι οποίες, όμως, συμπίπτουν με μεγάλες μειώσεις τιμών (αποπληθωρισμός της τάξης του 2% και άνω). Εν συντομία, το 2014 δεν υπήρξε καμία ανάκαμψη, πόσο μάλιστα ανάπτυξη. Αυτό που υπήρξε ήταν παγίωση της κρίσης, αποτελμάτωση και παγίδευση της κοινωνίας στην αυτοτροφοδοτούμενη δίνη ενός μη βιώσιμου χρέους-ύφεσης-λιτότητας.

Αντίθετα από το αφήγημα της ολιγαρχίας, σύμφωνα με το οποίο ο «ανόητος» λαός ψήφισε ΣΥΡΙΖΑ τον Γενάρη του 2015 «παρά την ανάκαμψη», η πραγματικότητα καταδεικνύει ότι ο ελληνικός λαός ψήφισε την κυβέρνησή μας επειδή όχι μόνο δεν υπήρξε καμία ανάκαμψη το 2014 αλλά, επιπλέον, δεν μπορούσε άλλο να ανεχτεί τις ανοησίες περί Greekcovery, Greek Success Story κτλ., στις οποίες, προσβλητικά, τον εξέθετε ένα καθεστώς υπό πανικό.

Όσο για το «κόστος» της Ελληνικής Άνοιξης, ο Πίνακας 1 είναι εξίσου αποκαλυπτικός: Απλώς δεν προέκυψε ποτέ τέτοιο κόστος! Σε όρους συνολικού εισοδήματος, αν μη τι άλλο, από τις αρχές του 2015 παρατηρούμε μια διαρκή σταθεροποίηση. Μήπως όμως το 2015 αυξήθηκε το χρέος; Όχι, δεν αυξήθηκε ούτε το χρέος – βλ. Πίνακα 4. Όταν παρέλαβα το Υπουργείο Οικονομικών, το δημόσιο χρέος ήταν στα 317 δισ., ενώ το παρέδωσα, έξι μήνες μετά, στα 307 δισ., δηλαδή επί της ουσίας στο ίδιο, κατά τι χαμηλότερο, μη βιώσιμο επίπεδο. Μήπως το νέο χρέος που μου καταλογίζουν προστέθηκε λίγο αργότερα; Ούτε αυτό στέκει: Από το τέλος του 2014 έως την 1η Απριλίου 2016 το δημόσιο χρέος αυξήθηκε, σύμφωνα με τη Eurostat, μόνο κατά 1,5 δισ.

Τότε, τα 86,τα 100 δισ. και τα 200 δισ. που μου χρεώνουν οι κκ. Στουρνάρας, Ρέγκλινγκ και Βίζερ αντίστοιχα πώς προέκυψαν; Πολύ απλά: Πήραν το μη βιώσιμο μέρος του δημόσιου χρέους, το οποίο έλεγα ότι αν δεν κουρευτεί (όπως πρότεινα και απαιτούσα) θα το μετακύληαν με νέα μη βιώσιμα δάνεια, και αφού βοήθησαν να εμποδιστεί το κούρεμά του (κάτι που απαιτούσε την απομάκρυνσή μου από το Υπουργείο Οικονομικών και την ακύρωση του ΟΧΙ), εξασφάλισαν όχι μόνο ότι θα μετακυλιστεί με νέα μνημονιακά δάνεια αλλά και θα χρεωθεί σ’ εμένα!

Δεν είναι εντυπωσιακό; Το μη βιώσιμο χρέος που εκείνοι συσσώρευσαν πριν από το 2015 αποφάσισαν και διέταξαν να χρεωθεί στην Ελληνική Άνοιξη, στην εξέγερση ενός λαού εναντίον του συγκεκριμένου μη βιώσιμου χρέους! Ο Γιόζεφ Γκέμπελς θα ήταν περήφανος που η τέχνη της θεμελίωσης μιας προπαγάνδας σε γιγαντιαία ψεύδη ζει και βασιλεύει.

ΠΙΝΑΚΑΣ 4 – Τα σαγόνια του μη βιώσιμου χρέους άνοιξαν μετά το 2008, το 2015 παρέμειναν σταθερά και από το 2018 ανοίγουν κι άλλο

4. Ναι, αλλά σήμερα, εν έτει 2023, η Ελλάδα 2.0 πετάει…

Το μόνο που πετάει είναι το χρέος. Το μόνο που μεγεθύνεται είναι οι φούσκες που βασίζονται σε νέα χρέη. Το τσουνάμι «κόκκινων» οφειλών και δανείων του ιδιωτικού τομέα μεγεθύνεται καθημερινά. Η μεταβίβαση των κόκκινων δανείων από τις τράπεζες στα αρπακτικά (πιο ευγευνικά, στους servicers) δεν αλλάζει το γεγονός ότι το σύνολο του ιδιωτικού χρέους που δεν αποπληρώνεται ξεπερνά το 200% του ΑΕΠ. Σε αυτό πρέπει να προστεθεί άλλο ένα βουνό ιδιωτικού χρέους που, κούτσα-κούτσα, αποπληρώνεται αλλά που, κι αυτό λίγο-λίγο «κοκκινίζει» όσο η ακρίβεια θερίζει, τα εισοδήματα αρνούνται να αυξηθούν, κι οι άνθρωποι που μέχρι τώρα αποπλήρωναν τα χρέη τους ξάφνου αδυνατούν να το κάνουν.

Συνολικά, σε μια Ελλάδα που το συνολικό μας εισόδημα είναι γύρω στα 200 δις, το ιδιωτικό χρέος ξεπερνά τα 500 δις. Σε αυτό το βουνό ιδιωτικού χρέους προστίθεται το δημόσιο χρέος των 410 δις. Έτσι, φτάσαμε ο λαός μας να χρωστά, συνολικά, πάνω από 900 δις, όταν το εισόδημα δεν ξεπερνά τα 200 δις, από τα οποία τα έσοδα της ολιγαρχίας δεν δηλώνονται και δεν φορολογούνται (μόνο, το πολύ, 90 δις δηλώνονται στην Εφορία – από τους φτωχότερους των ελλήνων και των ελληνίδων).

Και να ήταν μόνο αυτό; Κάθε χρόνο ο ιδιωτικός και δημόσιος τομέας μπαίνουν «μέσα», μαζί, κατά 40 δις το χρόνο (ο τεχνικός όρος είναι ότι, το 2022, το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών στο έφτασε το 10% του ΑΕΠ, δηλαδή περί τα 40 δις). Πως γίνεται αυτό; Παρά τον τουρισμό κάτω από το βάρος του οποίου συνθλίβεται η κοινωνία, οι υποδομές κι η Φύση, ξοδεύουμε σε εισαγωγές υλικών αγαθών και άυλων υπηρεσιών 40 δις περισσότερα από όσα εισπράττουμε εξάγοντας αγαθά και υπηρεσίες. Και που τα βρίσκουμε αυτά τα 40 δις; Είτε τα δανειζόμαστε από ξένες τράπεζες και οργανισμούς είτε καλύπτονται από ξένα κεφάλαια που έρχονται για να εξαγοράσουν ό, τι βρουν.

Είναι ξεκάθαρο ότι η «Χρεοδουλοπαροικία η Ελλάς» καλά κρατάει και προμηνύει ένα πράγμα με μαθηματική ακρίβεια: Νέα Σκληρή Λιτότητα, Νέο Κρατικό Δανεισμό, Νέες Περιπέτειες.

Εν κατακλείδι

Το 2015 υπήρχε τρόπος να αποδράσει η χώρα από τη φυλακή του χρέους παραμένοντας παράλληλα στο ευρώ: η ηγεσία μας να φοβόταν το 3ο μνημόνιο περισσότερο απ’ ό,τι φοβόταν το Grexit! [Σημ. Αν έστω και μια στιγμή, τότε που μου προτάθηκε να αναλάβω το Υπουργείο Οικονομικών, πίστευα ότι η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ θα υπέκυπτε στην αυταπάτη ότι η υποταγή στην τρόικα ήταν λιγότερο κακή λύση από το Grexit, δεν υπήρχε πιθανότητα να συμμετάσχω.]

Η μόνη αυταπάτη που έκανε κακό στη χώρα ήταν, και παραμένει, η αυταπάτη ότι η ακύρωση του ΟΧΙ έσωσε την Ελλάδα – μαζί με την αυταπάτη πως η καθυπόταξη της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ στις βουλές της τρόικας, και το 3^ο Μνημόνιο, ήταν μονόδρομος και ευεργετική για τη κοινωνία και τον λαό μας.

Αυτός είναι ο λόγος που το ΜέΡΑ25 τιμούμε το ΟΧΙ ως κορυφαία στιγμή λαϊκής ωριμότητας και δημοκρατικής ειρηνικής επανάστασης κόντρα στον ανορθολογισμό και τον ολιγαρχικό αυταρχισμό.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Το 2015 το άμεσο κόστος ενός Grexit για ΕΕ, ΔΝΤ, ΕΚΤ ανερχόταν στα περίπου 700 δισ. ευρώ αθετημένων αποπληρωμών: ελληνικό δημόσιο χρέος, TARGET2, υποχρεώσεις των ελληνικών τραπεζών απέναντι στην ΕΚΤ, οφειλές των ελληνικών τραπεζών σε ξένους δανειστές, δάνεια ελληνικών εταιρειών και νοικοκυριών από ξένους δανειστές. Όλα αυτά τα δάνεια σε ευρώ θα ήταν, προφανώς, αδύνατον να αποπληρωθούν σε ευρώ μετά την έξοδο της χώρας από το ευρώ. Επιπλέον, υπολογίζεται ότι, λόγω των λεγόμενων cross defaults (των στάσεων πληρωμών ξένων εταιρειών ή οργανισμών προς άλλες ξένες εταιρείες ή οργανισμούς λόγω της αθέτησης αποπληρωμών από Έλληνες οφειλέτες), τουλάχιστον 300 δισ. επιπλέον πρέπει να προστεθούν στο κόστος της ΕΕ από ένα Grexit. Σύνολο: περί το 1 τρισ. ευρώ!

[2] Ήταν άστοχη εκείνη η υπερβολή μου. Εννοούσα πως ένα Grexit τότε, το 2010, θα συρρίκνωνε το ΑΕΠ μας περισσότερο απ’ ότι συρρικνώθηκε το ΑΕΠ των ΗΠΑ στα πρώτα 3 χρόνια της Μεγάλης Ύφεσης του Μεσοπολέμου. Ναι, αλλά αυτό ακριβώς έγινε: Από 240 δις το ΑΕΠ της χώρας, με 2 καταστροφικά μνημόνια αντί για Grexit, το πήγαν στα 175 δις. Οπότε, το 2015, η μεγάλη πτώση είχε ήδη γίνει και ένα Grexit τότε θα είχε πολύ μικρότερο κόστος – βλ. πιο κάτω.

The post Ήταν αυταπάτη το ΟΧΙ; Η στρατηγική, οι προοπτικές και το κόστος της Ελληνικής Άνοιξης υπό τη σκιά του Grexit appeared first on Yanis Varoufakis.

Όπως φαντάζεστε, αυτές τις μέρες δέχομαι συνεχείς προσκλήσεις να σχολιάσω την παραίτηση του Αλέξη Τσίπρα. Πέραν μιας σύντομης ανάρτησης δεν έχω να προσθέσω κάτι. Ίσως όμως βοηθήσει τον δημόσιο διάλογο, ιδίως εντός της Αριστεράς, η αναπαραγωγή ενός κειμένου στο οποίο είχα πασχίσει να καταγράψω, χωρίς κανένα πάθος ή φόβο, όσα κατανόησα για τον άνθρωπο. [Ακολουθεί μέρος του Κεφ. 17 του βιβλίο μου ΑΝΙΚΗΤΟΙ ΗΤΤΗΜΕΝΟΙ, Εκδόσεις Πατάκη 2017]

«Αν κοιτάξεις το εσωτερικό της αβύσσου για πολλή ώρα, στο τέλος η άβυσσος θα κοιτάξει μέσα σου». (Φρ. Νίτσε)

Το αγχωτικό απόφθεγμα του Νίτσε περιγράφει αυτό που βίωσα όταν προσπάθησα να εντρυφήσω στον ψυχισμό των συντρόφων μου. Είχα βρεθεί στην πρώτη γραμμή ενός βρόμικου πολέμου, ύστερα από χρόνια ευχάριστων μοναχικών ακαδημαϊκών περιπλανήσεων σε απόκρυφα θεωρητικά ερωτήματα. Γνώριζα ότι στις μάχες που θα ξεσπούσαν από την πρώτη κιόλας μέρα μετά την εκλογή μας στο εξωτερικό μέτωπο εξαρτιόμουν πλήρως από τους συντρόφους μου για να καλύπτονται τα νώτα μου. Η αποκωδικοποίηση της σκέψης και των προθέσεών τους ήταν ό,τι πιο δύσκολο έχω επιχειρήσει.

Φίλοι και επικριτές με κατηγορούν ότι διέκρινα θετικά στοιχεία στον Αλέξη που δεν υπήρχαν. Κάνουν λάθος. Η πρόθεσή του να απελευθερώσει την Ελλάδα από τον παγίδα του φαύλου κύκλου ήταν ειλικρινής. Η ευφυΐα κι η ικανότητά του να μαθαίνει γρήγορα ήταν εμφανείς. Το ίδιο κι ο ενθουσιασμός του για το αποτρεπτικό σχέδιο που είχα προτείνει και η ιεράρχηση πάνω από όλους τους άλλους στόχους της αναδιάρθρωσης του χρέους. Η εκτίμησή του για όσα του προσέφερα ήταν υπαρκτή. Όταν, για παράδειγμα, μου έδωσε την εντολή, ενώπιον του Κυβερνητικού Συμβουλίου, να μεταβώ στην Ουάσινγκτον για να ανακοινώσω αυτοπροσώπως στην Κριστίν Λαγκάρντ την απόφασή μας για στάση πληρωμών προς το ΔΝΤ, η έξαρσή του ήταν αυθεντική. Ο λόγος για τον οποίο διέκρινα όλα αυτά τα θετικά στοιχεία στον Αλέξη είναι πως όντως υπήρχαν. Το λάθος μου ήταν ότι δε διέκρινα και όλα τα άλλα στοιχεία που επίσης υπήρχαν, ανάμεικτα μέσα του: Το δικό του Plan B, το οποίο εγγυημένα θα ακύρωνε τις δικές μου προσπάθειες για το κοινό μας Plan A, προτού ακόμα του δοθεί η κατάλληλη ευκαιρία να πετύχει. Την αβάσταχτη επιπολαιότητά του. Την τάση του στη μελαγχολία. Και, τέλος, την έντονη επιθυμία να αποδείξει σ’ έναν αστικό κόσμο που τον αντιμετώπιζε με σκεπτικισμό ότι δεν ήταν διάττων αστήρ.

Όταν την πρώτη μέρα μας στην κυβέρνηση μου τόνισε ότι είχαμε καθήκον να είμαστε έτοιμοι να παραδώσουμε τα κλειδιά των οφίτσιών μας στην αντιπολίτευση, αντί να παραδοθούμε στους δανειστές, είμαι σίγουρος ότι δεν έλεγε ψέματα. Το κομμάτι του Αλέξη που μου έλεγε αυτά τα λόγια έλεγε την αλήθεια. Γι’ αυτό βούρκωσα όταν τον άκουσα. Γι’ αυτό τον πίστεψα. Απλώς εκείνο το κομμάτι δεν ήταν το μοναδικό!

Τον πίστεψα επίσης επειδή, παρά τα αποκαρδιωτικά πισωγυρίσματά του, γνώριζα την απάνθρωπη πίεση υπό την οποία καλούνταν να λαμβάνει αποφάσεις. Θυμάμαι εκείνη την πρώτη εβδομάδα του Ιουλίου, με τις τράπεζες κλειστές, με τον αγώνα για το ΟΧΙ σε πλήρη εξέλιξη, να πηγαίνω στο Μαξίμου για να του παρουσιάσω την τελευταία εκδοχή του Σχεδίου Χ, του σχεδίου έκτακτης ανάγκης που μου είχε ζητήσει να ετοιμάσω σε περίπτωση που μας ανάγκαζαν να βγούμε από το ευρώ. Καθώς του το παρέδιδα, με ρώτησε: «Είναι εφικτό;»

Του απάντησα ειλικρινά: «διάβασέ το και κλάψε», όπως κλαίγαμε όσοι το επεξεργαζόμασταν. Η μετάβαση σε μια νέα δραχμή θα ήταν επώδυνη, σχεδόν αποπνικτική – τουλάχιστον για τους πρώτους μήνες. Είχα επιβάλει στην ομάδα μου να μην αποκρύψουν καμία από τις ζοφερές πτυχές του Σχεδίου στο κείμενο που του παραδώσαμε. Πράγματι, το κείμενο του Σχεδίου Χ σκιαγραφούσε, ως όφειλε, την επώδυνη διαδικασία ενός Grexit βήμα προς βήμα. Καθώς βούλιαζε απελπισμένος στην πολυθρόνα του, του υπενθύμισα δύο πράγματα.

Πρώτον, σκοπός του Σχεδίου Χ ήταν να υπάρχει αλλά όχι να χρησιμοποιηθεί, εκτός κι αν ο Σόιμπλε επιβαλλόταν στη Μέρκελ. Του σύστησα όμως να ενεργοποιήσουμε αμέσως το παράλληλο σύστημα πληρωμών σε ευρώ, που ήταν το αντίθετο του Σχεδίου Χ: ένα σύστημα που θα μας επέτρεπε, σε περίπτωση επικράτησης του ΟΧΙ στο δημοψήφισμα, να παραμείνουμε στην ευρωζώνη το αναγκαίο διάστημα ώστε η Μέρκελ και ο Ντράγκι να έχουν την ευκαιρία να μας επαναπροσεγγίσουν –όπως είχε κάνει ο Γιουνκέρ την προηγουμένη– με σχέδιο συμφωνίας βατό, που θα συμπεριελάμβανε τις ελάχιστες απαιτήσεις μας για ελάφρυνση του χρέους και για τερματισμό της αυτοτροφοδοτούμενης λιτότητας.

Ο Αλέξης με κοίταξε γαλήνια και ρώτησε: «Ποιες είναι οι πιθανότητες να μας προσεγγίσουν με κάτι αξιοπρεπές, Γιάνη;» Σε εκείνη την κρίσιμη καμπή στην ιστορία της χώρας ήμουν υποχρεωμένος να απαντήσω στον πρωθυπουργό μου στη βάση της πιο συντηρητικής, και λιγότερο αισιόδοξης, εκτίμησης που συνήδε με τα στοιχεία της στιγμής. Του είπα ότι οι πιθανότητες να το κάνουν ήταν 100% αν έπρατταν με βάση τη λογική. Όμως, τον προειδοποίησα, όπως μου είχε γράψει ο Νταν Έλσμπεργκ, ο μεγάλος Αμερικανός παιγνιοθεωρητικός – ο οποίος, από σχεδιαστής της στρατηγικής εξαπόλυσης πυρηνικού πολέμου εκ μέρους του Πενταγώνου, κατέληξε ειρηνιστής και ο άνθρωπος που εξευτέλισε την αμερικανική πολεμική μηχανή δημοσιοποιώντας τα λεγόμενα Κείμενα του Πενταγώνου (Pentagon Papers), φέρνοντας τον τερματισμό του πολέμου του Βιετνάμ μία ώρα αρχύτερα:

«Να μην ξεχνάς πως το καθεστώς μπορεί να είναι αυθεντικά παραλόγως αυτοκαταστροφικό – κι όχι απλώς να προσποιείται ότι είναι παράλογο!»

Συνέχισα λέγοντας: «Οι ισχυροί πολιτικοί ηγέτες στην Ευρώπη έχουν προϊστορία στο να είναι πολύ κακοί όσον αφορά την εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους, υποκύπτοντας αντ’ αυτής σε παράλογες παρορμήσεις». Και δεδομένου ότι ο παραλογισμός καθιστά δύσκολη την πρόβλεψη, είπα στον Αλέξη ότι μια πιο λογική εκτίμηση της πιθανότητας η καγκελάριος Μέρκελ τελικά να επιλέξει την αμοιβαίως επιζήμια εναλλακτική ενός Grexit, αντί για την αμοιβαίως ευνοϊκή συμφωνία, ήταν περίπου πενήντα-πενήντα. Όμως, κατέληξα με έμφαση, ακόμα κι αυτό το ζοφερό Grexit, το οποίο απεύχομαι όπως κι εσύ, είναι καλύτερο, Αλέξη, από άλλη μία τετραετία Μνημονιστάν. Τουλάχιστον, παρά το μεγάλο κόστος των πρώτων μηνών, το Μνημονιστάν θα τελείωνε, το χρέος θα κουρευόταν, η κυριαρχία μας θα επέστρεφε και, πριν περάσει πολύς καιρός, οι πληγές θα επουλώνονταν. Αντίθετα, η συνθηκολόγηση ισοδυναμεί με επέκταση εις το διηνεκές της ερημοποίησης της χώρας υπό καθεστώς αποικίας χρεοδουλοπαροίκων.

Το θέαμα του Αλέξη να λυγίζει κάτω από την πίεση της εκτίμησης «πενήντα-πενήντα» που του έδωσα με έκανε ευάλωτο στο να συγχωρώ, να νομιμοποιώ και να εκλογικεύω τα ασυγχώρητα, αήθη και παράλογα ολισθήματά του. Υπήρχαν πολλά τέτοια, αλλά δύο ξεχώριζαν:

(1) Η υπαναχώρησή του από τη σαφή συμφωνία μας, στην οποία είχαμε βασίσει την αρχική μας στρατηγική, σύμφωνα με την οποία η συνέχιση της πτώχευσης της χώρας μέσω 3ου μνημονίου θα ήταν χειρότερη από το Grexit, όσο επώδυνο κι αν ήταν αυτό.

(2) Η απόρριψη της έκκλησής μου να απευθυνθεί στον λαό με την αξιοπρεπή ομιλία παράδοσης που του είχα ετοιμάσει, αντί να οργανώσει δημοψήφισμα το οποίο ενδόμυχα ήλπιζε να χάσει.

Κατά τη διάρκεια της καμπάνιας για το ΟΧΙ, προέβην σε δήλωση που είχε διττό στόχο, πρώτον, να μεταφέρει στον κόσμο μας μια αλήθεια και, δεύτερον, να πιέσει τον Αλέξη και τους υπόλοιπους συναδέλφους στην κυβέρνηση να αποκαλύψουν τις προθέσεις τους σε περίπτωση που επικρατούσε το ΝΑΙ. Συγκεκριμένα, σε συνέντευξη στο Bloomberg δήλωσα ότι αν κέρδιζε το ΝΑΙ, θα υπέβαλλα την παραίτησή μου αμέσως:

«Ως δημοκράτης», είπα, «θα σεβαστώ τη βούληση του λαού να προσυπογράψει τους όρους των δανειστών. Όμως, την ίδια στιγμή, δεν έχω καμία υποχρέωση να υπογράψω και να εφαρμόσω τη συμφωνία εγώ ο ίδιος. Αν κερδίσει το ΝΑΙ, θα παραιτηθώ και θα αφήσω να το κάνει όποιος με διαδεχτεί».

Πέραν του ότι ήθελα να ξεκαθαρίσω στους ψηφοφόρους μου ότι ένα ΝΑΙ θα με οδηγούσε στην παραίτηση από το Υπουργείο Οικονομικών, ήθελα να δω πώς θα αντιδρούσαν στη δήλωσή μου εκείνη οι σύντροφοί μου, όχι μόνον ο Αλέξης αλλά και ο Ευκλείδης, παραδείγματος χάριν. Το γεγονός ότι σφύριξαν αδιάφορα, ότι κανείς τους δε δεσμεύτηκε να κάνει το ίδιο, μου έλεγε όλα όσα χρειαζόταν να γνωρίζω. Ήταν απλό.

Το ΝΑΙ δεν ήταν, γι’ αυτούς, λόγος παραίτησης. Θα υπηρετούσαν το νέο μνημόνιο υπό το φύλλο συκής της λαϊκής ετυμηγορίας για παράδοση στην τρόικα. Στην ουσία, η διαφορά μου με τους συναδέλφους μου στον Σύριζα ήταν πως, ενώ διοχέτευα όλη μου την ενέργεια, επιστράτευα όλες μου τις (όποιες) ικανότητες ενάντια στην τρόικα και υπέρ της αναδιάρθρωσης των χρεών μας, εκείνοι είχαν άλλους, ή έστω και άλλους, κρυφούς στόχους. Αυτό το εμπέδωσα μετά από εκείνη τη σκληρή 27η Απριλίου, όταν ο Αλέξης αποφάσισε να καθαιρέσει τον Θεοχαράκη και να με περιθωριοποιήσει. Πάλευα να τον πείσω πως ήταν αυτοκαταστροφικό να εξουδετερώσει τον υπουργό Οικονομικών του ενώ βρισκόταν αντιμέτωπος μ’ ένα αδίστακτο Eurogroup και τον πανίσχυρο άξονα Μέρκελ-Σόιμπλε. Του είχα προτείνει μάλιστα να με αντικαταστήσει (βλ. κεφάλαιο 14). Όμως ο Αλέξης και οι συν αυτώ δεν είχαν ως αυτοσκοπό την αποτελεσματική αντίσταση στους δανειστές. Κοίταζαν πέραν της συνθηκολόγησης και αναζητούσαν την ιδανική φόρμουλα για να με θυσιάσουν χωρίς δικό τους κόστος.

«Πώς δεν το είχες δει αυτό τότε;» είναι το στάνταρ ερώτημα που μου τίθεται παντού μέχρι και σήμερα. Η αλήθεια είναι ότι όποια αναλγησία και να υπήρχε στον Αλέξη, εγώ δεν τη διέκρινα. Αντίθετα με τις περιπτώσεις του Δραγασάκη, του Παππά, του Σαγιά, για να μην αναφερθώ στον Χουλιαράκη, όπου έβλεπα καθαρά μετά από κάποιο σημείο τι συνέβαινε, στην περίπτωση του Αλέξη οι αισθητήρες μου απέτυχαν. Γιατί; Ύστερα από σκέψη, η απάντηση που έδωσα στον εαυτό μου είναι απλή: Αυτό οφειλόταν στην ικανότητά του να κάνει κάτι που οι υπόλοιποι ήταν ανίκανοι να κάνουν – να δει τον εαυτό του στον καθρέπτη, να τον εξετάσει και να αυτοστοχαστεί.

Θυμάμαι ένα απόγευμα, τον Μάιο, βρισκόμασταν στο γραφείο του στη Βουλή, με τη μεταξύ μας σύγκρουση σε έξαρση λόγω της απόφασής του (πίσω από την πλάτη μου) να «δώσει» στην τρόικα σκληρότατη νέα λιτότητα (εκείνο το μόνιμο 3,5% πρωτογενούς πλεονάσματος). Είχα μπει στο γραφείο του με διάθεση αντιπαράθεσης, καθώς, λίγο πριν, είχε πέσει στην αντίληψή μου άλλη μία αλόγιστη παραχώρηση που η ομάδα του έκανε στους τροϊκανούς χωρίς καν να με ενημερώσουν. Όμως ο Αλέξης μου έκοψε τη φόρα παίρνοντας ένα αυτοστοχαστικό ύφος και λέγοντάς μου τα εξής:

«Διάβαζα άρθρο του Σταύρου Λυγερού μόλις τώρα. Ο μπαγάσας με έχει καταλάβει. Παρομοίασε την κατάστασή μου με το ψάρεμα ξιφία. Έχω δαγκώσει, λέει, το δόλωμα αλλά είμαι πολύ δυνατός για να με τραβήξουν έξω από το νερό. Έτσι, περιμένουν υπομονετικά. Τραβούν την πετονιά, μετά από λίγο τη χαλαρώνουν, μετά την ξανατραβούν. Θα συνεχίσουν έτσι μέχρι να με εξαντλήσουν. Μόλις νιώσουν πως εξασθενώ, θα με τραβήξουν έξω με μια απότομη κίνηση.»

Οι άλλοι, άνθρωποι σαν τον Δραγασάκη και τον Χουλιαράκη, ποτέ δε θα με ξεγελούσαν. Δε θα είχα πιστέψει τις υπεκφυγές τους ούτε θα είχα συστρατευτεί μαζί τους, όσο καλός και άγιος να ακουγόταν ο σκοπός που ασπάζονταν. Η περίπτωση του Αλέξη ήταν διαφορετική. Επιδιδόταν σ’ έναν πολύπλοκο εσωτερικό διάλογο και έπρεπε να πείσει τον εαυτό του πριν παραβιάσει τις δικές του κόκκινες γραμμές, το οποίο διαφέρει από την περίπτωση κάποιου που δεν είχε ποτέ την πρόθεση να τις σεβαστεί. Μπορώ να φανταστώ τον Αλέξη να μονολογεί, σαν τον Ριχάρδο Γ΄ του Σαίξπηρ: «Έτσι, αφού είναι αδύνατον να γίνω κι εγώ εραστής και να φχαριστηθώ ετούτο τον ανέμελο καιρό, πήρα την απόφαση να γίνω κακός», μόνο που αντί για «εραστής» θα έλεγε «επαναστάτης» και αντί για «να γίνω κακός» θα έλεγε «να εισέλθω στον κύκλο της εξουσίας».

Οι πράξεις του Αλέξη δεν ήταν «μπανάλ», κοινότοπες, για να χρησιμοποιήσω τη σημασία που δίνει η Χάννα Άρεντ στη λέξη. Πάλεψε σκληρά για να αποδεχτεί τις πράξεις του και να βρει τη γαλήνη σε αυτές, άσχετα αν απέτυχε. Αυτή η εσωτερική φωνή του Αλέξη ήταν, είμαι πεπεισμένος, η δύναμή του και ταυτόχρονα η καταστροφή του, ο σφετεριστής του κοινού μας σκοπού και παράλληλα ο λόγος για τον οποίο τον πίστεψα σχεδόν μέχρι το πικρό τέλος.

Το μπέρδεμα που μου προκαλούσε η εσωτερική φωνή του Αλέξη το επέτεινε η περίπτωση του φίλου μου του Ευκλείδη. Ο Ευκλείδης είναι ένα παράξενο υβρίδιο: ένας πανεπιστημιακός με καταβολές παρόμοιες με τις δικές μου, αλλά ταυτόχρονα και «ζώον κομματικόν», με την ψευδοαριστοτελική έννοια. Με τον Ευκλείδη «συναντηθήκαμε στην αγγλική γλώσσα», για να δανειστώ άλλη μία φράση της Άρεντ. Μοιραζόμασταν το ίδιο χιούμορ, τις ίδιες πολιτισμικές αναφορές, τον ίδιο ριζοσπαστικό ευρωπαϊσμό, την ίδια άποψη για διαφορετικές σχολές οικονομικής σκέψης. Του άρεσε να προσποιείται πως πολιτικά βρισκόταν στα αριστερά μου, να φέρεται ως η αριστερή μου συνείδηση που είχε καθήκον να με επαναφέρει στην τάξη και να με αποτρέπει από το να παρασυρθώ σε αστικές τάσεις και ύποπτες φιλίες, όπως εκείνη με τον Νόρμαν Λάμοντ – κάτι που μου άρεσε να τον αφήνω να πιστεύει. Η αντιπάθεια και η περιφρόνηση που ένιωθε για τον Παππά και τον Αλέξη, τις οποίες εκείνοι ανταπέδιδαν, σε συνδυασμό με τη σκληρή μάχη που είχα δώσει για να συμπεριληφθεί στο Υπουργικό Συμβούλιο, με έκαναν να αισθάνομαι ένα μαζί του.

Όταν την 27η Απριλίου, υπό την πίεση της Μέρκελ και του Ντάισελμπλουμ, ο Αλέξης με περιθωριοποίησε, ανακοίνωσε παράλληλα ότι ο Ευκλείδης θα αναλάμβανε «συντονιστής» της διαπραγμάτευσης. Τα μέσα μετέδωσαν την είδηση σε όλη την υφήλιο και χαιρέτισαν τον Ευκλείδη ως τον νέο επικεφαλής διαπραγματευτή μας. Στην πραγματικότητα τίποτα τέτοιο δεν ίσχυε. Μπορεί να είχα περιθωριοποιηθεί, και ο Ευκλείδης να έμπαινε στα διάφορα «δωμάτια» ακολουθώντας τον Αλέξη, όμως ούτε κι αυτός είχε ουσιαστική συμμετοχή στη διαμόρφωση της διαπραγματευτικής στρατηγικής.

Ένα παράδειγμα που τα λέει όλα είναι εκείνη η τραγική στιγμή, προς το τέλος του Απρίλη, όταν ο Αλέξης παραδόθηκε στη νέα λιτότητα αποδεχόμενος μία δεκαετία στόχων πρωτογενούς πλεονάσματος πάνω από το 3% του εθνικού εισοδήματος. Καλά, εγώ που ήμουν ήδη στο περιθώριο δεν ερωτήθην! Ο Ευκλείδης όμως; Το γνώριζε; Ήταν σύμφωνος; Ούτε το ένα ούτε το άλλο. Το ίδιο σοκαρισμένος και θυμωμένος με μένα βρέθηκε ο νέος «συντονιστής» της «πολιτικής ομάδας διαπραγμάτευσης». Μέχρι τέλους βρισκόμασταν συχνά στο Μαξίμου ή σε κάποια αίθουσα των Βρυξελλών να κοιτάμε αποσβολωμένοι ο ένας τον άλλον, ενώ ο Σαγιάς και ο Χουλιαράκης και οι λοιποί συνέτασσαν το SLA, και να αναρωτιόμαστε τι ρόλο παίζουμε. Αναπτύξαμε έως και το δικό μας μαύρο χιούμορ: Τον ρωτούσα τι στο καλό συνέβαινε και απαντούσε: «Μήπως με πέρασες για κάποιον που ξέρει;»

Όμως, διαφέραμε σε ένα βασικό σημείο: ο Ευκλείδης ήταν κομματικός παίκτης, εγώ όχι. Προσέδωσε νομιμοποίηση στην αποτρόπαια διαδικασία της διαπραγμάτευσης με το να εμφανίζεται να εκπληρώνει τον ρόλο του ως επικεφαλής διαπραγματευτή, αφήνοντας έτσι τον κόσμο να πιστεύει πως όντως διεξαγόταν κάποιου είδους διαπραγμάτευση.

Από τη μεριά μου, όπως έχω ήδη τονίσει, δεν παραιτούμουν όσο παρέμενε ζωντανή η (φθίνουσα) ελπίδα πως (α) η ρήξη ήταν αναπόφευκτη επειδή την ήθελε η τρόικα και (β) ο Αλέξης, αν και έτοιμος να εγκαταλείψει την αναδιάρθρωση του χρέους και το αίτημα για τερματισμό της λιτότητας, δε θα υπέκυπτε στον προσωπικό εξευτελισμό που προσπαθούσε να του επιβάλει η τρόικα – οπότε ίσως τελικά να χρειαζόταν τις δεξιότητές μου όσον αφορά το παράλληλο σύστημα πληρωμών και την αναδιάρθρωση του χρέους.

Η πίστη μου ότι δεν ήμουν εντελώς μόνος στο πολεμικό συμβούλιο, ότι ο Ευκλείδης κι εγώ συμφωνούσαμε πως κατά κάποιον τρόπο ήμασταν εναλλάξιμοι, έπαιξε βασικό ρόλο στο να διατηρήσω την ελπίδα εκείνη. Αν είχα καταφέρει να προβλέψω ότι, εν τέλει, δεν ήμασταν εναλλάξιμοι, ότι ο Ευκλείδης εν τέλει θα γινόταν ο άνθρωπος που θα χρησιμοποιούσε το καθεστώς για να υπογράψει το 3ο μνημόνιο που γνώριζαν ότι εγώ δε θα υπέγραφα ποτέ, ίσως η στάση μου να ήταν διαφορετική – από τον Μάρτιο ή, τουλάχιστον, από τον Απρίλιο κι έπειτα.

Μέχρι το τέλος δεν είχα διανοηθεί ότι ο Ευκλείδης θα μπορούσε να βάλει την υπογραφή του σε αυτά που τελικά υπέγραψε, πεπεισμένος ότι θα παραιτούνταν πολύ προτού το χέρι του φτάσει ως εκεί. Υπήρχαν ενδείξεις περί του αντιθέτου που θα έπρεπε να τις έχω λάβει σοβαρά υπ’ όψιν; Ναι, υπήρχαν. Με τη βοήθεια της απόστασης από τα γεγονότα, αντιλαμβάνομαι ότι υπήρξαν δύο ανακολουθίες που έπρεπε να μου είχαν κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου.

Η πρώτη ήταν ότι, όταν μιλούσαμε μόνοι μας, ο Ευκλείδης ήταν εξαιρετικά πνευματώδης, επακριβής στις απόψεις του για το καθετί, σε πλήρη αρμονία με τη «γραμμή» μου και καυστικός στον σχολιασμό του υπόλοιπου πολεμικού συμβουλίου, ιδιαίτερα του Αλέξη, του Παππά και του Χουλιαράκη. Όμως, κι εδώ έγκειται η αντίφαση, κατά τη διάρκεια του πολεμικού συμβουλίου, οι παρεμβάσεις του ήταν πειθήνιες, φλύαρες και δυσανάγνωστες ως απόψεις που ενίσχυαν τις τοποθετήσεις μου. Συχνά, δε με στήριζε καθόλου εντός των τειχών ενώ μερικά λεπτά αργότερα, εκτός των τειχών, όταν μιλούσαμε οι δυο μας, συμφωνούσε απολύτως με τη θέση μου, την οποία δεν είχε όμως υπερασπιστεί εκεί που μέτραγε.

Η δεύτερη ανακολουθία ήταν πως κάθε φορά που διαπιστώναμε από κοινού ότι η ομάδα περί τον Αλέξη οδηγούσε το πλεούμενο στα βράχια την ώρα που μου επετίθετο βάναυσα, και του πρότεινα κοινή μας δράση προτού να είναι αργά, με συμβούλευε να κάνω υπομονή και με απέτρεπε από το να πέσω στην παγίδα της νοοτροπίας του αμυνόμενου μέσα στην ομάδα μας. Μια μέρα θυμάμαι ότι δεν άντεξα και του είπα: «Όταν κάποιος δέχεται επίθεση, η αμυντική στάση ενδείκνυται. Δεδομένου ότι προσπαθούν να με εξοντώσουν, δεν είναι παρανοϊκό να πιστεύω πως προσπαθούν να με εξοντώσουν!»

Όταν την 6η Ιουλίου είχαν όλα πια τελειώσει, μου πήρε αρκετό καιρό να διαγνώσω τα αίτια της αποτυχίας μου να «διαβάσω» τους δύο συντρόφους μου: ο εσωτερικός διάλογος του Αλέξη και η υβριδική φύση του Ευκλείδη είχαν μπλοκάρει το ραντάρ μου αποτελεσματικότατα. Χρειάστηκε το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος και η ξαφνική μεταμόρφωσή τους που ακολούθησε για να ξεμπλοκάρει. Ήταν μια συγκλονιστική μεταμόρφωση που παρουσιάστηκε από τους κομματικούς ιδεολόγους του Σύριζα ως η αποθέωση του υπεύθυνου ριζοσπαστισμού. Όσο όμως και να πάσχιζαν να βρουν λόγια όμορφα για να διανθίσουν τη συνθηκολόγησή τους, οι κομματικοί προπαγανδιστές δεν μπόρεσαν να έρθουν καν «κοντά» στην περιγραφή της μεταμόρφωσης εκείνης την οποία θα βρεις, αναγνώστη, στην τελευταία σελίδα του 1984.

Αναφερόμενος στον συνθηκολογημένο ιδεολόγο ακτιβιστή Ουίνστον Σμιθ, που, έως πρότινος, έδινε αγώνα μεγάλο κατά του Μεγάλου Αδελφού, ο Τζορτζ Όργουελ γράφει:

«Τώρα δεν έτρεχε πια ούτε ζητωκραύγαζε… Βρισκόταν στο εδώλιο του κατηγορουμένου και ομολογούσε τα πάντα, ενοχοποιούσε τους πάντες… Η σφαίρα που πρόσμενε τόσον καιρό καρφωνόταν στο μυαλό του… Ω σκληρή, ανώφελη παρεξήγηση! Ω πεισματάρη, εκούσια εξόριστε από τους στοργικούς κόλπους. Δυο δάκρυα που μύριζαν τζιν κύλησαν στα μάγουλα εκατέρωθεν της μύτης του. Όλα ήταν εντάξει όμως, όλα ήταν καλά, ο αγώνας είχε τελειώσει. Είχε κερδίσει τη μάχη με τον εαυτό του. Αγαπούσε τον Μεγάλο Αδελφό.»

The post Αντί σχολίου περί παραίτησης Τσίπρα: Δύο σύντροφοι-αινίγματα (απόσπασμα από το ΑΝΙΚΗΤΟΙ ΗΤΤΗΜΕΝΟΙ, 2017) appeared first on Yanis Varoufakis.

Following Greece’s latest election, after which Alexis Tsipras announced his resignation, a journalist asked me: “What conclusion do you draw from this situation?” Here is my answer:

The crucial conclusion to be drawn is that radicals are never welcomed for long into the club of the powerful, even if they are willing to betray their principles to serve the powerful well. Tsipras has every reason to feel badly treated by the establishment.

Having imposed on the people of Greece, efficiently and – some would add – ruthlessly, the policies that he was elected to oppose, he succeeded in stabilising Greece (at the expense, of course, of the majority of Greeks) on behalf of the international oligarchy. To do so, he embraced (in the name of the… radical left!) oligarchic policies that even the most fervent political representatives of the oligarchy, when in government, had baulked at introducing. And what did he get for it?

While in government, doing the oligarchy’s dirty bidding, the establishment accommodated him, throwing his way the odd compliment. But, once the dirty deed was done, the powers-that-be abandoned him going all out in their support of their traditional political representatives – the New Democracy party led by Kyriakos Mitsotakis and the ramp PASOK party. Without a shred of gratitude to their true saviour, Tsipras, they ditched him in an electoral environment where– as a result of his own choices – he stood no chance of garnering support from the people whom he had subjected to the troika’s oligarchic torture.

In short, leftists dallying with betrayal beware: It does not pay!

The post Alexis Tsipras resigns: lessons for progressives appeared first on Yanis Varoufakis.

The post Who’s Afraid of Central Bank Digital Currencies? Project Syndicate op-ed appeared first on Yanis Varoufakis.

The post The Strange Death of the Liberal Individual – Project Syndicate op-ed appeared first on Yanis Varoufakis.

In this post you will find my original answers (in English) to La Stampa‘s varied questions (27/5/2023); from the Greek government’s shameful policy on refugees and MeRA25’s electoral setback, to the future of the Eurozone, my friend Elly Schlein’s leadership of Italy’s main opposition party, the PD and, yes, Angela Merkel!

Almost all parties, on the campaign trail during the recent Greek election, were in favour of the government’s policy of border controls. A few days before Greece went to vote, a chilling video, published by the New York Times, went around the world: the Greek Coast Guard can be seen abandoning a group of migrant people in the middle of the sea. Are the police turning away migrants, from Evros to the islands,? You, however, were the only leader to have asked a parliamentary question to the Mitsotakis government, accusing him of hiding these inhumane practices.

Mr Mitsotakis’ government is actively and consciously violating international law by pushing vessels with vulnerable refugees back into the stormy Aegean Sea. It is a deliberate policy to make our men and women of the Greek Coastguard commit acts which, according to the Law of the Sea and basic human decency, can be described not only as shameful but also illegal. We now have solid evidence that, not only are they pushing flimsy boats back in mid-sea but, even worse, they force refugees that have already landed in Greece back into boats which they then tow back out to sea where they are abandoned.

MeRA25, the party that I lead, exposed these crimes in Parliament and, besides, put forward the real reason behind Mitsotakis’ inhumanity: He has chosen to dominate Greek politics through a combination of, on the one hand, cozing up to Big Business and the Greek oligarchs while, on the other hand, pacifying the masses of the impoverished Greeks with large doses of ultranationalism and thinly-covered, but overwhelming, racism.

I was in Athens for the elections. I have also been on Evros and interviewed many people. It seems that Greeks are becoming less interested in the migrant issue because there are other problems (economy, wages, inflation) and there have been too many arrivals in recent years. Is your country forgetting human rights?

Yes. A population that has been brutalised by thirteen years of crisis, whose median per capita real incomes are 40% lower than in 2007, and whose democracy was crushed in 2015 (when their brave referendum vote was ignored) are now too numb to care about abstract rights. And it is not just the rights of refugees, of ‘others’, that they have become numb towards – it is their own rights too, as witnessed by the apathy toward the exposure of a Prime Minister who has been caught red-handed eavesdropping on political opponents, even on members of his cabinet!

Concerning the wall with Turkey. In your opinion, should Greece’s borders close?

Of course not. It is one thing to say that a country has the right to control its borders and quite another to say that it will close them down, annulling the internationally recognised right of refugees to apply for asylum.

In your opinion, how should the migrant issue be addressed at the European level? Reception, quotas, walls?

Walls are a disgrace to humanity. When Donald Trump was screaming “Build the Wall!”, Europeans condemned him – rightly. For us to hide behind our own walls is the apotheosis of hypocrisy. MeRA25’s view, and the view of our paneuropean movement DiEM25, is simple: Europe is an aging continent. We have a real need for many migrants every year. We also have a duty to accept refugees from the wars and the climate catastrophe we are partly to blame for. So, first, we must replace the Dublin framework with one where member-states share migrants and refugees, rather than ‘imprisoning’ them in border countries like Greece and Italy. Secondly, we must open centres in Asia and Africa where people can apply for refugee or migrant status without having to cross deserts and navigate rough seas.

Let’s go over last Sunday’s elections. Although the turnout was low (on an absolute level, 58.7 percent), Premier Mitsotakis overwhelmed. The left came out slaughtered, as a whole. How do you explain this collapse?

Hard to know where to start. The left, internationally, has never recovered from the collapse of the Soviet Union in 1991 and, later, from its inability to take advantage of the collapse of financialised capitalism in 2008. In the EU, SYRIZA’s capitulation in July 2015, against the verdict of 62% of voters who ordered us not to capitulate in that magnificent referendum, destroyed the very real opportunity Europe’s Left had to put forward a new agenda for the EU – one that moved away from the principle of ‘socialism for the bankers & the oligarchs with harsh austerity for the rest’. Here in Greece, that capitulation led to the rise of the Mitsotakis government who, subsequently, went into an Orban-like, or Erdogan-like, pact with the oligarchic media to create a mass propaganda machine which – in combination with popular anger over SYRIZA’s 2015-era capitulation – handed an unprecedented hegemony to Mitsotakis. Lastly, the pandemic caused the European Central Bank to loosen up the purse strings (along with the Recovery Fund), the result being that Mitsotakis used up another €50 billion of debt to buy influence. Of course, this irresponsible debt binge will come back to haunt the very voters who re-elected Mitsotakis, along with everyone else. Before long, La Stampa will be reporting on the ‘new’ Greek economic crisis – but that does not bother Mr Mitsotakis who only cares about his short-term dominance.

Writer Petros Markaris, in an interview with La Stampa, said that the left no longer has a credible and effective recipe, and that is why it loses.

This is probably right. Except that Mr Markaris, blinded by his hatred of the left, was saying the same even when we, leftists, had a credible and effective set of policies – which he, and his ilk, opposed tooth and nail.

Markaris also said that you are not credible because you are a rich man who wants to defend the poor.

If his logic is right, it would mean that only the sick can care for the sick, only the mentally disturbed can care for the mentally disturbed, only blacks can oppose racism and only women can fight against patriarchy. I wonder how credible Mr Markaris can be given such absurd views. [By the way, while perfectly comfortable when compared to the masses out there, I am not rich – but that’s another story.]

The poor, Markaris adds, can be defended better by the rich people of the center-right, now in government. What do you answer?

Follow the money, is my answer. The median worker is poorer today than when the Mitsotakis government took over. As we speak, in a country of ten million souls two million homes and businesses are about to be confiscated by funds belonging to the ruling class (that adores Mr Mitsotakis’s government) which they have paid no more than 5% of the face value of those people’s loans. Additionally, up to a million young people have left the country while the oligarchs behind the Mitsotakis government collect greater profit rates than almost anywhere else in the world. So much for the protection this government of the oligarchs is offering the poor!

For you, it is a shock to be left out of Parliament. How will you organize yourselves now? Are you thinking, by any chance, of leaving politics?

You are obviously misinformed. While MeRA25 fell a mere 23 thousand votes short of winning 9 seats in Parliament on 21^st May, a new election is scheduled for the 25^th of June which we are contesting with all our might and enthusiasm. As for leaving politics, it is impossible. I am the very definition of how Aristotle described a human being: a ‘political animal’!

What do you think about the Syriza-Pasok “civil war”?

Exactly what you think of the ‘civil war’ between Coca and Pepsi Cola: Not interesting!

Wouldn’t a united center-left have favored the whole left?

Not since the late 1970s. From 1980 onwards, and especially after the 1990s, the centre left ceased to be even social democratic. They were co-opted by the financial sector and lost their capacity (often their interest) to defend the workers and the poor. Thus, the centre left and the centre right formed an effective cartel working in the interests of the very few, the two blocks being the two different political faces of Big Business. It is in this sense that a united centre left would be terrible for the people – and, thus, for the left.

Wasn’t “Demetra” (Nb., MeRA25’ proposed public, free digital payments system) a bit too radical a proposition? Did “Demetra” scare many voters?

What scared voters was the very well-planned media campaign to demonise MeRA25 and myself personally, for the simple reason that we exposed the financial crimes against the population committed by the oligarchs who ‘happened’ to own every single TV and radio station. This is how a moderate, technically superb proposal for a publicly owned free digital payments system – that we named ‘Demetra’, was presented as the Satan. When the mere possibility of a dialogue is drowned in the shrieks of the oligarchs’ mouthpieces, democracy dies and fear rules.

Many accuse you of still wanting to exit the euro while the Greek economy is growing.

The Greek economy is not growing. What is growing is our already gigantic debt and, with it, the debt-fuelled earnings of the top 20% – just as they were before 2008 with the result we all know: the insolvency of our nation. As for the euro, no, I do not want us to exit the euro. At the same time, there are things that need to happen in Greece to make our society viable – to stop the migration of our young whose departure is turning the country into a desert inhabited mostly by old poor Greeks and rich foreigners. The problem is that, whenever MeRA25 proposes these minimum policy changes (e.g., the end of prepayment of small business taxes, or the reduction in VAT from 24% to 15%, the replacement of the secondary market for non-performing loans with a public bad bank), the answer we get is: If you do these things, Frankfurt with will shut your banks and throw you out of the euro. At which point, I respond: Let them do their worst. We will implement all moderate, necessary and logical policies without which Greece will die. You see, I happen to hold the view that the currency should be serving the people, not the other way round.

Why do you say that Greece’s “economic miracle” is just an illusion, and instead that Greece is more bankrupt than ever?

Yes. When we went bankrupt in 2010, our debt was €300 billion and our income €220 billion. Today, our debt is €420 billion and our income around €200 billion. Add to that the trebling of non-performing private debt and you get the true picture. The only reason there is this illusion of a ‘Greek economic miracle’ is that the ECB is still buying our debt, vulture funds are making huge profits by buying private properties at hugely knockdown prices and, as I mentioned, the government has been borrowing-and-spending as if there is no tomorrow.

Are you still convinced that the eurozone is going to “crash against the rocks”?

The only thing that stopped the eurozone from dying was the nearly €8 trillion that the ECB printed and passed on to the financial sector since 2009. The result was, first, asset price inflation that benefitted only the rich and, after the pandemic and Ukraine, huge price inflation that again only benefitted the rich, while causing a huge cost-of-living, with added poverty, crisis across the eurozone. Now, the ECB is in a terrible dilemma: Push interest rates further up, and risk crushing Italy, banks and corporations? Or not increase interest rates and watch inflation run away from them? Clearly, they will try to buy time by pushing interest rates up while also printing money for the banks and the corporations. Meanwhile, as a result of these insane and misanthropic policies followed by the eurozone since 2010, Europe is falling behind America and China on every technological front that matters: AI, sophisticated batteries, microchips, renewable energy etc. So, the price we paid for Draghi’s “whatever it takes to save the euro”, in conjunction with universal austerity, is a continent full of poorer Europeans that is falling behind the rest of the world economically, technologically and, yes, geostrategically – with the added misery of growing discontent that feeds into varieties of neofascism.

The left is in crisis in many European countries. What is changing in Europe?

As in the 1930s, the left’s failure is giving rise to a new form of disguised fascism that is having a revival across a Europe which has lost to the United States any degree of sovereignty it once aspired to; especially after the war in Ukraine.

Next year there is a vote in the European elections. What do you think is the proposal to work around, to build a credible alternative?

I still believe that the European Green New Deal that our movement, DiEM25, presented to Europeans just before the 2019 European Parliament elections, is the only agenda that can do the trick of putting Europe back on the road toward sustainability, poverty-reduction and technological progress. Unfortunately, there is no paneuropean alliance of political parties to put it to Europe’s voters. DiEM25 will try again, of course, but I doubt that we will have a better chance to be heard in 2024 than we had in 2019.

You are a close friend of Elly Schlein. She said “the PD has done so much damage in Italy.” Now, with Schlein, is the center-left becoming left again?

I send my love, solidarity and wishes to Elly. I fear that her worst enemies are within the PD. Her success will depend on dealing with them, before she can take on Meloni.

How do you judge Giorgia Meloni’s government? In terms of economics (she, for example, agrees with you on the EU’s fiscal compact), and in terms of rights and ideology? Is the legacy of Fratelli d’Italia scary, in your opinion, compared to the historical Italian far right? Are neo-fascist sympathies scary, or are they outdated categories?

So far, Meloni has been to the Italian far right what Tsipras was to the Greek radical left: a Prime Minister who followed to the letter the commands of Brussels, Frankfurt and Washington while trying to pay lip service to the ideological principles of her party. That her party’s ideological origins, rooted in midwar fascism, are scary, there is little doubt.

Over the years, have you forgiven Angela Merkel anything, or is your judgment always the same?

I have always been nuanced, careful and fair in my criticism of Angela Merkel. My greatest criticism, which has been confirmed by events since her retirement, was that she wasted the huge political capital that she so carefully and skilfully built up over the years. She was the only European politician who, between 2009 and 2012, had the political capital to unite Europe, to set the process in motion for the EU’s real political union. Instead of doing that, she frittered her political capital away in one attempt after the other to prevent Europe’s political unification – the result being the sorry state of Germany today within an EU that the rest of the world (the US and China in particular) looks at as a sad irrelevance.

The post La Stampa interview (English version) on Greek gvt refugee policy, Greece’s economy, MeRA25′ electoral setback, the euro, Italy’s PD and… Angela Merkel appeared first on Yanis Varoufakis.

The people spoke. Unlike in 2019, when MeRA25 won nine seats in Greece’s Parliament, in yesterday’s election we failed to clear the 3% hurdle, thus, electing no MPs. However, this freshly minted Parliament was condemned before it got a chance to convene. Kyriakos Mitsotakis, the conservative party leader, who won handsomely, is about to dissolve it so as to secure another general election, in less than a month, to be fought on a less proportional electoral system that, he trusts, will deliver him a thumping parliamentary majority.

So, MeRA25 lives to fight another day. Bruised by an election outcome at odds not only with all opinion polls (which predicted we would be gaining between 50% and 80% more votes than in 2019) but also with the enthusiasm we encountered everywhere we went (e.g., with the large crowds that came to our rallies), we are dusting ourselves off and readying to go out there to campaign once more. Clearly, we have a lot of soul-searching to do – but only after the next election is over and done with and we have fought the good fight to make amends for yesterday’s failure.

For now, I leave you with two thoughts about the big picture that emerged out of the ballot boxes yesterday across Greece; a blue-cum-black picture reflecting the ultra-rightist tsunami that swept the land.

First, there is a cunning resemblance between what happened yesterday here in Greece and what happened last week in Turkey. President Erdogan of Turkey had presided over a people sinking fast into poverty, economic policies that are clearly not fit for purpose, and a logistical debacle following the lethal earthquake which cost thousands of lives. However, deploying cleverly a combination of ultra-nationalism, social conservatism, a pro-Big Business agenda, a network of patronage, and huge doses of authoritarianism, Erdogan managed to reproduce his electoral and discursive hegemony. Exactly the same can be said about Mitsotakis: He presided over a steady diminution of median real incomes, had a terrible pandemic, many of our forests burned down on his watch, was caught red-handed eavesdropping on his political opponents and even his own ministers, behaved outrageously when 57 young people were killed in an avoidable railway accident etc. And yet, like Erdogan, deploying cleverly a combination of ultra-nationalism, social conservatism, a pro-Big Business agenda, a network of patronage and huge doses of authoritarianism, Mitsotakis managed to reproduce his electoral and discursive hegemony.

Secondly, MeRA25 seems to have suffered because we tried to inspire our base with hard-hitting truths and a call to arms, rather than soothing narratives falsely claiming that we could costlessly turn things around for the many. For instance, we exposed the lie that Greece had turned the economic corner by demonstrating that, against the grain of the financial sector’s fibs, the Greek state and the Greek private sector were more bankrupt than ever; that the only way the many can recover some of their real incomes and control over their lives is by clashing with an ironclad establishment. It turned out that the voters did not want to hear bad news, nor cared for calls to arms. It is not that they are naïve enough to believe the rubbish about Greece’s so-called ‘Success Story’. They buy none of it. Nevertheless, they are tired of bad news; they are tired of struggles, battles and war cries.

This is the mountain MeRA25 must now climb: How to persuade bad-news-averse marginal voters to vote for us again without plying them with soothing lies.

Watch this space.

The post Our defeat in context: Greece’s Erdogan-isation is almost complete appeared first on Yanis Varoufakis.

Η γενικευμένη λιτότητα επιβλήθηκε στην Ευρώπη, όχι από τους Χριστιανοδημοκράτες-Συντηρητικούς αλλά, από τo SPD – τους Γερμανούς σοσιαλδημοκράτες. Την αρχή έκανε τo 2002 ο Καγκελάριος Σρέντερ με σκληρές επιθέσεις εναντίον των γερμανών εργαζόμενων εκατομμύρια των οποίων καταδικάστηκαν στην επισφαλή, κακοπληρωμένη, μερικής απασχόλησης εργασία (μέσω των «μεταρρυθμίσεων» Hartz 4 που σχεδίασε ο τότε διευθύνων σύμβουλος της Volkswagen).

Κι όταν ήρθε το Μεγάλο Κραχ του 2008, δύο σοσιαλδημοκράτες υπουργοί (της τότε συγκυβέρνησης υπό την Άγκελα Μέρκελ) επέβαλαν σκληρή λιτότητα στους γερμανούς εργαζόμενους, την ώρα που διέσωζαν οι τράπεζες με €600 δις των γερμανών πολιτών. Ήταν ο κ. Όλαφ Σολτς (Υπουργείο Εργασίας) και ο. κ. Πέερ Στάνμαϊερ (Υπουργείο Οικονομικών).

Ναι, ίδιος κ. Σόλτς, του ίδιου SPD, στον οποίον κάποιοι έλληνες πολιτικοί σήμερα καταθέτουν διαπιστευτήρια ζητώντας στήριξη της προεκλογικής τους προσπάθειας να συνεχίσουν το έργο της λιτότητας για τους πολλούς και του «σοσιαλισμού» για τραπεζίτες, φαντς και ολιγάρχες – πάντα, βέβαια, στο όνομα της “προόδου” και της “σοσιαλδημοκρατίας”.

Ακολουθεί απόσπασμα από το βιβλίο μου «Η Αρπαγή της Ευρώπης» (Αθήνα: Πατάκης, 2016)

 …Η αύξηση των κερδών από χάρτινους τίτλους δελέασε τους Ευρωπαίους σοσιαλδημοκράτες και τους Αμερικανούς Δημοκρατικούς να συνάψουν φαουστιανό συμβόλαιο με τους τραπεζίτες της Γουόλ Στριτ, του Σίτυ του Λονδίνου, της Φρανκφούρτης και του Παρισιού: Εμείς, έλεγαν οι κυβερνώντες σοσιαλδημοκράτες στους τραπεζίτες, θα σας επιτρέψουμε να δράτε ανεξέλεγκτα, να δημιουργείτε ό,τι μορφή παραγώγων χρέους θέλετε και να τα εμπορεύεστε κατά το δοκούν. Εσείς θα παραχωρείτε σε εμάς, στα δημόσια ταμεία, ένα μικρό ποσοστό των κερδών σας ώστε εμείς να χρηματοδοτούμε το κοινωνικό μας κράτος (ίσως και τις προεκλογικές μας εκστρατείες…). Άλλο που δεν ήθελαν οι τραπεζίτες, εφόσον οι πολιτικοί της κεντροαριστεράς συναινούσαν στην πλήρη απορρύθμιση των αγορών χρήματος.

Έμοιαζε με αμοιβαίως επωφελή συμφωνία. Οι τραπεζίτες απελευθερώθηκαν από τους ρυθμιστικούς περιορισμούς και οι σοσιαλδημοκράτες απελευθερώθηκαν από την αγγαρεία να τα βάζουν με τους βιομήχανους για το ποιο μέρος των βιομηχανικών κερδών θα φορολογούσε το κράτος για να χρηματοδοτεί το κράτος πρόνοιας. Οι τραπεζίτες παρίσταναν τους δυσαρεστημένους, επειδή έδιναν μερικά ψίχουλα στους πολιτικούς και στο κράτος, ενώ οι σοσιαλδημοκράτες προσποιούνταν ότι καταλάβαιναν τι έλεγαν όταν έβγαζαν πύρινους λόγους για τα οφέλη από το νέο μοντέλο Πυραμιδικής Μεγέθυνσης στο οποίο συναινούσαν. Με ομηρικούς όρους, οι σοσιαλδημοκράτες της Ευρώπης έγιναν οι σύγχρονοι Λωτοφάγοι.

Ο λωτός, που έκανε τους ευρωπαίους σοσιαλδημοκράτες απαθείς και συνένοχους με τις τρομερές πρακτικές των αχαλίνωτων αγορών χρήματος, ήταν το ιδιωτικό χρήμα που τύπωνε ανεξέλεγκτα η Γουόλ Στριτ και οι ευρωπαίοι μιμητές της. Ο γλυκός χυμός του λωτού αποκοίμισε τους ευρωπαίους σοσιαλδημοκράτες και τους έκανε να πιστέψουν βαθειά ότι μπορούσαν να έχουν και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο. Ότι δεν υφίστατο πια κανένας κίνδυνος κραχ, καθώς μια μυθική χήνα θα γεννούσε αυξανόμενες ποσότητες χρυσών αυγών με τα οποία θα μπορούσαν να χρηματοδοτούν το κράτος πρόνοιας – το μόνο πράγμα που κράτησαν ζωντανό στην μνήμη τους για να τους θυμίζει γιατί ήταν σοσιαλδημοκράτες.

Έτσι, όταν το 2008 κατέρρευσαν οι πυραμίδες του αγορών χρήματος, οι σοσιαλδημοκράτες δεν διέθεταν πλέον τα αναλυτικά εργαλεία ή το ηθικό ανάστημα για να πουν στους τραπεζίτες: «Ως εδώ!» ή για να αντισταθούν στις απαιτήσεις των τραπεζιτών να μεταφερθούν οι δικές τους απέραντες ζημίες, αποτέλεσμα της αφροσύνης τους, στους ώμους των ασθενέστερων πολιτών. Και σε αντίθεση με τους αμερικανούς ομολόγους τους, οι οποίοι μετά τη νίκη του Μπάρακ Ομπάμα τον Νοέμβριο του 2008 επανήλθαν στην εξουσία, οι ευρωπαίοι σοσιαλδημοκράτες δεν είχαν καν τη στήριξη μιας λειτουργικής κεντρικής τράπεζας, με δεδομένο τον κατακερματισμό της ευρωζώνης σε πολλά τραπεζικά συστήματα και κράτη στερούμενα κεντρικής τράπεζας που μπορούσε να παρέμβει συστηματικά την στιγμή που ξεσπά μια συστημική κρίση.

Μη διαθέτοντας τα ηθικά, πνευματικά και χρηματοοικονομικά εργαλεία που οι ίδιοι ή οι προκάτοχοί τους είχαν ακυρώσει τόσο πρόθυμα (ή είχαν αρνηθεί να δημιουργήσουν μερικά χρόνια νωρίτερα), οι ευρωπαίοι σοσιαλδημοκράτες, υπό την επίρροια του λωτού των χρηματαγορών,  ήταν έτοιμοι να υποκύψουν, να σκύψουν το κεφάλι στις απαιτήσεις των τραπεζιτών. Έτσι αποδέχθηκαν, και μάλιστα ενστερνίστηκαν, τα προγράμματα δήθεν «διάσωσης» τραπεζών και κρατών υπό όρους καταστροφικής λιτότητας για τους ασθενέστερους. Έτσι έκλεισαν τα μάτια στη χυδαία μεταβίβαση του κόστους της κρίσης από εκείνους που την δημιούργησαν σε εκείνους που ποτέ δεν είχαν στον ήλιο μοίρα – στην πλειονότητα των πολιτών, γερμανών και ελλήνων, σε εκείνους ακριβώς τους ανθρώπους τους οποίους υποτίθεται ότι εκπροσωπούσαν οι σοσιαλδημοκράτες.

Όπως ήταν αναμενόμενο, και φυσιολογικό, η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία ισοπεδώθηκε από τα αποτελέσματα της συνθηκολόγησής της με πρακτικές που, αρχικά, δημιούργησαν την μεγαλύτερη μεταπολεμική κρίση και, τελικά, μετέφεραν το μέγιστο βάρος στους ισχνότερους ώμους, αφήνοντας ανοιχτό τον δρόμο στην ρατσιστική Ακροδεξιά να παρουσιάζονται ως οι προστάτες των αδυνάμων, αρκεί βέβαια να είχαν το «σωστό» αίμα και χρώμα δέρματος.

The post ΜέΡΑ25: Δεν ξεχνάμε πως την Λιτότητα την εισήγαγαν οι Γερμανοί σοσιαλδημοκράτες – το SPD, στο οποίο κάποιοι «προοδευτικοί» σήμερα καταθέτουν διαπιστευτήρια appeared first on Yanis Varoufakis.

Following my article in Unherd about the Parthenon Marbles, Michael Portillo interviewed me on the subject for GB News.

The post What to do about the Parthenon Marbles – interviewed by Michael Portillo appeared first on Yanis Varoufakis.