Follow Slobodna Evropa - Severna Makedonija, filter it, and define how you want to receive the news (via Email, RSS, Telegram, WhatsApp etc.) https://follow.it/slobodna-evropa-mk Wed, 04 Oct 2023 19:05:27 +0200 https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72e_x_EjnyeTeReIF_fEM9tn U novoj sveobuhvatnoj analizi 23 zemlje Europe i centralne Azije Svjetska banka poziva na veliku obnovu sektora grijanja kako bi se građanima, posebno najranjivijima, mogle pružiti održive i cjenovno prihvatljive usluge te kako bi se smanjila ovisnost o neučinkovitim gorivima s visokim nivoima emisija ugljika. U izvještaju se navodi i da bi se prelaskom na održivo grijanje u regiji mogli znatno smanjiti broj smrtnih slučajeva i gubitak blagostanja zbog zagađenja te da bi se pružio jasan put za smanjenje emisija stakleničkih plinova. Evo kako se griju domaćinstva na Zapadnom Balkanu.]]> Sat, 23 Sep 2023 09:44:26 +0200 https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72e_x_EjnyeTeReIF_fEM9tn https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72cRf4lae4U5_8lTP0vptTFR Severna Makedonija proterala ruskog sveštenika zbog sumnje za špijunažu. Nedelju kasnije i Bugarska, iako on zapravo godinama živi u srcu prestonice te države. Šta znamo o arhimandritu Vasijanu, predstavniku Moskovske patrijaršije u Sofiji? Sveštenik star 48 godina svakog dana ujutru izlazi iz svog stana u Siborna ulici u ekskluzivnom i skupom kraju centra Sofije. Dok hoda 350 metara do crkve u kojoj služi - ruske crkve Svetog Nikolaja Čudotvorca, građani navikli da ga sreću. Ali više ga neće viđati. Arhimandrit Vasijan (Zmeev) na čelu je ruske crkve u Sofiji. Ovaj sveštenik proteran je iz zemlje, zajedno sa još dvojicom zvaničnika koji su državljani Belorusije, potvrdila je u četvrtak Državna agencija za nacionalnu bezbednost (DANS), navodeći, doduše, samo inicijale sankcionisanih. Vasijan je naveden kao pretnja nacionalnoj bezbednosti zemlje. Najava da će biti proterani stigla je najpre iz ruske ambasade u Bugarskoj. Moskovska ambasada je izrazila ogorčenje i nazvala taj čin "surovim, flagrantnim postupcima". Samo nekoliko dana ranije, Vasijana je Severna Makedonija proglasila personom non grata. Osumnjičen je da je ruski špijun. Delatnost arhimandrita Vasijana je nastavak ruske politike razjedinjavanja Bugarske na verskoj osnovi, rekao je za Slobodnu Evropu profesor Kalin Janakijev, filozof i teolog. Prema mišljenju istoričara i publiciste Gorana Blagoeva, o ruskom uticaju može se suditi kroz više naznaka u dugotrajnim bezuspešnim pokušajima Makedonske pravoslavne crkve da se osamostali (autokefalnost) i u pogoršanju odnosa sa Bugarskom crkvom otkako je Vasijan u Sofiji. . Ko je Nikolaj Zmeev - ili Vasijan, šta on radi u Sofiji i kakva je njegova uloga u zaoštravanju odnosa između pravoslavnih crkava Bugarske i Severne Makedonije? Ruski obaveštajci u mantiji "Svi u Državnoj agenciji za nacionalnu bezbednost znaju da je ovaj sveštenik ovde predstavnik ruske obaveštajne službe u mantiji. Pitam bugarsku kontraobaveštajnu službu – zar ih nije sramota što je onaj ko živi i razvija obaveštajnu delatnost u Bugarskoj, proteran iz Makedonije, a ovde živi u udobnosti." Ovo je Bugarsku nacionalnu televiziju (BNT) u subotu, 16. septembra, rekao Atanas Atanasov, koji je bio na čelu parlamentarne komisije za kontrolu službi nakon što je Skoplje proteralo Vasijana zbog špijunaže, iako se nalazi u Sofiji. Dve nedelje ranije, predsednik Severne Makedonije Stevo Pendarovski rekao je da su bezbednosne službe od partnerskih službi dobile informaciju da članovi Svetog sinoda Moskovske patrijaršije rade za ruske tajne službe, ali nije naveo imena. Sada je Vasijan već proteran iz Bugarske. Kako navode bugarske službe, postoje podaci o akcijama "u vezi sa sprovođenjem različitih elemenata hibridne strategije Ruske Federacije za ciljani uticaj na društveno-političke procese u Republici Bugarskoj u korist ruskih geopolitičkih interesa". Vasijan je član Odeljenja za međucrkvene odnose Ruske Patrijaršije, neformalnog ministarstva inostranih poslova te institucije. On zapravo predstavlja ruskog patrijarha Kirila u Sofiji. Ruski i svetski mediji su izvestili da je Kiril bio agent KGB-a tri decenije pre nego što je postao ruski patrijarh, a veruje se da i dalje jeste u službi, koja sada radi pod imenom Federalna služba bezbednosti (FSB). O praksi FSB da koristi crkvene zvaničnike kao paravan svedoči, pored slučaja Vasijan, i činjenica da Federalni istražni biro Sjedinjenih Američkih Država (SAD) trenutno vodi istragu protiv Dmitrija Petrovskog, zaposlenog u istom odeljenju za spoljne crkvene odnose Moskovske Patrijaršije, pod sumnjom da radi za ruske obaveštajne službe, prenosi portal "Meduza". Ko je Vasijan? Vasijan je rođen kao Nikolaj Valerijevič Zmeev 1975. Njegova zvanična biografija ne kaže gde, ali procureli ruski dokumenti pokazuju da je njegovo mesto rođenja grad Berezniki u ruskoj Permskoj pokrajini. Godine 1998. diplomirao je na Bogosloviji u Moskvi, a 2002. na Moskovskoj bogoslovskoj akademiji sa doktoratom iz teologije. Pod imenom Vasijan zamonašen je 2. aprila 1999. godine. Prema njegovoj zvaničnoj biografiji iz 2002. godine, nastavnik je drevnih jezika u Moskovskoj Bogosloviji, koja se nalazi u gradu Sergijev Posad. Od 2004. do 2015. godine bio je prorektor za obrazovnu delatnost Bogoslovije i akademije. U septembru 2015. godine, ukazom patrijarha Kirila, postavljen je za predstavnika Rusije u Beloruskom egzarhatu. Vasijan je tada još bio iguman. Kalin Janakijev, filozof i teolog ima informaciju da su u tom periodu studenti podneli prijavu protiv Zmeeva zbog seksualnih napada. "Slučaj je rasvetljen, Vasijan je poslat kao zamenik u Belorusiju", rekao je Janakijev. O slučaju o kome teolog govori, postoji publikacija Sergeja Trofimova u lokalnim novinama "Alternativnaja gazeta" u decembru 2014, koja se poziva na pismo bogoslovaca. Među imenima profesora u žalbi je i Vasijanovo, pokazala je provera Radija Slobodne Evrope (RSE). Materijal je kasnije uklonjen sa sajta. Trofimov nije putem Telegrama odgovorio na pitanja RSE o razlozima nestanka materijala. Taj slučaj pominje i ruski tabloid "Versija", koji navodi da FSB regrutuje crkvene funkcionere koji su homoseksualci jer im to omogućava da od službe zavise i zatim prave karijeru. Posle niza skandala, 2018. godine, Vasijanov prethodnik u Sofiji – Filip (Vasilcev) – proteran je iz Bugarske. Takođe je proglašen personom non grata, iako je naknadno ponovo primljen u Bugarsku. Tako je 7. marta 2018. godine Vasijan, koji već ima čin arhimandrita, zvanično preuzeo Rusku pravoslavnu crkvu u Sofiji. Primljen je 28. novembra 2018. godine i u Imperijalno pravoslavno palestinsko društvo. Organizaciju, stvorenu u carsko vreme za obrazovanje i bogosluženje svetih mesta, sada vodi Sergej Stepašin. On je prvi direktor FSB-a, ima iskustvo u sovjetskim službama, ratu u Čečeniji i bio je na visokim pozicijama u nekoliko ruskih vlada. Stepašin je na listi sankcija Evropske unije zbog svojih aktivnosti u ilegalnoj aneksiji Krima (2014) i ruskom ratu u Ukrajini. Prema procurelim podacima do kojih smo došli preko pretraživača himera-search.net, uprkos svom monaškom redu, koji podrazumeva skroman život, Vasijan je pre deset godina posedovao parcele za izgradnju vile i stambene zgrade u blizini Moskve. Iako je fizički bio u Sofiji 2019. godine, na platnom spisku Ruske Patrijaršije, postoje i izveštaji da je primao platu i od trgovačke kompanije u Mitištu. Tu je naznačena i adresa u ulici "Saborna". Odnosi bugarske i makedonske crkve O rezultatima rada Ruske pravoslavne crkve u Bugarskoj i Severnoj Makedoniji posle 2018. godine, Goran Blagoev navodi primer da su iste godine crkve u obe države blizu zajedničkog obeležavanja 1000 godina Ohridske arhiepiskopije. To se ne dešava. Nakon potpisivanja ugovora o dobrosusedstvu i prijateljstvu između Bugarske i Severne Makedonije 2017. godine, odnosi dveju crkava se uzavreli. U novembru 2017. godine, Sveti sinod Makedonske pravoslavne crkve obratio se zvaničnim pismom Bugarskoj Patrijaršiji, u kojem je izrazio spremnost da prizna Bugarsku pravoslavnu crkvu (BPC) kao svoju matičnu crkvu, ukoliko se zalaže za prevazilaženje raskola i priznavanje njene autokefalnosti. Makedonska crkva se proglasila autokefalnom 1967. godine i odvojila se od Srpske crkve, ali je pod raskolom i nije priznata od drugih pravoslavnih crkava. Ovo se moglo promeniti 2018. godine, kada Bugarska Patrijaršija izrazila naklonost i podršku cilju ukidanja raskola i spremnost da pomogne da se makedonsko crkveno pitanje za njegovo rešavanje postavi u kanonski red pred ostalim pravoslavnim crkvama. Međutim, BPC se predomislila nakon posete ruskog patrijarha Kirila Bugarskoj za državni praznik 3. marta 2018. Četiri dana kasnije stigao je Vasijan. "Zvanično ništa nije odlučeno o makedonskom pitanju, iako je cela javnost očekivala da će čuti ruski stav. Izašlo se sa nekom lakonskom porukom da se o ovoj temi nije razgovaralo", priseća se događaja Goran Blagoev. Ali, po njegovim rečima, "zapravo, posledice u bugarsko-makedonskim kontaktima počele su da postaju veoma očigledne". Prema Blagojevu, "u početku su 2017. počeli sa takvim optimističnim potezom", zatim su odnosi počeli da jenjavaju, da bi stigli do 2019. godine, kada je "bugarska crkva očigledno odustala od bilo kakvih aktivnosti" na tu temu. Goran Blagoev je napomenuo da je Ruska crkva prisutna i u Bugarskoj i u Severnoj Makedoniji. "Tamo ima i visokih sveštenika koji su pod ruskim uticajem", rekao je Blagoev. "Stvari su došle do ovog tužnog rezultata za obe crkve. Jer zamislite bugarsko-makedonsko crkveno približavanje, kako bi to danas imalo pozitivniji uticaj na bilateralne političke odnose", dodao je on. Kalin Janakijev je rekao da razlozi za proterivanje Vasijana iz Severne Makedonije jasno pokazuju da je on pokušavao da spreči priznanje Makedonske crkve, da doprinese trajnom raskolu u njoj, što utiče na međucrkvene odnose dve zemlje. Prema njegovim rečima, "na neki način je sramota" da su bugarske službe bile "nesvesne njegovih aktivnosti" i što je Vasijana prvo otkrilo i sankcionisalo Skoplje. Makedonsku pravoslavnu crkvu Carigradska patrijaršija priznala je tek 2022. godine, nakon postizanja kompromisa sa Srpskom pravoslavnom crkvom. Slobodna Evropa je dobila Vasijanov ruski telefonski broj iz procurelih baza podataka više ruskih agencija. Nije odgovarao na pozive i poruke – ni pre informacije da ga Bugarska takođe proteruje. Na poziv, niko nije podigao slušalicu na fiksnom broju telefona Ruske crkve u Sofiji. Ali sajt hrama ruskog dvora pokazuje da je Vasijan nakon proglašenja personom non grata u Skoplju dva uzastopna dana služio u bugarskom hramu "Sveta Sofija" zajedno sa prvosveštenicima BPC. Slobodna Evropa je uputila pitanja Svetom sinodu o Vasijanovoj delatnosti, kao i Ministarstvu spoljnih poslova. Do objavljivanja materijala nisu dobijeni odgovori.]]> Fri, 22 Sep 2023 15:33:40 +0200 https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72cRf4lae4U5_8lTP0vptTFR https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72e_ATix8TSpBuifqJurszLU Prespansko jezero, na tromeđi Albanije, Grčke i Sjeverne Makedonije, jedno od najstarijih europskih jezera i dom za više od 2.000 vrsta riba, ptica, sisavaca i biljaka. Razine vode sada su gotovo osam metara niže nego što su bile kasnih 1970-ih. Mještani kažu da se boje onoga što slijedi.]]> Mon, 18 Sep 2023 13:57:05 +0200 https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72e_ATix8TSpBuifqJurszLU https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72fLrmZB5i-ABG7fhEn5oRuR Prespansko jezero, jedno od najstarijih evropskih jezera i dom za više od 2.000 vrsta riba, ptica, sisara i biljaka, brzo se povlači. Mještani, koji za život ovise o jezeru, strahuju od onoga što dolazi.]]> Sun, 17 Sep 2023 18:10:52 +0200 https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72fLrmZB5i-ABG7fhEn5oRuR https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72fm2yoveAMCUdKEpFgimKzx Glasno se priča o femicidu, menjaju se zakoni, prave kampanje, ali se broj ubistava žena u Severnoj Makedoniji povećava. Ove godine bilo je pet slučajeva. Sudska praksa poslednjih godina pokazuje da napadači dobiju najniže zakonske kazne, a procenjuje se da se prijavljuje samo dva posto slučajeva nasilja u porodici. Publikacija "Femicid u Severnoj Makedoniji – stanje, pravni okvir i sudska praksa" u kojoj su obrađeni slučajevi tretmana femicida u sudskoj praksi u periodu od 2018. do 2022. godine navodi da je najviše slučajeva optužbi za nasilje nad ženama bilo tokom prve dvije godine pandemije. U publikaciji se analizira 17 postupaka za femicid koji se karakteriše kao ubistvo žene zbog njenog spola. Jedan od slučajeva koji se navodi jeste nasilje nad ženom u Velesu koju je suprug dva sata tukao sajlom dužine 70 centimetara i prijetio joj je da će je ubiti. Tukao ju je po glavi, rukama, nogama, telu. Slučaj je policiji prijavila njihova kćerka. Suđeno mu je za pokušaj ubistva i dobio je kaznu zatvora od deset godina. Presuda je pala u žalbenom postupku i ponovo je zakazano suđenje. Žrtva protiv njega nije podnela krivičnu prijavu, a ćerka je iskoristila pravo da ne svedoči. Presuda je pala u žalbenom postupku, jer, kako je rečeno, žena nije zadobila povrede vitalnih organa. Problem je, navode, nastao jer je lekarski pregled žrtve obavljen mesec dana nakon napada, kada su povrede već zarastale. Policija, koja je prva izašla na teren, nije ukazala oštećenoj da je hitno pregleda lekar, navodi se u publikaciji. Umesto ubistva u pokušaju, Velesanin je u drugom suđenju proglašen krivim za nanošenje teških telesnih povreda i osuđen je na tri godine zatvora. U Ohridu je, pak, jedan muškarac ugušio svoju nevenčanu suprugu najlonskom kesom. Sud ga je osudio za ubistvo na svirep ili podmukao način i kaznio na 20 godina zatvora. Ali on je uložio žalbu i slučaj je pao u žalbenom postupak. Ponovo mu je suđeno, ali ovoga puta za osnovni oblik ubistva, jer je sud ocenio da ubistvo nije izvršeno na svirep ili podmukao način, jer je brzo umrla. U ponovljenom suđenju osuđen je na 15 godina zatvora. Ženske sjenke na RSE: Priče onih koji su preživjeli rodno zasnovano nasilje, kao i svjedočenja porodica žena kojih više nema   Počiniocima su izrečene najniže propisane zakonske kazne, a u pojedinim slučajevima i smanjene. Samo u jednom slučaju dosuđena je doživotna kazna. Radilo o muškarcu koji je počinio četiri ubistva, od kojih su tri bila femicida. "Lično smatram da izrečene sankcije ne odgovaraju učinjenom krivičnom delu i mislim da bi možda trebalo pooštriti kaznenu politiku kako bi se došlo do sprečavanje i prevencije te vrste nasilja. Lično smatram da kazne koje se kreću oko zakonskog minimuma, a neke od njih su i ublažene, ispod deset godina zatvora, da ne odgovaraju stepenu krivičnog dela", kaže za makedonski servis Radija Slobodna Evropa sutkinja Gabrijela Gajdova, jednа od autora istraživanje femicida u Severnoj Makedoniji. Istraživanje je sprovedeno u okviru projekta "Rodna ravnopravnost i borba protiv nasilja nad ženama i femicida u zemljama Zapadnog Balkana" koji sprovodi AIRE centar, sa sedištem u Londonu. "Od svih ovih žrtava, četiri su prethodno bile izložene kontinuiranom nasilju, ali se samo jedna usudila da prijavi nasilje nadležnim institucijama i nakon prijave je ubijena", kaže Gajdova. U pet slučajeva bilo je i posmatrača, a u tri slučaja svedok bilo dete. Kako navodi sutkinja Gajdova deci se ne ne može zameriti što nisu prijavili, jer ne znaju gde i kako da prijave, ali su se nekim slučajevima porodično nasilje i femicid dešavali pred odraslima, a nisu bili prijavljeni. Smatra da su nedostatak znanja, ali i nepoverenje u institucije razlozi za neprijavljivanje nasilja. 'Ne prijavljuju da ne guraju nos u tuđe poslove' Psihologinja Edlira Destani za RSE kaže da svedoci koji ne prijavljuju slučajeve nasilja u porodici i femicida mogu biti smatrani kao saučesnici. "Mentalitet je takav, potajno razgovaramo, ali ne sa pravim ljudima, odnosno ne sa nadležnim institucijama. Ovo ćutanje nam nanosi takvu štetu da dovodi do gašenja ženskog života. To je zato što smo naučeni da ne guramo nos u tuđe poslove, da se ne mešamo u tuđe kuće, iako smo svedoci nasilja, ne shvatajući da nas ćutanje sve čini krivima", kaže psihologinja Destani. Da se retko koja žrtva usuđuje da prijavi nasilje pokazuje niz istraživanja koje su nevladine organizacije uradile proteklih godina. Nevladine organizacije koje se bave ovom problematikom kažu da samo dva odsto žena u Severnoj Makedoniji koje su pretrpele nasilje od partnera to prijavi policiji. U Severnoj Makedoniji 60 odsto žena smatra da je to uobičajena pojava, dok 48 odsto smatra da je nasilje privatna stvar, pokazalo je prošlogodišnje istraživanje Nacionalnog saveta za rodnu ravnopravnost "Nevidljiva ubistva". Pet femicida u 2023. Ne postoji zvanična evidencija o broju slučajeva koji bi se mogli okarakterisati kao femicid, ali je Nacionalna mreža protiv nasilja nad ženama i nasilja u porodici "Glasom protiv nasilja" izbrojala da je u periodu od 2001. do 2020. godine bilo 54 slučaja. "U 2021. godini, od pet ubistava u porodičnom nasilju, tri su femicida. U 2022. godini, nažalost, broj se povećava i od ukupno sedam ubistava u nasilju u porodici, šest je femicida. I ove godine, samo u prvom kvartalu, suočili smo se sa tri femicida, dok su nedavno bila još dva slučaja", rekla je ministarka rada i socijalne politike Jovanka Trenčevska na predstavljanju izveštaja o femicidu u zemlji. Kaže da je nasilje nad ženama u zemlji i dalje prisutno uprkos kampanjama, stalnoj edukaciji i unapređenju zakona. Od sredine februara ove godine femicid je postao poseban zločin u zemlji. Prema izmenama Krivičnog zakonika, za ubistvo sa predumišljajem žene ili devojke uz mučenje ili nanošenje teške telesne povrede izazvane mržnjom sud može izreći doživotnu kaznu zatvora. Ove izmene i dopune Krivičnog zakonika bile su neophodne da bi se uskladili sa Istanbulskom konvencijom i evropskim direktivama.]]> Thu, 14 Sep 2023 17:06:29 +0200 https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72fm2yoveAMCUdKEpFgimKzx https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72dRp0hsIF8ucSRFMxTa8z4W Poruke "ubice" i "lopovi" izvikivane su sa protesta ispred državnih institucija u Skuplju, u ponedeljak (4. septembar), a nakon što je Tužilaštvo otvorilo predistražni postupak posle pisanja medija da se imunoterapija citostaticima u velikom broju slučajeva odlaže i da su zaposlenici klinike navodno uhvaćeni u krađi i preprodaji ovih lijekova na crnom tržištu.]]> Tue, 05 Sep 2023 09:57:49 +0200 https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72dRp0hsIF8ucSRFMxTa8z4W https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72crbYfIMh9rCZJTpfXVttXD Građani su protestovali u Skoplju 4. septembra, nakon što je Tužilaštvo otvorilo predistražni postupak nakon pisanja medija da se imunoterapija citostaticima stalno odlaže i da su u nekim slučajevima zaposlenici klinike uhvaćeni u krađi i preprodaji ovih lijekova na crnom tržištu.]]> Mon, 04 Sep 2023 23:30:43 +0200 https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72crbYfIMh9rCZJTpfXVttXD https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72e3Z3cxwMzObbDXWBZfdr71 U većim opštinama kao što su Bitolj, Ohrid i Prilep ove godine je drastično smanjen broj učenika. Više studenata je upisano samo u dve opštine u glavnom gradu, Aerodrom i Čair. Svake godine sve više dece makedonskih državljana se rađa u inostranstvu, a Severna Makedonija je među 20 zemalja sa najvećom stopom emigracije, prema podacima Državnog zavoda za statistiku. Nova školska godina u četiri naselja na jugu zemlje, u okolini Strumice, počeće bez ijednog prvačića. Reč je o selima Raborci, Popčevo, Gabrovo i Memešli, a situacija nije bolja ni u samom gradu. Pored alarmantnog stanja u četiri strumička sela, u devet osnovnih škola u gradu Strumica novu školsku godinu počeli su 442 đaka prvačića, što je za 126 mališana manje nego prošle godine. Statistički, od 2017. godine pa nadalje, opštinski podaci Strumice pokazuju smanjenje broja prvačića. Posle sela, sada se gradovi naglo prazne Postoje drastične razlike u broju učenika u odnosu na prethodne godine i u drugim gradovima u zemlji. Pored Strumice, zvanični opštinski podaci govore da je broj prvačića upisanih u novu školsku godinu smanjen za oko 100 učenika u svih 10 osnovnih škola u Prilepu, dok su u poslednjih šest meseci prošle školske godine roditelji odjavili 300 učenika zbog odlaska iz zemlje. Nije bolja situacija ni u Ohridu, gde je prema poslednjim podacima Opštinskog odeljenja za obrazovanje ove godine u prvi razred upisano 445 prvačića, što je za 94 manje nego prošle godine, kada je upisano 539 dece. Bitolj je još jedna od većih opština u zemlji u kojoj će ove godine u bitoljske osnovne škole sedeti 720 umesto 950 dece, prema spisku upisanih u knjigu rođenih koji je MUP dostavio opštini. Veće Opštine Bitolj i Veće Opštine Ohrid su, pak, već zatražile dozvolu za formiranje odeljenja sa manjim brojem učenika od zakonom predviđenog – minimum 20 učenika, i u obe situacije, naglašeno je da su smanjeni natalitet i emigracija glavni razlozi dramatično smanjenog broja studenata. Cele porodice odlaze u Italiju i Nemačku I dok je očigledno da ove migracije utiču i na smanjenje broja učenika u većim gradovima u zemlji, to nije ništa novo za manja mesta u Severnoj Makedoniji, gde se škole svake godine suočavaju sa praznim školskim klupama. Bivši direktor osnovne škole "Alija Avdović" u selu Batinci Kenan Imeri u razgovoru za Radio Slobodna Evropa kaže da je svake godine broj osnovaca tradicionalno manji za 50 do 60 učenika, ali ove godine taj broj je skoro dupliran. "Ovde se smanjuje i broj učenika, pa ove godine imamo oko 110 učenika manje nego prošle školske godine. Na primer, imamo trojezična odeljenja – na makedonskom, albanskom i turskom, pa ako smo poslednje dve godine imali po pet odeljenja albanskog jezika, ove godine su bila popunjena samo tri. Na makedonskom jeziku do prošle godine je bilo po dva odeljenja svake godine, sada ćemo imati samo jedno odeljenje, dok smo u odeljenjima u kojima se uči turski jezik prošle godine imali 27 prvačića, a ove godine je upisano samo 15", kaže Imeri. Imeri kaže da se masovno iseljavaju cele porodice, pa broj učenika u školskoj godini nikada nije stalan. "Sve veći broj ljudi odlazi u druge zemlje, pre svega u Italiju i Nemačku, gde odlaze cele porodice, pa sve manje dece ostaje ovde. Treba istaći i da skoro svaku godinu završavamo sa 20 do 30 učenika manje", kaže Imeri. Sve više dece se rađa u inostranstvu Kako pokazuje publikacija Državnog zavoda za statistiku Severne Makedonije o migracijama u zemlji, broj dece makedonskih državljana rođenih u inostranstvu stalno raste. Ove brojke govore da je u 2009. godini u inostranstvu rođeno ukupno 3.510 dece makedonskih državljana, dok je u 2019. taj broj 5.187. Nasuprot tome, podaci Državnog zavoda za statistiku pokazuju značajan pad živorođene dece u Severnoj Makedoniji. U periodu od 2009. do 2019. broj se smanjio za skoro 4.000. Povećan broj učenika samo u dve skopske opštine Dok migracije i smanjen natalitet uzimaju svoj danak i Severna Makedonija se suočava sa trendom smanjenja broja učenika, ministar prosvete i nauke Jeton Šaćiri kaže da i dalje ima unutrašnjih migracija koje dovode do povećanja broja studenata. Ali to se dešava samo u dve skopske opštine – Aerodrom i Čair. Povodom smanjenog broja učenika, Šaćiri kaže i da je to dugogodišnji problem koji se nastavlja i produbljuje, ali zasada nema državne strategije kako bi se to sprečilo. "Nemam konkretne brojke, ali u pojedinim opštinama imamo pad, u nekima čak i drastičan, u broju učenika. Pad se nastavlja iz godine u godinu, pad nataliteta i migracije u inostranstvo su jedan od razloga", rekao je Šaćiri u emisiji "Klik plus" na TV21. Podaci Zavoda za statistiku pokazuju da je tokom protekle školske 2021/2022. godine ukupno 1.414 učenika osnovnih škola otpisano zbog odlaska u drugu državu, dok je tokom iste školske godine, na nivou cele Severne Makedonije, ukupno 272 učenika srednjih škola otpisano zbog migracije u drugu državu. Nova školska godina počela je 1. septembra, a prvi put će trajati do 17. juna. Prvi put osnovce i srednjoškolce očekuje i prolećni raspust koji će trajati od 29. aprila do 5. maja.]]> Sat, 02 Sep 2023 07:53:37 +0200 https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72e3Z3cxwMzObbDXWBZfdr71 https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72fzA2UbIfzxTWw5Ur-z5Bww Povodom Dana nezavisnosti Ukrajine, u organizaciji Ambasade Ukrajine i ukrajinskih udruženja, 24. augusta je u centru Skoplja održan marš. Na skupu su govore imali ambasadorka Ukrajine Larisa Deer, načelnik općine Centar Goran Gerasimovski i predsjednik Udruženja Ukrajinaca "Lesya Ukrainka" Oleksandr Urbanovich. Povodom Dana nezavisnosti Ukrajine postavljena je izložba crteža ukrajinske djece pod nazivom "Djeca rata". Kako je ranije saopšteno iz ukrajinske ambasade, "ovaj dan se obilježava drugu godinu zaredom u uslovima rata velikih razmjera između Rusije i Ukrajine". Ruske trupe su 24. februara prošle godine započele invaziju na Ukrajinu. Ovaj napad je okarakterisan kao najveća agresija jedne države na drugu u Evropi od kraja Drugog svetskog rata.]]> Thu, 24 Aug 2023 13:54:46 +0200 https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72fzA2UbIfzxTWw5Ur-z5Bww https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72fB5ljfDUb7-_9M7fKGWt0o Porodice poginulih u požaru u modularnoj COVID bolnici u Tetovu, u kojoj je nastradalo 14 judi, protestovali su u sredu, 16. avgusta, u tom gradu u Severnoj Makedoniji, zahtevajući novo suđenje. U septembru 2021. godine, u tetovskoj privremenoj bolnici za pacijente obolele od bolesti koju izaziva korona virus, dogodio se požar u kojem je pored tragično nastradalih, još desetak ljudi povređeno. Do danas je samo jedna istraga rezultirala suđenjem u junu 2023. godine, međutim optuženi nisu procesuirani zbog uzroka požara u bolnici, nego zbog protokolarnih propusta, piše Makedonski servis Radija Slobodna Evropa. Porodice nastradalih su sa protesta tražile pravdu i zahtevali da se bivši ministar zdravlja Venko Filipče, državni tužilac Ljubomir Joveski i vlasnik kompanije "BRAKO" Kočo Angjušev nađu na optuženičkoj klupi i odgovaraju za požar u bolnici. Protest je motivisan dokumentarnim filmom "Ubistvo u Tetovu" Laboratorije istraživačkih novinara (IRL), u kojem se na osnovu prikupljenih dokaza tvrdi da su modularne COVID bolnice u zemlji, uključujući i onu u Tetovu, izgrađene neprikladno i mimo nekoliko zakonskih procedura. Dokumentarac otkriva da su modularne bolnice izgrađene bez izveštaja o elektroinstalacijama, o zaštiti od požara, nadzora izgradnje te uz niz drugih ozbiljnih zakonskih propusta. "Pravda je lažna vest u zemlji", "Stop selektivnoj pravdi" i "Odgovornost odmah", samo su neke od poruka na transparentima demonstranata. "Okupili smo se ovde da izrazimo revolt zbog dešavanja u zemlji. Posle emisije koju smo gledali na IRL, sigurni smo da ni pravosuđe ni država ne funkcionišu. Oni koji su izazvali požar nisu kažnjeni", rekla je aktivistkinja inicijative "Za bolje Tetovo" Elmedina Abdulahi. Demonstranti su zatražili i smenu državnog tužioca Ljubomira Joveskog, kao i ostalih tužilaca koji se bave slučajevm požara u COVID bolnici u Tetovu. Ministarstvo pravde saopštilo je da je ministar Krenar Loga održao 16. avgusta pojedinačne sastanke sa ministrom zdravlja Fatmirom Mejitijem, kao i sa državnim tužiocem Ljubomirom Joveskim, u vezi nalazima istraživanja IRL-a o uzrocima požara u modularnoj bolnici Tetovo. Zaključci sastanaka nisu saopšteni javnosti. Šta kaže Tužilaštvo? Ministarstvo zdravlja i Tužilaštvo su odbacili optužbe. Tužilaštvo je demantovalo tvrdnje u filmu da je imalo jasnu sliku o razlozima zbog kojih je došlo do požara, a da oni nisu javno saopšteni. U saopštenju tužilaštvo apeluje na etičnost u izveštavanju. Pojašnjavaju da nije bilo kontradiktornosti u mišljenju nemačkih stručnjaka i Tehnološko-metalurškog fakulteta u Severnoj Makedoniji. "Informacija o navodnom protivljenju veštačenju je neosnovana. Naime, u nalazu veštaka Odeljenja za kriminalističko-tehnička istraživanja MUP-a i nemačkih stručnjaka precizno se navode isti razlozi za nastanak i širenje požara. Na osnovu ovakvih nesuprotstavljenih veštačenja doneta je prvostepena presuda Osnovnog suda u Tetovu", saopštili su iz Tužilaštva. Dodaju da u filmu nisu pomenuti zaključci veštačenja brzine sagorevanja svih materijala koji se koriste za bolnicu Tehnološko-metalurškog fakulteta, što, prema njihovim rečima, ukazuje da je glavni razlog brzog gorenja modularne bolnice visoka koncentracija kiseonika u objektu. Prvostepena presuda bez zatvorske kazne Požar u modularnoj bolnici u Tetovu izbio je 8. septembra 2021. godine, pri čemu je 14 osoba nastradalo, a još desetak je zadobilo teže povrede. Tužilaštvo je otvorilo istragu o uzrocima požara, koja je trajala mesecima, uz pomoć stručnjaka iz Nemačke, a utvrđeno je da je požar izbio usled kratkog spoja u produžnom kablu. U septembru prošle godine Boban Vučevski, dežurni lekar, kao i dvojica tadašnjih direktora bolnice - Florin Besimi i ekonomski direktor Artan Etemi - optuženi su da nisu postupili po zdravstvenim protokolima. Sudija Jordan Velkovski uspeo je da održi prvo ročište tek u decembru, nakon što su ranije zakazana ročišta više puta odlagana, a presuda izrečena u julu ove godine, kada su počele prve reakcije porodica preminulih. Oslobađajuća presuda Vučevskom i uslovne zatvorske kazne za Etemija i Besimija, koji mogu biti prebačeni u zatvor ako u naredne tri godine ponove krivično delo, epilog je suđenja. Porodice žrtava su sa protesta poručile da presuda nije zadovoljila pravdu niti otkrila prave krivce u slučaju smrti njihovih najmilijih, u jeku svetske pandemije korona virusa. Na ovom slučaju radilo je Osnovno javno tužilaštvo u Skoplju u saradnji sa Tužilaštvom u Tetovu, a potom se uključilo i Tužilaštvo za suzbijanje organizovanog kriminala. Tužilaštvo tvrdi da još istražuje drugi slučaj, odnosno razloge koji su doveli do požara.]]> Wed, 16 Aug 2023 18:53:54 +0200 https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72fB5ljfDUb7-_9M7fKGWt0o https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72dI0aDFyiR59ovmyuk5fxzE Kada su stavili knjigu "Edijev kraj" sniženje od 50 posto u knjižari u Skoplju nisu ni sanjali da će to izazvati takvu reakciju. Izdavačka kuća "Polica" iz Severne Makedonije godinama podržava ljudska prava, a podržava i Paradu ponosa. Ove godine u junu, kada se inače održava Parada ponosa, pola mjeseca je bio snižen roman "Edijev kraj" mladog francuskog autora Eduara Luja (Édouard Louis), u drugoj polovini mjeseca snižena je još jedna njegova knjiga - "Istorija nasilja". Francuski pisac Luj piše o siromašnima, rasizmu i alkoholizmu među francuskim radnicima. Ali piše i o svojoj homoseksualnosti. To je bila inicijalna kapsula za početak hajke na društvenim mrežama protiv knjižare "Polica". "Do sada, kao podrška Paradi ponosa, cijeli naš izlog je bio u duginim bojama, čitav mesec je bila queer literatura na sniženju, ali do sada nije bilo ovako nešto", kaže za Radio Slobodna Evropa (RSE) nagrađivani pisac Petar Andonovski, koji radi u knjižari. On je pet godina u "Polici", jednako koliko su na policama knjižare i romani Eduara Luja. 'Desiće vam se narod, i stvarno nam se desio narod' Sve je počelo kada je "Polica" na svojoj Fejsbuk stranici objavila da u znak podrške Mjesecu ponosa stavlja Luijeva djela na popust od 50 posto. "Post 'OPolice' prenijela je grupa 'Preuzmi odgovornost' i počela da poziva na bojkot knjižare, pozivajući da se piše što više negativnih komentara, oni koji su lajkovali stranicu da je odlajkuju, sve da bi naškodili 'Polici', ali to se, srećom, nije desilo", kaže Andonovski. Iznenađujuće, negodovanje javnosti protiv knjižare imalo je suprotan efekat.   "Rekli su da će nam se desiti narod i zaista se desio narod", kaže pisac o podršci koju su dobili. "Možemo samo da im kažemo hvala vam, jer je akcija mogla da prođe nezapaženo, da nisu pokrenuli hajku možda bismo prodali samo 10 primjeraka knjige, a ovako smo prodali više od 200. Moram reći da je bilo i nekoliko sveštenih lica koji su došli da daju podršku", kaže on. Fejsbuk grupa "Preuzmi odgovornost" zalaže se za "zaštitu djece od transrodne ideologije i ravnopravnost muškaraca i žena". Podržali su i protest Crkve i drugih vjerskih zajednica protiv zakona o matičnoj evidenciji i rodnoj ravnopravnosti, koji bi LGBT osobama trebalo da daju veća prava. "Ne, nije problem što se u knjizi daje priča o dječaku koji ima drugačiju seksualnu orijentaciju, problem je u tome što nam gurate pod nos nešto što je drugačije od našeg pogleda na svijet i ciljate našu djecu. Trebalo je da vam bude jasno da su djeca crvena linija i da je ne prelazite, inače će vam se desiti roditelji i narod!", napisali su iz "Preuzmi odgovornost" na Fejsbuku. Andonovski kaže da niko od tih ljudi koji su komentarisali na društvenim mrežama nije došao da kupi knjigu i da vidi o čemi se radi. "Da su došli, mi bi im je pokazali", kaže. "Na koricama je zaista dijete, ali to je daleko od knjige za djecu, ako se razumiju u knjige, mogu da naprave razliku kako izgleda dječija knjiga a kako knjiga za odrasle", kaže Andonovski. "Edijev kraj" je autobiografska knjiga. Govori o odrastanju autora u malom gradu u Francuskoj gdje je zbog drugačije seksualne orijentacije bio žrtva vršnjačkog nasilja, iako se tada nije javno deklarisao kao gej.   U Skoplju je 24. juna po četvrti put održana Parada ponosa. Sedmicu kasnije, Makedonska pravoslavna crkva, uz podršku Islamske zajednice, Katoličke crkve i drugih vjerskih zajednica, organizovala je skup protiv zakona o matičnoj evidenciji i rodnoj ravnopravnosti, koji bi LGBT osobama trebali dati veća prava. Međutim, zakoni protiv kojih se Crkva buni nisu u parlamentarnoj proceduri i daleko su od usvajanja. Parada, a potom i protest Crkve, podigli su tenzije u društvu. Na dan protesta vjerskih zajednica, Helsinški odbor za ljudska prava pozvao je LGBTI zajednicu da izbjegava kretanje po mjestu gdje je protest održan. Tih dana savjetovali su da se u javnosti ne nose oznake vezane za LGBTI i da se svaki incident prijavi policiji. Međutim, organizacija je svjesna da ovi ljudi rijetko prijavljuju slučajeve nasilja i kršenja njihovih prava. U junu na prvom mjestu bio govor mržnje protiv seksualne orijentacije Helsinški komitet u izvještaju o stanju govora mržnje u periodu april-juni navodi da su nakon najave Parade ponosa na konferenciji za novinare 4. juna, pa do njenog održavanja 24. juna, uočeni komentari koji promovišu mržnju, omalovažavanje, pozivaju na nasilje i likvidaciju ove zajednice. Dok je u aprilu i maju govor mržnje zbog seksualne orijentacije bio na drugom ili trećem mjestu, u junu izbija na prvo mjesto. Predsjednik Komisije za zaštitu od diskriminacije Ismail Kamberi rekao je da se polovina pritužbi u kojima je Komisija utvrdila da postoji diskriminacija odnosi na LGBT zajednicu. "Od 255 pritužbi, u 70 je utvrđena diskriminacija, od njih 70, 36 se odnosi na LGBT zajednicu i uglavnom se odnose na medije i javno informisanje, posebno na društvenoj mreži Facebook, gdje je zabilježeno da su i istaknuti članovi našeg društva degradiraju i maltretiraju predstavnike ove zajednice", rekao je Kamberi u intervjuu za RSE.   "Polica" nije prijavila maltretiranje i hajku koja je pokrenuta protiv njih na društvenim mrežama u junu. Iako su strahovali da bi mogli biti meta napada i tokom protesta Crkve, kako kažu, srećom se ništa nije dogodilo. Radovi mladog francuskog autora i dalje su na policama. Tek sada mnogo više ljudi zna za njega.]]> Thu, 10 Aug 2023 07:23:19 +0200 https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72dI0aDFyiR59ovmyuk5fxzE https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72cAEojoj6QyBTErtZyObPkc Sve države Zapadnog Balkana i dalje imaju problema sa korupcijom, što je prepreka direktnim stranim investicijama, ocijenjeno je u izvještaju o Investicionoj klimi koji je objavio Stejt Department 27. jula. Poslednjih godina investiciona klima u Srbiji je "skromno" poboljšana iako, kako se navodi, zabrinjava veliki politički uticaj na privredu. Korupcija je u Crnoj Gori najrasprostranjenija u sektoru javnih nabavki, dok složene institucionalne, političke i teritorijalne strukture Bosne i Hercegovine (BiH) komplikuju ekonomsku klimu zemlje i odvraćaju strane investitore. Politički uticaj i slaba vladavina prava prepreka su direktnim stranim investicijama na Kosovu, dok Vlada Sjeverne Makedonije generalno sprovodi zakone, ali postoje brojni izvještaji o korumpiranim zvaničnicima. Prepreka direktnim investicijama u Crnoj Gori Nekoliko američkih firmi posebno je istaklo korupciju kao prepreku direktnim investicijama u Crnoj Gori, a ta pojava se smatra jednom od prepreka koje treba prevazići kada se posluje u zemlji, navodi se u izvještaju. "Korupcija je u Crnoj Gori najrasprostranjenija u sektoru javnih nabavki. Kupovina i prodaja državne imovine odvija se u netransparentnom okruženju, sa čestim optužbama za podmićivanje", piše u dokumentu. Ističe se da je i percepcija korupcije značajan problem u javnom i privatnom sektoru Crne Gore: "Korupcija rutinski zauzima visoko mjesto na listi zabrinutosti građana u istraživanjima javnog mnjenja, pored rizika koje navode strani investitori". Ipak, ukazuje se da je tokom protekle godine Vlada postigla određeni napredak u borbi protiv korupcije: "Specijalno tužilaštvo je pokrenulo nekoliko istraga o korupciji na visokom nivou koje su rezultirale hapšenjem bivše predsjednice Vrhovnog suda Vesne Medenice i bivšeg predsjednika Privrednog suda Blaža Jovanića". Uspon i pad trostruke predsjednice Vrhovnog suda Crne Gore Dalja hapšenja u protekloj godini uključuju bivše članove uprave državne kompanije Plantaže. Prema navodima dokumenta, Crna Gora je preduzela korake da poboljša neefikasnost sudskog sistema, čiji postupci često rezultiraju dugotrajnim suđenjima. Inače, Crna Gora je potpisnica Konvencije UN protiv korupcije. U Srbiji zabrinutost zbog političkog uticaja na privredu Poslednjih godina, investiciona klima u Srbiji je 'skromno' poboljšana, podstaknuta makroekonomskim reformama, finansijskom stabilnošću i fiskalnom disciplinom, piše u dokumentu SD-a. Ocjenjuje se i da je privlačenje stranih investicija važan prioritet za Vladu Srbije. "Američki investitori su se generalno pozitivno odredili po pitanju poslovanja u Srbiji zbog strateške lokacije zemlje, dobro obrazovane radne snage koja govori engleski, kao zbog podsticaja za ulaganja i sporazuma o slobodnoj trgovini sa EU i drugim ključnim tržištima". Kako se ukazuje, i dalje su izazovi u oblasti birokratskih kašnjenja, korupcije, i neefikasnom pravosuđu. Zabrinjava, ističe se, politički uticaj na privredu. Sjedinjene Države i Srbija su 2021. godine potpisale Sporazum o podsticanju investicija koji je omogućio garantnu šemu za kreditiranje banaka malim i srednjim preduzećima. U BiH neophodno prevazići endemsku korupciju ​Bosna i Hercegovina (BiH) je otvorena za strana ulaganja ali da bi do toga došlo investitori moraju da prevaziđu značajne izazove poput endemske korupcije, komplikovanih zakona i strukture vlasti. Ujedno, ističe se da su problem netransparentne poslovne procedure, nedovoljna zaštita imovinskih prava i slabo sudstvo sistema koje je pod uticajem etnonacionalističkih partija. "BiH ima relativno nizak nivo direktnih stranih investicija (SDI). Rascjepkana vlada u BiH nema ni kapacitet ni političku volju da se posveti pružanju adekvatnih podsticaja ili dobrog okruženja za investitore", kaže se u Izvještaju. Naglašava se da više od 500 državnih preduzeća istiskuje privatni sektor. "Složene institucionalne, političke i teritorijalne strukture BiH komplikuju ekonomsku klimu zemlje i odvraćaju strane investitore", piše u Izvještaju. Na djelu su visoke etničke tenzije dok se etnonacionalističke stranke bore da obezbijede ili zadrže kontrolu nad određenim institucijama. U tom kontekstu, institucije na državnom nivou su napravile mali napredak u sprovođenju neophodnih reformi za jačanje poslovnog okruženja. Potezi entiteta RS da protivustavno preuzme kontrolu nad državnom imovinom i prijetnje predsjednika Republike Srpske Milorada Dodika da će RS odvojiti od BiH takođe su povećali tenzije. "Ove radnje, u kombinaciji sa naporima RS da se formira paralelne institucije na entitetskom nivou, (poput Agencije za ljekove i medicinsku opremu RS), prijete da stvore pravne nejasnoće i ometaju investicije. Investitori bi trebalo da obrate pažnju". Između 1994. i 2021. godine u BiH se slilo oko 8,95 milijardi dolara direktnih stranih ulaganja. Američke investicije u BiH su niske a prvih pet zemalja koje investiraju u BiH su Austrija, Hrvatska, Srbija, Slovenija i Njemačka. U Sjevernoj Makedoniji korumpirani zvaničnici Dok je investiciona klima u Sjevernoj Makedoniji generalno privlačna i pravni okvir uglavnom u skladu sa međunarodnim standardima, korupcija je veliki izazov ove zemlje, kažu iz State Departmenta. Velike strane kompanije koje posluju u Sjevernoj Makedoniji generalno izvještavaju o pozitivnim investicionim iskustvima i imaju dobar odnos sa državom. Međutim, složena sveukupna klima u zemlji, a česte regulatorne i zakonodavne promjene, zajedno sa nedoslednim tumačenjem pravila, stvaraju nepredvidivo poslovno okruženje, podložno korupciji. Vlada generalno sprovodi zakone, ali postoje brojni izvještaji da su neki zvaničnici i dalje korumpirani.  Uložen je napor i da se privuku nove investicije usred ublažavanja efekata energetske krize i inflacije: "Državna komisija za prevenciju korupcije otvorila je nekoliko istraga u vezi sa korupcijom, uključujući nekoliko u koje su uključeni visoki zvaničnici, a potpredsjednik Vlade za dobro upravljanje se fokusirao na strukturne i proceduralne promjene kako bi se smanjile mogućnosti za korupciju". Ograničena regionalna i globalna ekonomska integracija na Kosovu Direktne strane investicije na Kosovu su ograničene a glavni ekonomski pokretač u državi su donacije iz dijaspore. Potencijal Kosova da privuče investicije je ograničen zbog brojnih strukturnih pitanja, uključujući ograničenu regionalnu i globalnu ekonomsku integraciju. "Značajan je politički uticaj u privredu i pravosuđe, slaba vladavina prava, uključujući nedostatak sprovođenja ugovora. Sposobnost zemlje da održi rast značajno se oslanja na međunarodnu finansijsku pomoć", piše u Izvještaju. Spor Kosova sa Srbijom i nedostatak formalnog priznanja od strane mnogih zemalja i međunarodnih organizacija, uključujući Ujedinjene nacije, takođe ometa ulaganja i stvara prepreke za poslovanje. Ipak, u 2022. godini, SDI na Kosovu iznosio je 836 miliona dolara, što je značajno povećanje u odnosu na iznos od 466 miliona dolara iz 2021. godine. Zakoni i propisi su u skladu sa međunarodnim zakonodavstvom za podršku i zaštitu investicija, iako je primjena slaba. Uprkos izazovima, Kosovo je privuklo značajne investitore, uključujući nekoliko međunarodnih firmi i franšize SAD. Neke investitore privlače mlada populacija Kosova, niski troškovi rada, blizina tržištu EU i prirodni resursi.]]> Thu, 27 Jul 2023 18:24:18 +0200 https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72cAEojoj6QyBTErtZyObPkc https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72eU04s41AkvgHHnycKeoCpf Pre 60 godina tlo Skoplja se zatreslo. Zemljotres je ostavio mnoge ruševine. Vizija glavnog grada Severne Makedonije posle katastrofe bila je vizija modernog, ali na prvom mestu bezbednog grada. Ali, za mnoge Skoplje odavno nije na tom putu. Kobnog jutra 26. jula 1963. godine Ljubomir Drnkovski iz Skoplja imao je 23 godine i bio je sa svojim prijateljem koji je živeo u Ilindenskoj ulici, u to vreme jednoj od većih ulica. Njegova mlađa sestra bila je u njihovoj kući kod skopske pošte, dok su roditelji bili u Ohridu na odmoru. Neposredno posle snažnog zemljotresa Drnkovski je, u šoku, otišao da traži sestru, koja je ostala kod kuće, i na sreću je pronašao nepovređenu. "Prizor je bio jeziv kada sam došao u park ispred pošte. Potpuno je bio uništen i bilo je mnogo žrtava. Ljudi su, kako se to popularno kaže, zaprepašćeni onim što se dogodilo. Ali neki su odmah počeli da pomažu. Sećam se da su se popeli na vrh ruševina i izvukli dete iz srušene stambene zgrade kod pijace", kaže Drnkovski. Prema zvaničnim podacima, zemljotres u Skoplju osetio se na površini od oko 50.000 kvadratnih kilometara. Usled zemljotresa porušeno je 15.800 stanova, a oštećeno 28.000. Više od 200.000 ljudi ostalo je bez krova nad glavom. Procenjuje se da je bilo preko 1.000 mrtvih. Humanitarne organizacije u mnogim zemljama prikupljale su pomoć, što je Skoplju donelo epitet grada međunarodne solidarnosti. Dve godine nakon katastrofe, 1965. godine, japanski arhitekta Kenzo Tange je počeo da radi na urbanističkom planu grada Skoplja. Nova era za Skoplje predviđala je da se grad promeni, ali da saobraćajno i infrastrukturno funkcioniše besprekorno, kao i da se očuva kvalitet života njegovih stanovnika. Kakvo je Skoplje danas? Arhitekta Miško Ralev, predsednik Udruženja arhitekata Makedonije, kaže da je Skoplje posle 60 godina daleko od puta koji je zacrtan 1965. godine. "Danas možemo reći da ne prepoznajemo Skoplje. Dogodile su mu se neke nove katastrofe i preokreti u oblasti arhitekture i urbanizma. Ali mislim da ćemo izaći, možda sporije, ali sa potpuno drugačijim shvatanjem šta je grad, šta je gradsko društvo ili gradska struktura. Trebaće vremena", kaže Ralev za Radio Slobodna Evropa (RSE). Prema Ralevu, u bivšoj Jugoslaviji plan je bio da Skoplje bude moderan grad, jer je modernizam tada bio državni stil, ideologija, arhitektura, kultura i umetnost. On danas modernost Skoplja vidi samo kao "vremenski marker, kao savremen, ali daleko od onoga što je bio moderan grad", kaže on. Dok Skoplje pamti zemljotres, gotovo uvek se postavlja pitanje koliko je grad zaštićen od nepogoda i zemljotresa, posebno kada se izvode urbanistički planovi. Ralev kaže da se konstrukcije proveravaju više puta i veruje da je bezbednost ovde nesumnjivo na vrhuncu. Ali, ističe da same zgrade ne pružaju stoprocentnu sigurnost, a to je ono što bi urbanizam trebalo da ponudi. "Prva prepreka svakoj katastrofi je urbanizam. Urbanizam, koji će svojim parametrima omogućiti daljinu urušavanja, dostupnost interventnih vozila, dostupnost pomoći... Sve je to skup parametara koji moraju biti zadovoljeni, da bi se reklo da je grad bezbedan. Sada, gledajući gustinu i visinu izgradnje, možemo pokazati i dokazati da je već negde bezbednost problematična, u smislu postkatastrofalnog razvoja, pomoć, dostupnost mesta gde treba da se pruži pomoć i intervencija sa svih aspekata" , kaže Ralev. "Kenzo Tange je napravio fantastičan projekat i svi smo mislili da će Skoplje, ako sledi taj plan, biti jedan od najlepših gradova", komentariše 83-godišnji Drnkovski. Ali istina je drugačija. Sada vidimo šta radi urbana mafija, betonizira Skoplje", kaže Drnkovski. Ova svedok katastrofalnog zemljotresa od pre šest decenija, veruje da je Skoplje "propustilo šansu da uđe u društvo najatraktivnijih gradova u regionu". ]]> Wed, 26 Jul 2023 15:29:42 +0200 https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72eU04s41AkvgHHnycKeoCpf https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72cXidb3mpZyUgVLTsI7B9NX Kako su izgledali skopski kvartovi prije dvije decenije i kako izgledaju danas? Pogled iz zraka iz 2003. pokazuje da još ima zelenih površina, a 2023. godine iste lokacije su prekrivene velikim stambenim kompleksima.]]> Wed, 26 Jul 2023 12:00:08 +0200 https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72cXidb3mpZyUgVLTsI7B9NX https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72e3v-5IlPOY1i3FFO_xyF25 Tužilaštvo Sjeverne Makedonije će ispitati čiji je najnoviji automobil Audi, koji je zapaljen, a koji je koristio potpredsjednik Vlade te zemlje Artan Grubi. Naime, 22. jula, u skopskom naselju Čair, zapaljeno je vozilo koje su mediji prvo povezivali sa potpredsjednikom Vlade za politički sistem i odnose među zajednicama Artanom Grubijem, inače iz redova najveće albanske partije Demokratske unije za integraciju (DUI), koalicionog partnera u Vladi u posljednje dvije decenije. Pitanja su se pojavila kada se ispostavilo da vozilo nije registrovano na Grubija. Grubi, koji je i prvi potpredsjednik Vlade, je na Fejsbuku napisao da se suočio sa napadom, "samo zbog svoje profesije". "Izvinjavam se svim komšijama u mom naselju zbog velikog nereda sinoć ispred naše zgrade samo zbog moje profesije. Također se izvinjavam svom prijatelju i njegovoj porodici za štetu koju sam nanio samo zbog moje profesije", napisao je Grubi. Ministarstvo unutrašnjih poslova je zatim navelo da je zapaljeni automobil vlasništvo 35-godišnjeg muškarca inicijala B.L. Čiji je Audi? Tužilaštvo će istražiti čiji je automobil, kada je kupljen i ko ga koristi, naveli su iz ove institucije. Ako istraga pokaže elemente krivičnog djela, Tužilaštvo će postupiti po službenoj dužnosti. Također, navode da je Komisija za sprječavanje korupcije (DSKPK) tijelo koje evidentira i prati imovinsko stanje funkcionera. Ali, iz Komisije kažu da su im prema sadašnjim zakonima ruke vezane, odnosno da ne mogu pokrenuti postupak za vozilo, jer je u tuđem vlasništvu. Apeluju na donošenje Zakona o porijeklu imovine, proces koji je pokrenut prije nekoliko godina, ali zakon još nije usvojen. "Još jednom ističem da je potrebno donijeti Zakon o porijeklu imovine, koji će važiti za sve građane i koji će nametnuti obavezu prijavljivanja imovine kao i izvora sredstava kojim su tu imovinu kupili", rekla je predsjednica DKSK Biljana Ivanovska za TV 21. Grubi nije prijavio automobil marke Audi u posljednjem imovinskom kartonu. U njemu je ostao samo stari Citroen Xara, vrijedan 1.000 eura. Zapaljeno vozilo je registrovano pod drugim imenom, ali Grubi na Facebooku nije demantovao da je privatno koristio Audi. Grubi je 2020. godine posjedovao Audi vrijedan 10.000 eura, piše Radio Slobodna Evropa na makedonskom jeziku, analizirajući imovinske kartone. Snimci spaljenog Audija pokazuju da se radi o novijem modelu Audija A6. Osude paljenja auta Ministar vanjskih poslova i Grubijev stranački kolega Bujar Osmani osudio je paljevinu vozila. Osudama se pridružio još jedan ministar iz redova DUI, šef ekonomije Kreshnik Bekteshi. "Izražavam žaljenje zbog pokušaja napada na prvog potpredsjednika Vlade Artana Grubija", napisao je Bekteshi na Facebooku. Vlada i vladajući Socijaldemokratski savez Makedonije (SDSM) osudili su "paljenje vozila koje je koristio prvi potpredsjednik Vlade". Iz Alijanse za Albance, koja je dio vladajuće koalicije, uprkos kako navode, političkim razlikama i neslaganjima, protiv su prijetnji i vandalskih napada. Opoziciona VMRO-DPMNE traži od Tužilaštva da pokrene postupak protiv Grubija zbog prikrivanja imovine i potencijalne zloupotrebe položaja. Opoziciona stranka postavlja pitanje koje "Grubijev prijatelj koji je kupio vozilo Audi A6 od 80.000 eura i umjesto da ga sam vozi, dao ga Artanu Grubiju da ga vozi i upravlja njime kao da je njegovo vozilo?" A iz Bese, opozicione stranke iz albanskog bloka, pozivaju Grubija da se pojavi na konferenciji za novinare i da odgovori da li je umiješan u kriminal i da li sarađuje sa kriminalnim strukturama.]]> Mon, 24 Jul 2023 15:33:36 +0200 https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72e3v-5IlPOY1i3FFO_xyF25 https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72eefb5lhx7wz1e5jCclomp- Sistem je diskriminatoran i apsurdan prema jednom roditelju nakon razvoda braka, smatra veliki broj očeva. U preko 90 posto slučajeva djeca su dodijeljena majci. Ovo je zlostavljanje djece, upozoravaju iz Dječije ambasade u Skoplju. Država još nije uvela zajedničko staranje nad djecom nakon razvoda.]]> Sun, 16 Jul 2023 07:41:02 +0200 https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72eefb5lhx7wz1e5jCclomp- https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72d4SllUpyHnX67VFky8BpXO Grad Skoplje se ujutro 10. jula, četvrti dan zaredom, probudio zatrpan smećem, nakon štrajka radnika Komunalne higijene. Zaposlenici ovog preduzeća održavali su čistim samo zdravstvene ustanove. U međuvremenu, 10. jula popodne, radnici su potvrdili da su prekinuli štrajk.]]> Mon, 10 Jul 2023 16:05:32 +0200 https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72d4SllUpyHnX67VFky8BpXO https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72ecmj5ZJrtetiRFMxTa8z4W Ono što je započelo kao hobi -- i način da svojoj djeci omogući učenje -- preraslo je tokom godina u opsesivnu potragu za savršenim zvukom, donoseći međunarodno priznanje ovom majstoru violina.]]> Sun, 09 Jul 2023 19:32:10 +0200 https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72ecmj5ZJrtetiRFMxTa8z4W https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72dKoBAEcOR_bd3hDS9njgCr Počelo je uz prigovore, tako se i završilo. Nakon najave premijera Albanije Edija Rame o kraju Otvorenog Balkana, vlada i opozicija u ovoj zemlji, ali i bivše diplomate, imaju različite stavove o uspjesima kao i razlozima okončanja regionalne inicijative, u kojoj su, osim Albanije bile i Srbija i Sjeverna Makedonija. Vlast smatra da je inicijativa postigla svoj cilj, budući je nastala kao podsticaj Berlinskom procesu, dok opozicija misli da nije postigla ništa, već je samo nanijela štetu odnosima sa Kosovom i služila Srbiji. Inicijativa, koja se prvobitno zvala Mini Šengen, pokrenuta je 10. oktobra 2019. godine u Novom Sadu, a potpisali su je predsjednik Srbije Aleksandar Vučić, premijer Albanije Edi Rama i tadašnji premijer Sjeverne Makedonije Zoran Zaev. Ime je 29. jula 2021. godine promijenjeno u Otvoreni Balkan. Inicijativi se usprotivila opozicija u Albaniji, a odbacile su je Kosovo, Crna Gora i Bosna i Hercegovina. Premijer Kosova Aljbin (Albin) Kurti rekao je ranije da inicijativa Otvoreni Balkan više liči na "Balkan otvoren za uticaje sa istoka" nego na inicijativu za zajedničko regionalno tržište. Otvoreni Balkan, preklapanje ili podsticaj Berlinskog procesa? Albanski premijer Rama proglasio je kraj Otvorenog Balkana, inicijative koja je pokrenula snažne debate u Albaniji, ali i sukobe u odnosima sa Kosovom. On je 1. jula za Euronews Albanija rekao da je ova inicijativa stvorena za unaprijeđenje Berlinskog procesa i, prema njegovim riječima, ta misija je i ostvarena. Povodom ove Ramine izjave, predsjednik Srbije Aleksandar Vučić je rekao da "ne može da vjeruje da je on [Rama] rekao tako nešto". U Sjevernoj Makedoniji nema reakcija na Raminu izjavu. Rama je već 23. juna upozorio na kraj Otvorenog Balkana, kada je na konferenciji za novinare najavio "zamrzavanje" odnosa sa Srbijom zbog hapšenja trojice kosovskih policajaca. Rama je rekao da se neće sastajati i da neće razgovarati sa predsjednikom Srbije ni o čemu drugom osim o ovom pitanju, što je dodatno zaoštrilo odnose Kosova i Srbije. U međuvremenu, policajci su pušteni 26. juna. Albanski poslanici, bivši ministri i ambasadori, imaju različita mišljenja o Otvorenom Balkanu i o tome zašto je inicijativa pokrenuta i šta je postignuto. Za poslanika Socijalističke partije, bivšeg zamjenika ministra vanjskih poslova Etjena (Xhafaja) Džafaja, inicijativa je bila na paralelnom nivou sa Berlinskim procesom, gdje se zemlje regiona koje ciljaju na ekonomsku i socijalnu integraciju, pripremaju za evropske integracije. "Pošto se lista prioriteta Evropske unije počela mijenjati, udaljavajući se od fokusa regiona i za region, u pravcu širih prioriteta, poput upravljanja migrantskom krizom, posljedično i zemlje Zapadnog Balkana su vidile način da promijene status quo, priliku da imaju alternativni put, bržu ekonomsku integraciju. To je bio podsticaj za Berlinski proces", kaže Džafaj za Radio Slobodna Evropa. Zamjenik Demokratske stranke Kreshnik (Çollaku) Čolaku drugačije gleda na inicijativu. Prema riječima bivšeg šefa diplomatije Albanije, jedini cilj inicijative je bio da Srbiji osigura liderstvo na Balkanu. "Vučić je prilikom osnivanja, u Novom Sadu, govorio o frazi 'Balkan balkancima'. To je strategija Srbije da ovaj region pretvori u zatvoreni prostor između Istoka i Zapada, to nije nova fraza. Ruski ambasadori, stoljećima ranije koristili su ovu riječ kada su dijelili Balkan i kada su dijelili zemlje Albanaca. Inicijativa je imala za cilj da osigura liderstvo Srbije na Balkanu, ali je bila i svojevrsni štit da se Balkan vidi kao bunker, jer Balkan bez prisustva Zapada u potpunosti kontrolišu Rusi i Istok", kaže Čolaku za RSE. Da li je Otvoreni Balkan uspio? Tokom sastanaka u okviru Otvorenog Balkana potpisano je nekoliko sporazuma između tri zemlje učesnice, Albanije, Srbije i Sjeverne Makedonije. Vlast u Albaniji smatra da su postignuća bila velika, dok za opoziciju inicijativa nije postigla ništa više od toga da je Srbiji dala dominantnu ulogu na Balkanu i, kako smatraju, obnovila sliku Vučića i Srbije u međunarodnoj areni. "Među velikim dostignućima je ekonomska saradnja, slobodno kretanje ljudi na granicama, liberalizacija komercijalne razmjene, priznavanje profesionalnih licenci, ili donekle čak i diploma, odnosno približavanje tržišta Zapadnog Balkana. Čak i oni koji su bili članovi ove inicijative, čak i oni koji to nisu, svjesni su da je veličina naših tržišta mala da bi privukla velike investicije", tvrdi Etjen Džafaj. Vinari Otvorenog Balkana idu na najveći svetski sajam vina Sporazumi o ličnim kartama, diplomama i poslovima nakon potpisa na čekanju Osporavanja Otvorenog Balkana iz civilnog sektora Otvoreni Balkan nije smanjio gužve i čekanja na granicama Za Čolakua ova inicijativa označava "jedan od vrhunaca uspjeha srpske diplomatije". "Otvoreni Balkan je bio dobro osmišljen pokušaj da se povrati hegemonistička uloga Srbije, njeno liderstvo u političkom, ekonomskom i vojnom smislu. Inicijativa je dostigla visok nivo, kada je uspjela da uđe u Vašingtonski sporazum, u formatu Mini Šengen u to vrijeme, a Kosovo je bilo prinuđeno da ga, uz pritisak, prihvati. Tako je Srbija, od zemlje koja je izazvala četiri genocidna rata na Balkanu, projektovana kao zemlja koja je inspirisala mir i saradnju na balkanskom prostoru", kaže Čolaku. Socijalista Džafaj kaže da je kraj Otvorenog Balkana rezultat nedavnih dešavanja na severu Kosova. "Postignuta napredovanja su povučena prije krize na sjeveru [Kosova]. Najozbiljniji incident je bilo hapšenje tri policajca na teritoriji Kosova, što je kršenje integriteta i podsjećanje na sukob iz 1999. I, shodno tome, Rama je donio odluku da imamo platformu na kojoj više nismo samo šest zemalja koje razgovaraju jedna s drugom, ocijenivši da u ovom trenutku postoji potreba za arbitrom koji se zalaže za zajednički projekat, fokus će biti na Berlinskom procesu", navodi se Džafaj. Tenzije na sjeveru Kosova počele su krajem maja, kada su lokalni Srbi počeli proteste protiv novih albanskih gradonačelnika Zvečana, Leposavića i Zubinog Potoka. Traže povlačenje gradonačelnika i specijalnih jedinica kosovske policije. Međunarodna zajednica traži od Kosova da povuče policiju i nove gradonačelnike iz opštinskih zgrada i raspiše nove izbore. U međuvremenu, od Srbije se traži da ubijedi Srbe da bezuslovno učestvuju na novim izborima. Za Čolakua, kraj ove inicijative je dobra vijest za Albance. "Više nije bilo šanse za opstanak. To je dobra vijest, ali kasno. Samo je proizvelo duboku podjelu u pristupu vanjskoj politici unutar zemlje, jer joj se opozicija protivi od njenog početka. Također je izazvalo veliki sukob između Tirane i Prištine, tako da zatvaranje stvara novu priliku da se povrati unutrašnja kohezija, barem u pogledu osjetljivih tema vanjske politike, ali i odnosa sa Kosovom", kaže on za Radio Slobodna Evropa. Dodaje da su Evropska unija i Sjedinjene Američke Države uvijek tražile uključenost. Bivši ministar vanjskih poslova Albanije Paskal Milo razlog za okončanje ove inicijative vidi u činjenici da u oktobru Tirana dočekuje samit Berlinskog procesa. "Albanija je zemlja domaćin samita Berlinskog procesa u oktobru ove godine, doći će šefovi država i vlada Evrope i ne može istovremeno biti pokretač regionalne inicijative koja stvara preklapanje sa Berlinskim procesom. To je razlog što je premijer Rama najavio, čak i bez znanja predsjednika Srbije Vučića, da je misija Otvoreni Balkan zatvorena. Još jedan posljednji razlog za ovu inicijativu je činjenica da se odnosi između Kosova i Srbije nisu poboljšali, što je bio jedan od ciljeva ove inicijative, već su se pogoršali. Tenzije na sjeveru Kosova zadale su udarac inicijativi", ističe Milo za Radio Slobodna Evropa. U međuvremenu, bivši ambasador Albanije pri Ujedinjenim nacijama Agim Nešo kaže da je Rama inicijativu opisao kao projekat stoljeća, ali da na kraju ništa nije postigla. "Bila je to smiješna vizija Rame, koji je htio nešto da uradi, ali ništa nije uradio. Vučić je to iskoristio. I, u jednom trenutku krize, kada mu (Vučić) nije dao ni minimum, za oslobađanje trojice [kosovskih] policajaca, zasluga je data [mađarski premijer Viktor] Orbanu, znajući njegovu težinu u vanjskoj politici, i onda Rama je odustao. Mislim da je to bila avantura sa posljedicama po albansku politiku, po kredibilitet naše zemlje", kaže Nešo za RSE. Albanija će ove godine po prvi put biti domaćin samita Berlinskog procesa na kojem će učestvovati lideri Evropske unije. Očekuje se da će Rama 6. i 7. jula održati balkansku turneju u okviru ovog procesa. Trebao bi posjetiti posjetiti Prištinu, Beograd, Skoplje, Sarajevo i Podgoricu. Premijer Kosova Aljbin Kurti izjavio je 5. jula da je spreman da se sastane sa Ramom samo u okviru sastanka dve vlade. Zajednički sastanak dve vlade Rama je otkazao dan pre nego što je bio zakazan za 14. juni.]]> Wed, 05 Jul 2023 14:02:35 +0200 https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72dKoBAEcOR_bd3hDS9njgCr https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72cAQSVJPswpOEQqW5gBv7mX Usred turističke sezone, kada je najveći promet, sjevernomakedonska vlada rekonstruira dijelove autoceste "Prijateljstvo". Cesta prolazi koridorom 10 od Srbije na sjeveru do Grčke na jugu. No naplata cestarina nije stala. Samo u ljetnim mjesecima prošle godine uprihodovano je 12 milijuna eura.]]> Tue, 04 Jul 2023 17:21:26 +0200 https://api.follow.it/track-rss-story-click/v3/EAHvdTZI72cAQSVJPswpOEQqW5gBv7mX