Сигурно сте слушнале дека најдобро време за набљудување на некоја планета е кога таа е во опозиција. Опозиција настанува кога Земјата низ својот пат околу Сонцето ќе се постави помеѓу Сонцето и некоја планета. Не сите планети можат да се најдат во опозиција. Но кога некоја планета ќе се најде во тој период од годината таа претставува светла точка за набљудувачите на вечерното небо.

Уметничка репрезентација на Сатурн во опозиција. Сликата не е во точни размери. Сликата е преземена од NASA

Во астрономијата “опозиција” се случува кога една планета е наспроти Сонцето кога се  набљудува од Земјата. Па така, планетите кои орбитираат внатре во Земјината орбита (првите две планети: Меркур и Венера), немаат опозиција од Земјата. Додека пак планетите (Марс, Јупитер, Сатурн, Уран, Нептун) надвор од Земјината орбита можат да бидат во опозиција.

Уметничка репрезентација на Сатурн во опозиција. Сликата не е во точни размери. Сликата е преземена од NASA

Еднаш во годината движејќи се во нашата помала и побрза орбита поминуваме помеѓу Сонцето и планетите што можат да бидат во опозиција.

Сонцето заоѓа на запад, па кога Јупитер изгрева на исток тогаш велиме дека Јупитер е во опозиција. Тогаш Земјата поминува помеѓу Јупитер и Сонцето. Кога планетата е во опозиција тогаш таа е генерално најблиску до Земјата и е видлива во текот на целата ноќ што ја прави идеална за набљудување.

Опозицијата можеме да си ја претставиме така што Земјината орбита би ја замислиле како круг со центар во Сонцето. Земјината орбита е внатрешниот круг, а орбитата на планетата во опозиција е надворешниот круг. Кога Земјата се наоѓа во својата орбита точно помеѓу Сонцето и надворешната планета тогаш настанува опозиција за надворешната планета. Планетите се движат околу Сонцето во насока обратно од стрелките на часовникот. Бидејќи Земјата е поблизу до Сонцето таа се движи побрзо во нејзината орбита за разлика од Сатурн на пример, додека пак Јупитер се движи побрзо од Сатурн. Во текот на годината планетите опишуваат различни конфигурации, но еднаш годишно Земјата ќе се најде помеѓу Сонцето и Сатурн. Тогаш велиме дека Сатурн е во опозиција.

За време на опозиција гледано од Земјата, Сонцето се наоѓа на една страна од небото а планетата на друга страна. Сонцето заоѓа на запад а планетата изгрева на исток. На крајот на ноќта планетата заоѓа на запад, а Сонцето изгрева на исток.

Попрецизно, опозиција настанува кога надворешната планета и Сонцето се на растојание од 180 степени на небото. Зборот опозиција има латински корени, грубо преведено значи “да се биде отспротива”.

Планетите Венера и Меркур никогаш не можат да бидат во опозиција гледано од Земјата. Причината е што Венера и Меркур се наоѓаат поблиску до Сонцето од Земјата, па Земјата не може никако да се постави помеѓу нив. Овие планети не можат да се појават на исток кога заоѓа Сонцето. Гледано од Земјата тие секогаш се во близина на Сонцето. Венера не може да биде подалеку од 47 степени на небото од Сонцето, додека Меркур не може да биде повеќе од 28 степени на растојание од Сонцето.

Јупитер, Сатурн, Уран и Нептун (планетите подалеку од Сонцето во однос на Земјата) еднаш годишно се наоѓаат во опозиција. Марс, пак, бидејќи е поблизу до Земјата и брзината на орбита е послична со Земјината за разлика од другите надворешни планети, се наоѓа поретко во опозиција или еднаш на секои 27 месеци.

Марс беше во опозиција на 8 декември 2022, а следната опозиција ќе биде на 15 јануари 2025.

Јупитер беше во опозиција на 26 септември 2022, а следната опозиција ќе биде на 2-3 ноември 2023.

Сатурн беше во опозиција на 14 август 2022 и 26-27 август 2023. Следната опозиција ќе биде на 8 септември 2024.

Уран беше во опозиција на 9 ноември 2022, а следната опозиција ќе биде на 13 ноември 2023.

Нептун беше во опозиција на 16 септември 2022, а следната опозиција ќе биде на  19 септември 2023.

Опозицијата на Јупитер се поместува за еден месец секоја следна година, а на Сатурн за 2 недели. Датумите на опозиција на Уран и Нептун се поместуваат само за неколку денови секоја следна година.

Слика од Марс на 29 Ноември 2022. Сликата е направена од  Patrick Prokop, 9 дена пред опозицијата

Слика од Јупитер и Сатурн на 12 Август 2021. Сликата е направена од  Patrick Prokop, 9 дена пред опозицијата, направена од  Joel Weatherly

Опозициите се значајни за астрономските набљудувања бидејќи тогаш планетите се видливи на небото во текот на целата ноќ. На и во близина на датумот на опозиција тие се најблиску до Земјата и телескопите можат да видат најмногу детали. Дополнително за време на опозиција планетите се целосно осветлени од Сонцето на начин како што полната месечина е осветлена од сонцето. Полната Месечина е всушност Месечината во опозиција.

Слика од Сатурн на 3 Јули 2019. Сликата е направена од  Patrick Prokop,неколку дена пред опозицијата

Оваа година поминаа неколку опозиции, но како што видовме погоре не очекуваат уште неколку во текот на следниве два месеца.

Превод: Сања Павлова

Извор: earthsky.org

The post Што претставува опозиција за надворешна планета appeared first on Скопско Астрономско Друштво.

Breaktrough Listen, приватен проект кој трага по доказ за вонземска интелегенција, започна со операции на MeerKAT радио телескопската мрежа во Јужна Африка. Во наредните две години, тимот ќе изврши проверка на над еден милион блиски ѕвезди, проширувајќи го бројот на набљудувани цели за фактор од 1000.

„Многу сум возбудена за тоа што ќе можам да пребарувам користејќи го еден од најсензитивните телескопи на светот“ вели Др. Чери Нг. проектен научник при Breaktrough Listen. „MeerKAT ќе ни овозможи да детектираме радио трансмитери налик најсјајните на Земјата до растојание од 250 светлосни години.“

Дел од радио телескопот MeerKAT во Јужна Африка. (SARAO)

Во тој опсег се наоѓаат околу 260,000 ѕвезди. За ѕвездите надвор од него потрагата станува потешка, но сепак има шанси да се детектираат сигнали и од подалечни извори. „Потрагата по вонземна интелегенција“ (SETI) ретко добива финансии за истражување. НАСА генерално го избегнува SETI по откажувањето на планираната високо резулуциска микробранова претрага во 1993.

SETI се асоцира со теории на заговор кои понекогаш го засенуваат неговиот потенцијал да даде одговор на едно од најголемите прашања кои може да ги постави човештвото: дали сме сами во универзумот?

SETI доби поддршка во форма на финансии минативе години од милијардерите Јулија и Јури Милнер.

Breaktrough Listen функционира користејќи ги телескопите во Зелен Брег (Green Bank), САД; Паркс, Австралија и др. MeerКАТ ќе биде најнов меѓу нив. Мрежата на MeerKAT е составена од 64 антени кои може да набљудуваат област 50 пати поголема во однос на телескопот во Зелен Брег. Она што е важно е што софтверот на Breaktrough Listen кај оваа опсерваторија овозможува комензална работа, односно да се поврзат со него и да го прават своето пребарување без да интерферираат со набљудувањата на другите астрономи.

„Толку големо поле за набљудување типично содржи многу ѕвезди кои се интересни кандидати“, вели главниот истражувач на Breaktrough Listen Др. Ендру Сиемион. „Нашиот нов суперкомпјутер ни овозможува да комбинираме сигнали од 64-те антени за да добиеме скенови на овие цели со висока резулуција и одлична сензитивност, без да им пречиме на останатите астрономи кои ја користат мрежата.“

Една од првите цели ќе биде Проксима Кентаури, блиска ѕвезда со две карпести планети во населливата зона. Астрономите имаат различни мислења околу тоа дали има технолошки цивилизации кои може да се најдат. Од едниот камп велат дека доколку се таму би ги виделе до сега. Ова е премисата на фермиевиот парадокс, кој сугерира дека животот е најверојатно чест во универзумот, што од друга страна прави да е многу чудно што не сме го забележале до сега.

Познатата дрејкова равенка, формулирана во 1961, се обидува математички да го претстави фермиевиот парадокс со конкретни веројатности за наоѓање на живот на друго место.

До сега нема знаци од вонземјани. Поединечните чудни настани како Wow! сигналот од 1977 не се јавиле повторно во последователните истражувања. Овие настани во најдобар случај се само некомплетни траги дека можеби има нешто таму надвор. Алтернативно, често се испоставува дека станува збор за сигнали од Земјата, погрешно интерпретирани како вонземни.

Премисата на Breakthrough Listen е дека ако не трагаме по него нема ни да го добиеме одговорот. Моќните способности на MeerKAT ќе ја направат таа претрага потемелна. Само времето ќе покаже што ќе откријат, или не.

Превод: Максим Осман-Николов

Извор: www.sciencealert.com

The post Потрагата по знаци за вонземска интелегенција само што доби голема надградба appeared first on Скопско Астрономско Друштво.

Пред дваесет години беше предвидено дека во теорија може да постојат две планети со слична маса кои имаат заедничка орбита околу една ѕвезда. Овие планети се наречени планети Тројанци или коорбитирачки планети. Во едно истражување од пред неколку дена за прв пат се пронајдени докази кои одат во прилог на теоријата за планети Тројанци.

Со користење на телескопот ALMA (Atacama Large Millimeter/submillimeter Array) астрономите пронашле потенцијални сестри екзопланети кои орбитираат околу далечна ѕвезда

Поимот Тројанци не е нов во астрономијата, ниту пак во нашиот Сончев Систем. Најпознат пример се астероидите Тројанци (околу 12 000 каменести небесни тела) кои орбитираат заедно со планетата Јупитер. Астрономите предвидуваат дека Тројанците, или поспецифично планетите Тројанци можат да постојат и надвор од нашиот Сончев Систем, но тоа досега не е докажано. Според еден од научниците во спроведеното истражување екзотројанците (планети Тројанци надвор од нашиот Сончев Систем) се небесни еднорози: науката дозволува да постојат но никој претходно ги нема видено, се до пред некој ден. Неодамна, тим составен од интернационални истражувачи користејќи го современиот телескоп АЛМА ги пронашле до сега најсилните набљудувачки докази дека планети Тројанци постојат и тоа во системот PDS 70. Оваа млада ѕвезда опслужува две џиновски планети (во големина слични на Јупитер) PDS 70b и PDS 70c. Со анализирањето на сите досегашни податоци за овој систем, научниците откриле облак од небесни остатоци во орбитата на PDS 70b каде се очекувало дека може да има Тројанци.

Тројанците се наоѓаат во т.н. Лагранжови точки, два проширени региони каде што се задржува материјал со помош на гравитациското влечење на ѕвездата и на планетата. Со проучување на овие два региони научниците детектирале слаб сигнал во една од нив што укажува дека таму би можел да престојува облак од остатоци со маса до приближно два пати поголема од нашата Месечина.

Тимот истражувачи верува дека овој облак може да претставува Тројански свет во PDS системот или пак може да е Тројанска планета во процес на создавање. Нивната работа е првиот доказ дека е можно две планети да постојат заедно во исто време со исти услови за живот. Според нив замислата дека една планета може да ја дели својата орбита со илјадници астероиди е лесно остварлива како во случајот со Јупитер, но две планети да ја делат истата орбита е нешто сосема ново.

Истражувањето е поглед кон создавањето на вакви две сестрински планети. Отвора нови прашања за тројанските небесни тела, за нивното создавање, еволуција и колку се чести во планетарните системи.

За целосно да ја потврдат оваа теорија тимот на научници мора да чека до 2026 година, кога повторно ќе го искористат ALMA телескопот за да видат дали PDS 70b планетата и облакот придружник навистина останале во иста орбита околу нивната ѕвезда. Во 2030 години се планира подобрување и проширување на способностите на ALMA телескопот и се очекува дека тогаш ќе добиеме уште многу нови знаења за планетите Тројанци.

Истражувањето објавено во Astronomy & Astrophysics, може да се прочита тука https://www.eso.org/public/archives/releases/sciencepapers/eso2311/eso2311a.pdf

Превод: Сања Павлова

Извор: www.eso.org

The post Дали постојат сестри платени кои живеат во иста орбита? appeared first on Скопско Астрономско Друштво.

На 29 јуни, 5 посебни интернационали тимови (од Северна Америка, Европа, Индија, Кина и Австралија) објавија серија на истражувачки материјали собирани во текот на 15 години кои сугерираат дека универзумот е исполнет со гравитациски бранови креирани од судири на супермасивни црни дупки.

Поглед од телескопот во Кина кој ги следеше пулсарите за откривање на гравитационите бранови. Credit: NAOC of CAS

Долгогодишното истражување ги испитува пулсарите, мртви ѕвезди кои многу брзо се вртат со цел да се добијат информации за гравитациските бранови.

Како што и името наведува гравитациските бранови се бранови кои се движат во време-просторот со брзината на светлината. Тие предизвикуваат ширење и собирање на просторот. Ајнштајн го предвидел постоењето на гравитациските бранови во 1916 година, додека во 2015 за прв пат е забележан гравитациски бран на Земјата (LIGO).

Со многу внимателни мерења на промените на позициите на интерстеларните објекти научниците можат да забележат поминување на гравитациски бран. LIGO (Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory) забележа дека нивниот тунел со големина од 4 км иако екстремно малку (помалку од еден илјадити дел од големината на протонот) сепак ја промени својата големина што укажува дека во тој момент поминал гравитациски бран. Со овој голем инженерски подвиг се регистрираше гравитациски бран од црни дупки околу 10 пати поголеми од нашето Сонце. Новите резултати објавени од долгогодишното истражување регистрираат гравитациски бран со помош на друга технологија бидејќи за да се детектира татнежот со ниска фреквенција на гравитациски бранови од црни дупки со големина милион пати поголеми од Сонцето ни треба детектор што е поголем од самата Земја. За да го направат тоа астрономите ги мерат промените во растојанијата помеѓу Земјата и пулсарите во нашата галаксија настанати како резултат на поминувањето на гравитациски бран. Ова е познато како временска пулсарска низа (pulsar timing array).

Пулсарите се остатоци од експлозии на супернови. Ѕвезди на умирање кои пропаѓаат во силно магнетизирани и брзо вртечки неутронски ѕвезди постојано испуштајќи електромагнетно зрачење. Во 15 годишното истражување научниците од различните тимови внимателно ги надгледувале пулсирањата на околу 100 пулсари. Наместо детектирање на индивидуални гравитациски бранови, истражувањето е насочено кон целата заднина на нискофреквентните гравитациски бранови кои ja исполнуваат вселената. Осцилациите на растојанијата помеѓу Земјата и пулсарите се исклучително мали и астрономите треба многу внимателно да ги моделираат сите потенцијални извори на шумови како што се гасовите низ кои патуваат радиобрановите, движењето на Земјата во вселената, како и поместувањето на телескопите поради движењето на континентите каде што се поставени.

Уметнички приказ на гравитациски бранови емитирани од супермасивни црни дупки. Credit: Danielle Futselaar, MPIfR

Иако сигналите од истражувањето сè уште не ги исполнуваат златните стандарди на научните друштва, сепак астрономите сметаат дека добиените резултати даваат убедливи докази за постоењето на заднински гравитациски бранови најверојатно добиени од парови на гигантски црни дупки.

Најголемиот дел од галаксиите во нивните центри имаат гигантски црни дупки (како и нашата Сагитариус A*). Овие црни дупки можат да имаат маси, милиони па и десетици милијарди пати, поголеми од масата на Сонцето. Кога две галаксии ќе се судрат една во друга тогаш и црните дупки се приближуваат и почнуваат да се вртат една околу друга и тоа вртење произведува гравитациски бранови кои се предмет од интерес на ова истражување.

Според Luke Kelley, доцент по астрономија на универзитетот во Калифорнија, резултатите од истражувањето се силен доказ дека вакви екстремно масивни и блиски бинарни системи навистина постојат и може да се спојат за неколку милиони години. Овој заклучок може да биде од големо значење за LISA (Laser Interferometer Space Antenna), трите сонди кои би биле доволно силни да регистрираат вакви сигнали во 2030 година, кога се планира да бидат испратени во вселената. Постои можност и изворот на овие заднински гравитациски бранови да биде од раниот период на настанокот на универзумот. Резултатите од ова декадно истражување се од голема важност за научниот свет и можат да го продлабочат нашето знаење за гравитациските бранови, црните дупки и за раниот универзум.

Превод: Сања Павлова

Извор: nature.com

The post Чудовишни гравитациски бранови забележани за прв пат appeared first on Скопско Астрономско Друштво.

Планетата Уран сама си игра свое оро. Иако има многу сличности со другиот замрзнат џин од Сончевиот Систем – Нептун, планетата Уран има и доста свои уникатни карактеристики. Една од највпечатливите карактеристики е искривената оска на ротација. Ова ја прави планетата да изгледа како да е легната. Се работи за агол од неверојатни 98 степени помеѓу оската и орбиталната рамнина.

Планета Урна фотографирана од нашата планета во Обсерваторија Кек. Заслуги: Lawrence Sromovsky, University of Wisconsin-Madison/W.W. Keck Observatory

Но тоа не е сѐ. Планетата Уран ротира во насока на стрелките на часовникот, што е спротивно од сите други планети во Сончевиот Систем.

Во еден нов научен труд е истражена можноста дека причина за чудното однесување на Уран може да биде некоја месечина која ја превртела планетата додека мигрирала нанадвор околу Уран. Да забележиме дека не мора да се работи за некоја огромна месечина. Дури и некој природен сателит со половина маса од нашата Месечина може да биде доволен. Сепак, јасно е дека колку е помасивна месечината што ја напушта орбитата, толку е поголема и веројатноста за ова сценарио.

Претпоставката е разработена во научното истражување предводено од астрономот Мелаин Саиленфест од Националниот Центар за Научни истражувања на Франција.

За да го објаснат чудното однесување, научниците разгледуваа модели со судири помеѓу масивен објект и Уран кои можат да го свртат настрана. Сепак, поверојатно е ова да настанало од поголем број на судири од мали објекти.

Но за оваа хипотеза да биде точна мора да се објаснат и сличностите на Уран со Нептун.

Двете планети имаат слични маси, радиуси, брзини на ротација, атмосферски динамики, атмосферски композиции и чудни магнетни полиња. Според сличностите, двете планети веројатно биле родени заедно. Па доколку се случиле судири кои ја превртиле планетата, би било многу тешко да се забележат вакви сличности.

Поради ова, научниците бараат други објаснувања, како нишање од џиновски прстен или џиновска месечина во младиот Сончев Систем.

Пред неколку години, Саиленфест и неговите колеги открија нешто интересно за Јупитер. Поради мигрирањето на неговите месечини кон надвор, гасовитиот џин може да се навали од моменталните 3 проценти до околу 37 проценти за неколку милијарди години.

Потоа тие ја анализираа и планетата Сатурн и открија дека накривувањето од 26,7 степени може да биде како резултат на брзото мигрирање кон надвор на најголемата месечина Титан. Дополнително, научниците тврдат дека ова може да се случи без никакво влијание на брзината на ротација.

По овие откритија научниците се запрашале и за планетата со најголемо искривување во Сончевиот Систем. Затоа, тимот од научници направил симулации на еден хипотетички систем од месечини околу Уран, со цел да откријат дали ваквите механизми можат да ја објаснат моменталната состојба која ја набљудуваме кај планетата Уран.

Мигрирањето на месечините не е невообичаено. Нашата Месечина моментално се оддалечува од планетата Земја со брзина од околу 4 cm годишно. Телата кои орбитираат околу заеднички центар на гравитација се подложни на силите на плима и осека. Ова предизвикува постепено намалување на брзината на ротирање. Како резултат на успорената брзина, се намалува гравитациското привлекување и се зголемува растојанието помеѓу двете тела.

Научниците извршиле низа од симулации со разни параметри како масата на хипотетичката месечина. Тие открија дека месечина со минимална маса од половина маса на нашата Месечина може да ја навали планетата Уран за 90 степени, доколку се оддалечи на растојание од над 10 пати од радиусот на Уран и со брзина на оддалечување поголема од 6 cm годишно.

Од симулациите научниците забележале дека поголема месечина со големина слична на Ганимед има поголема веројатност да го предизвика навалувањето и ротирањето што го гледаме денес кај Уран. Но, според нашите набљудувања на денешните познати месечини на Уран, нивната заедничка комбинирана маса е едвај 1/4 од минималната маса за да се предизвика некаков ефект.

Научниот труд го истражува и ова прашање. На накривување од околу 80 степени, месечината станува дестабилизирана. Влегува во една хаотична фаза кога е во прашање ротирањето околу својата оска, кое на крајот резултира со судир помеѓу планетата и месечината. На тој начин се „фосилизирани“ чудното накривување и чудната насока на ротирање.

„Новата слика за накривувањето на Уран изгледа веродостојна според нас,“ пишуваат истражувачите.

„Според нас, ова е првиот пат кога еден механизам може да го искриви Уран и да ја фосилизира неговата оска на ротација во својата финална состојба без да се спомнува џиновски судир или некој друг феномен. Најголем дел од нашите симулации завршуваат со локацијата на Уран, па изгледа дека тоа е природниот исход на динамиката,“ објаснуваат научниците.

„Оваа слика изгледа дека е општ феномен: Јупитер набргу ќе ја започне фазата на искривување, Сатурн можеби веќе е на половина, а изгледа дека Уран ја завршил и последната фаза со уништувањето на сателитот.“

Не е јасно дали Уран би можел да има месечина доволно масивна и со доволна брзина на миграција за да настане ова сценарио, а како што велат истражувачите, ќе биде тешко да се дознае со набљудување.

Сепак, со изучување на моменталните рати на мигрирање на сегашните месечини ќе се движиме во правилниот правец за да ги одговориме овие прашања. Доколку мигрираат со голема брзина, тоа може да значи дека настанале од остатоците на некоја древна месечина која се уништила пред многу еони.

Теодор Ангеловски

Извор: https://www.sciencealert.com/astronomers-think-they-know-the-reason-for-uranuss-kooky-off-kilter-axis

The post Која е причината за искривената оска на ротација на Уран? appeared first on Скопско Астрономско Друштво.

На крајот од својот живоен век една ѕвезда како Сонцето можеби нема да заврши како супернова, но тоа не значи дека нејзиниот крај ќе биде тивок.

Како што на ѕвездата и снемува гориво и станува нестабилна, таа се шири до апсолутно огромни димензии пред да го отфрли својот надворешен материјал додека нејзиното јадро колабира во мало, ултра густо, бело џуџе.

Уметничка визија на планетарен отпад кој паѓа врз двете чудни бели џуџиња. Заслуги: University of Warwick/Dr Mark Garlick

Сонцето во тој стадиум на надуван црвен џин може да се протега дури до Марс во процес кој ќе ги дестабилизира и уништи планетите во близина.

Постојат и бели џуџиња кои имаат свои планети, што сугерира дека некои од нив може да го преживеат процесот или да се формираат по него. Но, научниците се повеќе откриваат дека многу егзопланети се евентуално изедени од белото џуџе. Овој феномен е предмет на истражување на некропланетологијата преку испитување на присуството на планетрани елементи во атмосферите на белите џуџиња.

Сега астрономите го открија најстариот познат пример. Егзопланета која била консумирана од бело џуџе формирано пред 10,2 милијарди години. Белото џуџе е оддалечено околу 90 светлосни години од Земјата и е неверојатно мало и бледо, со невообичаена нијанса поцрвена во однос на другите бели џуџиња. Второ бело џуџе, невообичаено плаво, се има формирано пред 9 милијарди години. Двете ѕвезди се опколени со „загадување“ од планетарни остатоци.

Иако црвеното џуџе именувано WD J2147-4035 е најстариот пример на загадено бело џуџе, сината ѕвезда наречена WD J922+0233 е потенцијално поинтересна. Елементите во нејзината атмосфера укажуваат на планета многу налик Земјата.

„Ги откривме најстарите ѕвездени остатоци во Млечниот Пат кои се загадени со остатоци од планета налик Земјата“ вели астрофизичарката Абигејл Елмс од универзитетот Варвик во Обединетото Кралство. „Неверојатно е да се замисли дека ова се има случено пред 10 милијардни години и дека тие планети умреле пред да се форимра Земјата.“

Можеме да го дисецираме хемискиот состав на атмосферата на ѕвездата од светлината која ја произведува. Не сите бранови должини се емитуваат подеднакво. Ова е поради тоа што елементите може да апсорбираат и реемитуваат светлина, менувајќи го спектарот на светлината која доаѓа од ѕвездата.

Не е веднаш јасно кои елементи се присутни, но научниците стануваат се подобри во нивното идентификување.

Кога Гаја (Gaia) на Европската вселенска агенција ги идентификуваше двете невообичаено обоени бели џуџиња, Елмс и нејзините колеги извршија ралзични испитувања.

Бидејќи кај белите џуџиња повеќе нема фузија на елементи во нивното јадро, нивната температура опаѓа со позната стапка. Мерејќи ги температурите на ѕвездите истражувачите успеале да одредат пред колку време се формирале. Потоа ги анализирале спектрите на ѕвездите со цел да го одредат нивниот атмосферски состав. Кај црвената ѕвезда пронашле натриум, литиум, калиум и можеби јаглерод. Кај плавата ѕвезда нашле натриум, калциум и калиум.

Бидејќи белите џуџиња се толку интензивни во својата гравитација, овие елементи би требало многу брзо да исчезнат во нивната внатрешност каде не би можеле да се детектираат. Присуството на елементите означува дека материјалот во кои се содржат сѐ уште паѓа врз ѕвездите од облак на остатоци околу нив.

Кај WD J2147-4035, тимот одредил дека загадувањето е најверојатно од планетарен систем кој орбитирал околу ѕвездата пред таа да умре, преживувајќи ги ѕвездените смртни маки, од кога веќе милијарди години паѓа во неа. Бидејќи ѕвездата се има претворено во бело џуџе пред 10 милијарди години ова е најстариот досега откриен планетарен систем во Млечниот Пат (и покрај тоа што веќе е дезинтегриран и исчезнува).

Остатоците кај WD J1922+0233 се со сличен состав како земјената континентална кора, што значи дека можеби планета налик Земјата орбитирала околу ѕвезда налик Сонцето, живеела и умрела милијарди години пред да се формира Сончевиот Систем.

Ова откритие е како фосил кој ни кажува какви биле планетарните системи во Млечниот Пат еони пред ние да пристигнеме и да се восхитуваме на неговите чуда.

„Кога овие стари ѕвезди се формирале пред повеќе од 10 милијарди години, универзумот бил помалку богат во метали отколку денес, бидејќи металите се формираат во еволуирани ѕвезди и џиновски ѕвездени експлозии“ вели астрофизичарот Пјер-Емануел Трембли од универзитетот Варвик. „Двете набљудувани бели џуџиња ни даваат возбудлив преглед на планетарната формација во средина сиромашна со метали но богата со гас која била различна од условите на формирање на Сончевиот Систем.“

Истражувањето е објавено во Месечните известувања на Каралското астрономско друштво.

Превод: Максим Осман-Николов

Извор: www.sciencealert.com

The post Остатоци од древна планета налик Земјата проголтани од ѕвезда appeared first on Скопско Астрономско Друштво.

Фермиевиот парадокс ни е добро познат на сите. Тој од една страна покажува дека Универзумот треба да е преполн со интелегентен живот, а од друга страна немаме доказ за тоа од каде следи парадоксот. Наједноставно објаснување е дека животот е редок, а меѓуѕвезденото патување е многу тешко.

Но ново истражување има различно објаснување: Нашиот Сончев систем не го нуди она што и е потребно на една долговечна и брзоширечка цивилизација. Точен тип на ѕвезда.

Заслуги: Albert Antony/Unsplash

Проценката на можни цивилизации (основа на Фермиев парадокс) се темелина равенката на Дрејк. Таа во како променлвиви ги зема и: брзината на содзавањето на ѕвезди, планетите во нивните системи, и планетите во зоната погодна за живот.

Но новото истражување го зема в предвид и видот на ѕвездата. Според истражувачите ѕвездите со мала маса од вид К, се најпогодни за напредните цивилизации. Истражувањето започнува цитирајќи го истражувањето на Мајкл Харт од 1975. Накратко во него, авторот преку разработување на равенката на Дрејк, добива за една напредна цивилизација би и требало многу помалку од 2 милинои години да ја колонизира целата наша галаксија. Очигледно немаме докази дека ова се случило. Поради тоа авторот заклучува дека не постои ваква цивилизација.

Основната претпоставка за многу луѓе кои размислуваат за парадоксот на Ферми е дека ѕвездите се подеднакво привлечни за цивилизацијата во Вселената, а цивилизацијата ќе се шири насекаде подеднакво. Но дали е тоа вистина?

Истражувачите не мислат така. Според нив цивилзациите ќе ги претпочитаат ѕвездите со мала маса од вид К- или М-џуџе, избегнувајќи ѕвезди со поголема маса, со цел да се максимизира нивната долговечност во галаксијата.

Мерењето на ѕвездите според нивната долговечност не е интуитивно за луѓето. Ако еден вид ѕвезди трае 10 милијарди години, а друг 10 билиони, каква разлика има за некој освен за астрофизичар?

Но, сега, замислете дека сте дел од комисијата што ги носи одлуките за цивилизација која е стара милион години – па дури и постара – и се проширила низ галаксијата. Тогаш, животниот век на ѕвездата ви е важна.

К џуџињата и М џуџињата (црвените џуџиња) се долговечни. Дури и за извонредно напредна цивилизација, колонизацијата на друг Сончев систем би барала многу ресурси. Зошто да ги трошите тие ресурси на ѕвезден систем кој можеби нема да трае долго?

Истражувачите направиле нова проценка за времето потребно на една галактичка цивилизација да ја колонизира галаксијата доколку таа цивилизација ги таргетирала само К и М џуџињата. Тие велат дека ќе бидат потребни две милијарди години за галактички цивилизации да стигне до сите ѕвезди со мала маса. Доколку цивилизацијата развие можност за брзо меѓуѕвездено патување колонизцијата може да трае само 2 милиони години.

Недостатокот на вонземски населби во Сончевиот систем според истражувачите покажува дека цивилизациите би се ширеле само на М или К-џуџиња. Авторите мислат дека би можело да постијат цивилизации кои го имаат започнато овој процес. Отсуството на докази не е доказ за непостоење, како што вели поговорката.

Што би поттикнало еден вид да се шири постојано? Пораст на популација? Потреби од енергија? Научна љубопитност? Доминација над другите?

Според нив ние не знаеме дали таквото проширување би било вообичаено или пожелно за технолошките цивилизации воопшто.

За нас, не постои начин да се знае. Современото човештво е само околу една четвртина од милион години во своето патување. Земјоделството е старо 10.000 години а вселенското патување само неколку децении.

Мотивите што нè водат и мисловната рамка што нè води не се точно тестирани со време. Можеме да направиме малку повеќе отколку да се запрашаме за социолошката структура на древните вселенски видови и дали нивната желба за проширување ќе продолжи. Можеби по некое време тоа ќе изгледа бесмислено.

Нашето внимание треба да бидат ѕвезди со мала маса.

Времето е Господар на нашиот Универзум. Од нашиот животен век до вековите на вонземските цивилизации до животот и смртта на ѕвездите и планетите, времето владее со сето тоа. Релативитетот може да се бори со времето, но не може да го спречи неговото течење.

Превод: Христијан Петрески

Извор: sciencealert.com

The post Нови истражувања покажуваат дека вонземјаните не не посетуваат бидејќи Сонцето ни е предосадно appeared first on Скопско Астрономско Друштво.

Супернова SN2023ixf во галаксијата на огненото тркало М101. Астрономите од Универзитетот во Потсдам успеаја да направат едно од првите светски мерења на светлината на суперновата SN2023ixf во соѕвездието Голема Мечка, која беше откриена во минатиот петокот навечер. Тоа е најсветлата откриена супернова во повеќе од десет години во галаксијата М101. Минатиот викенд суперновата беше забележана од универзитетската опсерваторија.

Положба на суперновата SN2023ixf во соѕвездието Голема Мечка

Ѕвездите не светат вечно, туку имаат ограничен животен век. Тие ја добиваат својата енергија преку нуклеарна фузија на полесни елементи како водород и хелиум. Откако ќе се исцрпи снабдувањето со нуклеарно гориво, производите од фузија дополнително се користат за постепено производство на потешки елементи. Кај масивните ѕвезди, овој процес може да продолжи сè до елементот железо. Меѓутоа, од фузијата на железото не се извлекува повеќе енергија. Како резултат на тоа, притисокот на зрачењето што ја поддржува ѕвездата одвнатре и се спротивставува на сопствената гравитација се намалува. Ако овој притисок целосно исчезне, ѕвездата се распаѓа, што доведува до огромна експлозија, особено кај масивни ѕвезди. Овој настан, кој може да го предизвикаат само ѕвезди со повеќе од осум пати поголема маса од Сонцето, се нарекува супернова од типот II: таканаречена супернова со колапс на јадрото, во која јадрото на ѕвездата повеќе не може да ја издржи гравитациската притисок. Последица на тоа е огромен излив на сјај што може да ја надмине сјајот на целата галаксија.

Положба на суперновата SN2023ixf во соѕвездието Голема Мечка.

Суперновата SN2023ixf откриена во ноќта на 19 мај 2023 година од јапонскиот истражувач Коичи Итагаки спаѓа во оваа категорија. Во галаксијата Месие 101, позната и како галаксијата Огнено тркало, сега може да се види нова светлосна точка неколку дена и недели во еден од спиралните краци. Ќе се зголеми во осветленоста во наредните денови пред полека да згасне во еден од многуте спирални краци на нејзината домашна галаксија. Во моментов, оваа ѕвездена експлозија е толку светла и космички блиску до Земјата што настанот може да се следи во живо со мал телескоп и камера. Може да се најде во соѕвездието Голема Мечка, кое е високо на вечерното небо во овој период од годината“, вели Флоријан Рунгер, набљудувач и докторант во групата за астрофизика на Институтот за физика и астрономија на Универзитетот во Потсдам.

Споредбена слика на галаксијата со огнено тркало М101 без супернова во март 2023 година и со супернова во мај 2023 година.

Во Универзитетската опсерваторија во Голм, изминатиот викенд беа направени некои мерења на осветленоста на суперновата, кои потоа може да се користат за определување на космичкото растојание. Ситуацијата со податоците е сè уште ретка поради неодамнешното откритие, во моментов се добиват нови податоци за набљудување ширум светот. Флоријан Рунгер нагласува: Настанот докажува дека веќе можеме да обезбедиме податоци релевантни за истражување со нашата мала опсерваторија. Како резултат на откритието, имавме можност да извршиме едно од првите глобални мерења на осветленоста и на тој начин добивме многу актуелни, научно релевантни резултати“.

Извор: www.myscience.org

The post Експлозија на ноќното небо – првите мерења на осветленоста на супернова SN2023ixf appeared first on Скопско Астрономско Друштво.

По огромниот интерес за Курсот по астрономија за деца во изминатите 4 години, овојпат повторно ќе се обидеме да им ја приближиме астрономијата на децата на возраст од 6 до 12 години.

Курсот ќе започне на 29.05.2023 (понеделник) и ќе опфати 8 предавања (секој понеделник и среда), работилници и доделување на дипломи. Курсот ќе се одвива во простории на ФЕИТ, со исклучок на посета на Планетариум и гледање низ телескоп. Предавањата се со почеток во 18:00 со времетраење од 50 минути. Во случај на поголема заинтересираност, ќе се организира втора група со почеток од 19:00.

Распоред на предавања:

• Посета на Планетариум при МКЦ
• Набљудување на сонцето и сончеви дамки со специјални филтри (надворешна активност)
• Набљудување на месечината и нејзините кратери (надворешна активност)
• Прошетка низ Сончев систем (надворешна активност)
• Работилница за планети (I дел) – Моделирање на карпести планети со пластелин
• Работилница за планети (II дел) – Боење на стиропорни топки со изглед на гасовити џинови
• Астрономски феномени низ експерименти
• Доделување на дипломи

Цената на курсот е 2500 денари и во неа се вклучени: посета на Планетариум, учество во интерактивни предавања, комплет опрема за сите експерименти и активности и подарок од Скопско Астрономско Друштво.

За пријава, ве молиме пополнете го формуларот на следниот линк.

Напомена:

• Бројот на учесници е ограничен и поради тоа ќе важи принцип на прв/а пријавен/а, прв/а запишан/а. Пријавувањето трае до 26.05.2023.
• Запишаните ќе добијат потврда од Скопско астрономско друштво и дополнителни информации по пријавувањето.
• За распоредот на групите ќе бидете известени непосредно пред почетокот на курсот.

Доколку ви се потребни дополнителни информации, пишете ни на kontaktastronomija@gmail.com или јавете се на телефон: 076/439-027 (Радан, после 12ч).

The post Курс по астрономија за деца 2023 appeared first on Скопско Астрономско Друштво.

Егзопланета оддалечена 100 светлосни години од Земјата е најдобар кандидат за океански свет. Наречена TOI-1452b, оваа планета има големина и маса кои одговараат на профилот на густина конзистетнтен со постоењето на глобален течен океан. Научниците веруваат дека овој вид на свет е возможен иако досега не е откриен ниту еден.

Уметнички приказ на површината на планетата кандидат за воден свет TOI-1452b (Автор: Беноит Гугон/Универзитет на Монтреал)

Потребни се додатни набљудувања со новиот телескоп Џејмс Веб за да се истражи атмосферата на планетата со цел добивање на подоверливи податоци за нејзината природа. „Овој труд известува за откритијата и карактеризациите кои се однесуваат на транзитирачката умерена егзопланета TOI-1452b“ пишува тим на научници предводен од астрономот Чарлс Кадиу од Универзитетот на Монтреал во Канада во труд објавен во Асрономскиот журнал.

„Резултатите од нашето моделирање на внатрешноста на планетата и фактот дека прима умерено ниво на радијација ја прави планетата одличен кандидат за воден свет.“

Лесно е да се види зошто оваа планета не била откриена до сега, и покрај релативната блискост до Сончевиот Систем. Егзопланетата е откриена во орбита околу слабо црвено џуџе кое е дел од билизок бинарен систем со растојание од само 97 астрономски единици. Двете ѕвезди се толку билизу една до друга што изгледа како да се една.

Сепак телескопот-ловец на егзопланети TESS е толку сензитивен што детектирал регуларни, мали падови во светлината на ѕвездата што е знак за регуларен премин на некој објект помеѓу нас и ѕвездата домаќин. Истражувачите од студијата направиле додатни мерења со нивниот високо сензтивен инструмент за детекција на егзопланети од опсерваторијата Монт Мегантик во Канадата.

Двете набљудувања заедно потврдиле дека навистина станува збор за егзопланета која орбитира околу една од ѕвездите во бинарниот систем. Од промената во светлоста на ѕвездата за време на транзитот научниците успеале да заклучат дека станува збор за релативно мала планета, 1,672 пати поголема од Земјата.

Планетата следи 11 дневна орбита околу ѕвездата, која изгледа премногу блиска до ѕвездата во однос на нашата од 365 дена. Сепак бидејќи ѕвездата е толку ладна и слаба воспоредба со Сонцето, ова ја става егзопланетата точно во средина на нејзината умерена зона. Ова не е толку далеку од ѕвездата да водата на површината би замрзнала но ниту преблиску при што би испарила.

Уметнички приказ на планетата кандидат за воден свет TOI-1452b (Автор: Беноит Гугон/Универзитет на Монтреал)

По ова научниците подетално ја истражиле и ѕвездата. Конкретно ги интересирала нејзината радијална брзина – начинот на кој што се движи поради гравитациското влијание на егзопланетата. Тоа е бидејќи било кои две тела во систем орбитираат околу заеднички центар на гравитација – што значи дека ѕвездата се движи, само малку, во својот орбитален аранжман со TOI-1452b.

Промените во светлоста на ѕвездата го откриваат ова движење и им овозможуваат на астрономите да ја пресметаат масата на орбитирачкото тело преку одредувањето на силата на тоа движење. На овој начин успеале да дојдат до маса 4,82 пати поголема од онаа на Земјата за TOI-1452b.

Сега кога ја знаеме масата на објектот, можеме да ја одредиме просечната густина. За TOI-1452b таа густина е 5,6g/cm³ што е многу блиску до густината на Земјата од 5,5g/cm³. Со густина налик Земјата, објект со толкава маса мора да е составен од полесен материјал, велат научниците.

„TOI-1452b е еден од најдобрите кандидати за океанска планета кои ги имаме најдено до сега“ вели Кадиу. „Нејзиниот радиус и маса сугерираат многу помала густина од онаа што би ја очекувале за планета која е направена од метал и камења како Земјата.

Моделирајќи го внатрешниот состав на планетата одредиле дека дури 30% од нејзината маса може да е вода.

Тоа е огромна количина. За споредба водата е помалку од 1% од масата на Земјата. Составот на оваа планета е повеќе налик водените сателити Европа и Енцелад на Јупитер и Сатурн.

Сепак само со овие мерки не може до крај точно да се тврди од што е составена ТОI-1452b. Тука стапува на сцена Веб.

Зa време на премините на планетата пред ѕвездата дел од светлината на ѕвездата минува низ нејзината атмосфера, дококу ја има. Веб е доволно сензитивен за да ја детектира разликита во таа светлина што ќе им овозможи на научниците да го одредат составот на атмосферата на егзопланетата.

Ако TOI-1452b е воден свет, Веб е нашата најдобра шанса за да дознаеме.

„Нашите набљудувања со телескопот Веб ќе бидат клучни за подобро разбирање на TOI-1452b“ вели астрономот Рене Дојон од Универзитетот на Монтреал. „Штом можеме, ќе закажеме време за користење на Веб со цел набљудување на овој чуден и прекрасен свет“.

Истражувањето е објавено во Астрономскиот журнал.

Превод: Максим Осман-Николов

Извор: www.sciencealert.com

The post Новооткриена супер-Земја можеби е воден свет прекриен со океан appeared first on Скопско Астрономско Друштво.

Ве покануваме на предавањето во вторник на 09.05.2023 година во 19:00 часот во амфитеатарот на Електо факултетот (ФЕИТ). Предавањето ќе го одржи проф. д-р. Златко Василоски, кој е автор на книгата Мултиверзум за почетници, на која се базира предавањето со наслов „Дали живееме во Универзумот или Мултиверзумот“. Книгата ќе биде претставена на предавањето, а заинтересираните ќе можат да ја купат. Предавањето е бесплатно.

Повеќе за авторот на книгата и предавачот:

Златко Василкоски студираше математика и физика на Универзитетот “Кирил и Методиј” во Скопје. По дипломирање на факултетот по физика, тој ги продолжи студиите во САД, каде што магистрира и докторира физика на Универзитетот Тафтс. Тој на својата докторска теза работеше со Дејвид Вијвер (1937-2006) и Мартин Карплус (1930) и нивниот модел за механизмот на свиткување на протеините. Придонесот на Карплус кон анализата на комплексни системи како протеините беше една од причините за што тој ја доби Нобеловата Награда за хемија во 2013 година. Тој воедно е и најпознатиот жив хемичар на денешницата.

проф. д-р. Златко Василоски

По докторирањето, Златко Василкоски помина 8 години на пост-докторски истражувања на МИТ, Нортистерн и Харвард, во областа на компјутерската физика и неврологијата. Тој, исто така, работеше една година на одделот за когнитивни и невролошки системи на Бостонскиот универзитет, местото каде што многу од аспектите на вештачките невронски мрежи беа измислени.
Златко Василкоски во моментов ја води групата за вештачка интелигенција во компанијата EBSCO. Во 2012 година тој го разви наставниот план за курс за анализа на податоци со вештачка интелигенција на Бостонскиот универзитет кој сè уште го предава. Неговата екстензивна настава по математика и физика ги вклучува универзитетите Тафтс, МИТ, Сафолк и Бентли. Слободното време, тој го поминува во играње шах, скијање и веслање на реката Чарлс во Бостон.

The post Дали живееме во Универзум или Мултиверзум? appeared first on Скопско Астрономско Друштво.

На Месечината можеби и требале само неколку часа да се формира. Научниците долго време мислеа дека Месечината се создала бавно од остатоците од судирот на Земјата и Теја- протопланета со големина на Марс. Но нови модели направени со суперкомпјутери сугерираат дека Месечината се создала многу побрзо.

Научниците ја добија првата претстава за создавањето на Месечината преку камењата од Месечевата прашина донесени од Аполо 11.

Слика од симулација која ла покажува Месечината како се формира од остатоците од Теја и делови од исфрлената мантија на Земјата.

Материјалите донесени се датираат на околу 4,5 милијарди години или околу 150  милиони години после создавањето на сончевиот систем.

Доказите за создавањето на Месечината го вклучуваат: сличниот состав на карпите, земјината ротација и Месечевата орбита имаат слична ротација, и постоењето на дискови со прашина и на други места во сончевиот систем.

Општо прифатената теорија е дека Теја се удрила во Земјата, притоа распаѓајќи се на безброј парчиња, кои заедно со кората од нашата Земја останале во орбита каде после милиони години гравитациски се поврзале за да ја создадат Месечината. Но прашањето е, ако Месечината е воглавно создадена од Теја зошто повеќето камења имаат карактеристики дека потекнуваат од Земјата?

Некои научници посочуваат дека можеби ударот едноставно откорнал само повеќе материјал од Земјата. Но таква Месечина би имала многу поразлична орбита од сегашната.

Користејќи модел со 100 пати поголема резолуција од досегашните, научниците открија дека Месечината веројатно се создала за само неколку часа, со што одговрија и на прашањето за орбитата на Месечината но и за нејзинато стопена обвивка.

Но научниците ќе мора да ги почекаат примероците кои ќе бидат собрани од Артемис програмата како и примероците од внатрешноста на Месечината, за да ја потврдат својата теорија.

„Колку повеќе учиме за тоа како настанала Месечината, толку повеќе откриваме за еволуцијата на нашата сопствена Земја“, рече во изјавата коавторот на студијата Винсент Еке, вонреден професор по физика на Универзитетот во Дурам. „Нивните истории се испреплетени“

Превод: Христијан Петрески

Извор: sciencealert.com

The post Месечината се формирала за само неколку часа од распарчен хаос appeared first on Скопско Астрономско Друштво.

Во чудната гравитациска околина во срцето на нашата галаксија, астрономите најдоа гасовита маса која кружи околу нашата супермасивна црна дупка со огромна брзина.

Преку неговите карактеристики астрономите можат да научат за просторот околу Сагитариус A* кога е во прашање потрагата по одговори на прашањето: Зошто галактичкиот центар трепка низ целиот електромагнетен спектар?

Илустрација на локацијата и орбиталното движење на жешката маса. Заслуги: EHT Collaboration, ESO/M. Kornmesser; acknowledgment: M. Wielgus

Нивните заклучоци предлагаат дека црната дупка е опкружена со диск од материја кој кружи во насока на стрелките од часовникот под дејство на силно магнетно влијание.

А истовремено се потврдува и нешто што веќе го знаеме – просторот околу црната дупка е чуден.

„Сметаме дека околу Сагитариус A* ита едно жешко меурче од гас на орбита со приближна големина како орбитата на планетата Меркур, но едно цело кружење трае само 70 минути,“ вели астрофизичарот Мејсик Вилгас од Институтот за Радио Астрономија Макс Планк во Германија.

„Можеме да заклучиме дека се работи за неверојатна брзина од дури 30% од брзината на светлината.“

Во почетокот на оваа година Сагитариус A* стана од посебен интерес за астрономите кога Телескопот Хоризонт на Настани ја наслика оваа црна дупка.

Телескопите ширум светот синхронизирано и внимателно го набљудуваа галактичкиот центар, а потоа со комбинирање на податоците, се откри прстен во форма на ‚крофна‘ составен од материја која кружи околу Сагитариус A*. Материјата е загреана на неверојатно висока температура.

Еден од телескопите кои беа дел од истражувањето е Големата Милиметарска/субмилиметарска Група во Атакама (анг. Atacama Large Millimeter/submillimeter Array – ALMA). Се работи за телескоп во пустината Атакама во Чиле, кој набљудува радиобранови.

Вилгас и неговите колеги забележале нешто интересно кога ги изолирале податоците на ALMA од другите податоци.

Од податоците може да се забележи дека во април во 2017 година, галактичкиот центар исфрлил блесок од X-зраци. Се работи за огромна среќа што блесокот настанал додека астрономите собирале податоци за Телескопот Хоризонт на Настани.

Од претходни набљудувања, ваквите долги блесоци, иако во други бранови должини, се асоцираат со купчиња жежок гас кои орбитираат со огромни брзини на многу мало растојание од некоја црна дупка.

„Она што е ново и интересно е дека ваквите блесоци до сега беа присутни во X-зраците и инфрацрвените набљудувања на Сагитариус A*,“ објаснува Вилгас. „Сега за прв пат гледаме силен показател дека жешката материја во орбита е исто така присутна и во радиобрановите набљудувања.“

Се смета дека овие блесоци се резултат на интеракцијата помеѓу жешкиот гас и магнетното поле, а оваа анализа ја потврдува ваквата претпоставка.

Жешката маса емитира силно поларизирана светлина и има потпис на синхротронско забрзување. Двата феномени се јавуваат во присуство на магнетно поле.

Зрачењето на радио бранови може да е резултат на постепеното ладење на жешката материја после блесокот, која станува видлива на подолги бранови должини.

„Најдовме силни докази за магнетно потекло на овие блесоци и нашите набљудувања ни навестуваат за геометријата на процесот,“ вели Моника Мошиброцка од Универзитетот Радбауд во Холандија.

„Новите податоци нудат екстремна помош при градењето на теоретска интерпретација на овие настани.“

Анализата на светлината спроведена од тимот на научници предлага дека жешкото меурче е магнетно заробено во дискот околу црната дупка. Се работи за диск од материја која кружи околу црната дупка и од која се храни црната дупка, но со брзина која е одредена од магнетното поле.

Преку моделирање на интегрираните податоци, тимот од астрономи успеа да дојде до цврсти ограничувања на обликот и движењето на ова магнетно поле, а со тоа и формирањето и еволуцијата на жешкото меурче.

Сепак, постојат многу работи кои не ни се јасни. Набљудувањето на црни дупки е многу тешко. Дополнително, постојат и некои чудни неусогласености при споредба со инфрацрвените набљудувања на други блесоци.

Тимот се надева дека истовремените инфрацрвени и радиобранови набљудувања од идните жешки меури ќе ги разрешат овие неусогласености.

„Надежно, еден ден, со сигурност ќе кажеме дека ‚знаеме‘ што се случува во Сагитариус A*,“ вели Вилгас.

Превод: Теодор Ангеловски

Извор: sciencealert.com

The post Чуден и брз облак од жежок гас кружи околу Сагитариус A* со неверојатна брзина appeared first on Скопско Астрономско Друштво.

За настанокот на Месечината

Многу, многу, многу одамна во “пеколните” години на Сончевиот систем, кога владеел хаосот, Земјата е осамена во мрачна вселена полна со немирни астероиди и остатоци од некогашни небесни тела. Во тоа време, наречено ерата на Ад (Hadean era) според богот на подземјето во грчката митологија, една млада ѕвезда со име Теја заталкала кон, за нас тогаш отуѓената, страшно црвена Земја.

Уметнички репрезентации на планетата Земја во ерата на Ад.

Името Теја исто така е позајмено од грчката митологија. Таа е Титанка, голема колку Марс, мајка на нашата месечина. Како што непознатата планета Теја се приближувала до Земјата, привлечната сила помеѓу двете тела се повеќе се зголемувала. Не можејќи да се спротивстават на невидливата сила која ги влече една кон друга доаѓа до Големото Распрскување (the Big Splash). Теја се спојува со Земјата, а од материјата испуштена во орбитата се раѓа ново и младо небесно тело, нашиот единствен природен сателит, Месечината.

Уметничка репрезентација на раѓањето на Месечината.

Приказнава за Теја и Земјата е компјутерско моделирање за настанокот на Земјиниот сателит, настан познат како “The Big Splash” или “Giant Impact Theory”. Пред 4.3 милијарди години од денес, односно околу 200 милиони години по формирањето на Земјата, протопланета со големина на Марс удрила во Земјата, што резултирало во спојување на поголем дел од протопланетата во Земјата (трансформирање на двете тела во огромна магма од стопени карпи) и распрскување на голема количина на материја од протпланетата и надворешните региони на Земјата, во орбитата. Околу половина од распрсканата материја, имитирајќи го процесот на создавање на планета во многу помали размери, се собрала во ново небесно тело – Месечината.

Зачетоците на оваа теорија потекнуваат при крајот на 19-тиот век. Во 1898 год. астрономот Џорџ Дарвин (син на познатиот биолог Чарлс Дарвин) ја презентирал теоријата дека Месечината настанала од исфрлена материја од Земјата. Со брзото ротирање Земјата исфрлила стопена карпеста материја во вселената која се споила во едно небесно тело во Земјината орбита. Тој исто така предложил дека некогаш Месечината била многу поблиску до Земјата, но оттогаш постојано се оддалечува. Денес со помош на прецизни мерења оваа претпоставка научно е докажана. Секоја година месечина се оддалечува од Земјата за околу 3.5 цм. Како дете што со раснењето се одделува од својот родител.

Уметнички приказ од времето кога Месечината била многу поблиску од Земјата.

Друга позната теорија за настанокот на Месечината била дека се создала некаде на друго место во Сончевиот систем и паднала под контрола на Земјината гравитација. Меѓутоа оваа теорија со времето била отфрлена заради големината на Месечината во однос на Земјата.

Во 1946 година, канадскиот геолог Рагиналд Дали (Reginald Daly), презентирал трета идеја инспирирана од идејата на Дарвин дека Месечината и Земјата биле формирани од иста материја, вклучувајќи трето тело како водечка сила за расфрлување на Земјината материја наспроти брзото ротирање споменато од Дарвин.

Оваа идеја била запоставена од научниот свет се до 1970 годината кога анализата на карпите донесени од Месечината покажала дека минералниот статус е доста близок со оној на Земјината обвивка (делот помеѓу кората и јадрото). И двете тела се богати со силикати, а имаат мало количество на метали.

Хипотезата за џиновскиот удар или уште наречена големото распрскување, односно големиот судир денес е најдобро прифатена хипотеза за настанокот на нашиот сателит- Месечината.

Фактот дека Земјината ротација и орбитата на Месечината имаат слични ориентации или тоа што Месечината има мало железно јадро, а Земјата има релативно големо јадро одат во прилог на оваа хипотеза. Соодносот на стабилни изотопи на копнените карпи на Земјата и Месечината се идентични што укажува на исто потекло. Вакви судири на две тела со исфрлање на материја надвор во орбитата веќе постојат во универзумот така што ова не е изолирана случка.

Теорија за настанокот на месечината

Со создавањето на својот постојан придружник, Земјата полека почнала да го менува своето лице. Се создале годишните времиња, поволната клима за живот, плимата и осеката. Животот на Земјата “се вртел” околу месечината. Старите народи ги создале првите календари како мерачи на времето. Врската меѓу човекот и месечината е безвременска и сеприсутна. Таа е извор на восхит, страв, почит и муза на уметничко создавање. Водилка за развојот на науката и човештвото. Човекот денес би изгледал многу различно ако ја немаше Месечината.

Месечината

Автор: Сања Павлова Ристоска

Извор: “The Moon: A Celebration of Our Celestial Neighbour”, by the Royal Observatory’

science.org

The post appeared first on Скопско Астрономско Друштво.

Со почеток од 14 март 2023 година, Скопско Астрономско Друштво го организира редовниот Воведен курс по астрономија. Придружете ни се, затоа што учењето го правиме забавно, а овие предавања се одлична можност да се запознаете и со нашата работа и доколку сакате да ни се придружите како членови.

Целта на курсот е посетителите да се запознаат со основните принципи и факти од областа на астрономијата, без да им бидат потребни предзнаења од оваа наука. Астрономските термини и објекти ќе ги претставиме преку секојдневни примери, многу слики, анимации, неколку важни равенки и секако, набљудувања со телескопи.

Предавањата ќе се одржуваат два пати неделно – вторник и четврток, во предавална 122 на Факултетот за електротехника и информатички технологии (ФЕИТ) со почеток од 19:00 часот.

Курсот ќе започне на 14.03.2023 (вторник). Предвидени се 10 термини, од кои два надвор од ФЕИТ: во Планетариумот при Младинскиот Културен Центар во Скопје и теренско набљудување на ноќното небо. Предавањата ќе завршат на 13.04.2022.

За да се пријавите на курсот неопходно е да го пополните следниот формулар. Цената на курсот е 2200 денари и се уплаќа пред почетокот на првото предавање.

Во цената се вклучени:

• скрипта со материјали од курсот;
• посета на Планетариумот;
• набљудувања со телескопи;
• завршен тест (кој не е задолжителен);
• диплома.

*За студентите од ФЕИТ (со приложен индекс или студентска легитимација) курсот е бесплатен.

Важно: Курсот не го препорачуваме за деца под 14 години.

За повеќе информации пишете ни на kontakt@astronomija.mk или јавете се на 076 439 027.

Благодарност до Факултет за електротехника и информациски технологии – ФЕИТ за поддршката.

The post Воведен курс по астрономија 2023 appeared first on Скопско Астрономско Друштво.

Нашиот Сончев систем е прилично динамично место. Има милиони објекти кои се движат наоколу. Сè, од планети, месечини, комети и астероиди. И секоја година откриваме се повеќе објекти (обично мали астероиди или брзи комети) кои го нарекуваат свој дом, Сончевиот систем.

Заслуги: karayuschij/Getty Images

Астрономите ги пронајдоа сите осум главни планети до 1846 година. Но, тоа не не спречува да бараме повеќе. Во изминатите 100 години, пронајдовме помали далечни тела што ги нарекуваме џуџести планети, како што сега го класифицираме Плутон. Откривањето на некои од овие џуџести планети ни даде причина да веруваме дека нешто друго може да демне во периферијата на Сончевиот систем.

Дали може да има деветта планета?

Има добра причина зошто астрономите трошат стотици часови обидувајќи се да ја лоцираат деветта планета, ака „Планета девет“ или „Планета Х“. И тоа е затоа што Сончевиот систем каков што го знаеме навистина нема смисла без него. Секој објект во нашиот Сончев систем орбитира околу Сонцето. Некои се движат брзо, а некои бавно, но сите се движат почитувајќи ги законите на гравитацијата. Сè што има маса има гравитација, вклучително и мене и вас. Колку е нешто потешко, толку повеќе има гравитација.

Гравитацијата на една планета е толку голема што влијае на тоа како работите се движат околу неа. Тоа е она што ние го нарекуваме негова „гравитациска сила“. Гравитациското привлекување на Земјата е она што држи сè на земја. Исто така, нашето Сонце има најголема гравитациска сила од кој било објект во Сончевиот систем, и во основа ова е причината зошто планетите орбитираат околу него. Преку нашето разбирање за гравитациското привлекување ја добиваме нашата најголема трага за можна Планета Девет.

Неочекувани однесувања

Кога гледаме навистина далечни објекти, како што се џуџестите планети надвор од орбитата на Плутон, откриваме дека нивните орбити се малку неочекувани. Тие се движат по многу големи елипсовидни (овални) орбити, групирани се заедно и инклинират (се навалени) во споредба со остатокот од Сончевиот систем.

Кога астрономите користат компјутер за да моделираат какви гравитациски сили се потребни за овие објекти да се движат вака, тие откриваат дека планетата најмалку десет пати поголема од масата на Земјата би била потребна за да го предизвика ова.

Тоа е супер-возбудлива работа! Но, тогаш прашањето е: каде е оваа планета? Сеуште се обидуваме да потврдиме дали овие предвидувања и модели се точни. Единствениот начин да го направите тоа е да ја пронајдете планетата девет, што дефинитивно е полесно да се каже отколку да се направи.

Ловот продолжува

Научниците од целиот свет веќе многу години трагаат по видливи докази за Планетата Девет. Врз основа на компјутерските модели, мислиме дека Планетата Девет е најмалку 20 пати подалеку од Сонцето отколку Нептун. Се обидуваме да ја откриеме барајќи сончева светлина што може да ја рефлектира – исто како што Месечината сјае од рефлектираната сончева светлина ноќе.

Меѓутоа, бидејќи планетата девет се наоѓа толку далеку од Сонцето, очекуваме да биде многу слабо и тешко да се забележи дури и за најдобрите телескопи на Земјата. Исто така, не можеме само да го бараме во секое време од годината.

Имаме само мали прозорци на ноќи каде што условите мора да бидат соодветни. Поточно, треба да чекаме ноќ без Месечина, а локацијата од којашто набљудуваме, да е свртена кон вистинскиот дел од небото.

Но, сè уште не се откажувајте од надежта. Во следната деценија ќе бидат изградени нови телескопи и ќе започнат нови истражувања на небото. Тие би можеле само да ни дадат можност да докажеме или негираме дали планетата девет постои.

Извор: sciencealert.com

The post Се чини дека џиновска планета демне некаде во нашиот Сончев систем appeared first on Скопско Астрономско Друштво.

Уште од објавувањето на првите слики од Вселенскиот Телескоп Џејмс Веб во јули, постојано гледаме неверојатно прекрасни фотографии – од деталната слика на Јупитер, до најдалечната позната ѕвезда. Овој пат Џејмс Веб фотографирал Ајнштајнов Прстен чија светлина патувала околу 12 милијарди светлосни години за да стигне до нас.

Колоризирана слика од далечниот Ајнштајнов Прстен. Заслуги: JWST/MAST; Spaceguy44/Reddit

Колоризираната слика е објавена на социјалната мрежа Reddit од еден студент по астрономија. Како што објаснува тој, Ајнштајнов Прстен настанува кога светлината од некоја галаксија е доближена и прекршена во вид на прстен од гравитацијата на некоја друга галаксија пред нејзе. Се работи за галаксијата SPT-S J041839-4751.8. Во продолжение можете да погледнете оддалечен приказ на галаксијата.

Според авторот, би било невозможно да ја видиме оваа галаксија доколку не ја гледаме како Ајнштајнов Прстен. Покрај тоа што претставува еден воодушевувачки поглед, Ајнштајновите Прстени им помагаат на астрономите да ги проучат овие далечни галаксии. Овој феномен е познат како гравитациски леќи. Ајнштајн прв го предвидел овој ефект, па затоа истиот е именуван по него.

Галаксијата SPT-S J041839-4751.8. Заслуги: JWST/MAST; Spaceguy44/Reddit

Ефектот настанува само кога далечната галаксија, галаксијата пред неа и набљудувачот (во случајов Телескопот Џејмс Веб) се подредени во една линија. Доколку сакате да се уверите, дното на чашите за вино го предизвикуваат истиот ефект. Доколку ја ставите чашата врз некоја страница од книга, ќе забележите дека зборовите се доближени кога ќе погледнете низ чашата за вино.

Иако се работи за редок феномен, телескопот Хабл има фотографирано Ајнштајнови Прстени и претходно. Уште повеќе, ова не е првата слика од Ајнштајновиот Прстен на галаксијата SPT-S J041839-4751.8 насликана од Џејмс Веб. Камерата за Блиска инфрацрвена светлина NIRCam на телескопот Џејмс Веб ја фотографирал истата област во Август, а сликите исто така беа колоризирани и објавени на социјалните мрежи. Но таа слика не беше особено чиста.

Слика во близок инфрацрвен електромагнетен спектар од Ајнштајновиот Прстен. Заслуги: JWST/MAST; Spaceguy44/Reddit

Новата фотографија е сликана со Инструментот за Средна Инфрацрвена светлина MIRI. Врз оваа слика се искористени три филтри. Црвените бои се добиени со филтерот F1000W кој работи на бранови должини од 10µm. Зелената боја е добиена со филтерот F770W кој работи на бранови должини од 7.7µm, а сината боја е добиена со филтерот F650W кој работи на 5.6µm. Сликите се добиени со користење на софтверските алатки astropy и GIMP.

Извор: sciencealert.com

The post Телескопот Џејмс Веб фотографирал речиси совршен Ајнштајнов Прстен appeared first on Скопско Астрономско Друштво.

Во петокот, 3 февруари 2023 година, научниците објавија дека откриле 12 нови месечини околу гасовитиот џин, со што вкупниот број сега се рекордни 92 месечини. Тоа е повеќе од која било друга планета во нашиот Сончев систем. Сатурн, некогашниот лидер, доаѓа на второ место со 83 потврдени месечини.

Месечините на Јупитер неодамна беа додадени на списокот кој се чуваше во Центарот за мали планети на Меѓународната астрономска унија, рече Скот Шепард од Институтот Карнеги, кој беше дел од тимот. Тие беа откриени со помош на телескопи на Хаваи и Чиле во 2021 и 2022 година, а нивните орбити беа потврдени со дополнителни набљудувања.Овие најнови месечини се со големина од 1 до 3 километри, според проценка на Шепард. „Се надевам дека ќе можеме да сликаме една од овие надворешни месечини одблиску во блиска иднина за подобро да го одредиме нивното потекло“, рече тој во е-пошта во петокот.

Оваа фотографија достапна од НАСА ја покажува планетата Јупитер, снимена со вселенскиот телескоп Хабл, на 27 јуни 2019 година.. Заслуги: НАСА, ЕСА, Центар за вселенски летови А. Симон/Годард, М.Х. Вонг/Универзитет во Калифорнија, Беркли

Во април, Европската вселенска агенција испраќа вселенско летало до Јупитер за да ја проучува планетата и некои од нејзините најголеми, ледени месечини. И следната година, НАСА ќе го лансира Europa Clipper за да ја истражува истоимената месечина на Јупитер, која би можела да има океан под замрзнатата кора од мраз.

Шепард – кој откри мноштво месечини околу Сатурн пред неколку години и досега учествуваше во 70 откритија на месечините околу Јупитер – очекува да продолжи да се зголемува број на на месечинати на двата гасовити џинови.

Јупитер и Сатурн се преполни со мали месечини, за кои се верува дека се фрагменти од некогаш поголеми месечини кои се судриле една со друга или со комети или астероиди. Истото важи и за Уран и Нептун, но тие се толку оддалечени што го отежнува набљудувањето на мали месечини. За сега , Уран има 27 потврдени месечини, Нептун 14, Марс две и Земјата една. Венера и Меркур немат месечини.

Новооткриените месечини на Јупитер допрва треба да бидат именувани. Шепард рече дека само половина од нив се доволно големи – најмалку 1,5 километар за да можат да добијат име.

Извор: phys.org

The post Бројот на месечините на Јупитер скокна на 92, најмногу во Сончевиот систем appeared first on Скопско Астрономско Друштво.

Во една неодамнешна студија приложена во “High Energy Astrophysical Phenomena”, тим од истражувачи од Јапонија дискутирале околу стратегиите за набљудување и можностите да ги предвидат предзнаците на експлозија од Локален Тип 2 и Галактички супернови (SNe).

Оваа студија има потенцијал да ни помогне подобро да разбереме како и кога супернови би можеле да се случат некаде во универзумот. Но колку навистина е значајно да се откријат супернови пред тие реално да се случат?

Композитна слика од остатокот од суперновата Тихо, (Tycho supernova) добиена од вселенските опсерватории на NASA Спицер и Чандра (Spitzer and Chandra). (MPIA/NASA/Calar Alto Observatory)

“Од моја гледна точка, тоа е значајно од два аспекти” – вели водечкиот автор на оваа студија Даичи Цуна (Daichi Tsuna), астрофизичар од Истражувачкиот Центар за Раниот Универзум при Универзитетот во Токио.

“Иако знаеме дека суперновите се експлозии кои сигнализираат смрт на масивни ѕвезди, сепак сé уште е мистерија што се случува при крајот на нивниот живот. Всушност, стандардната теорија за еволуцијата на ѕвездите не ги предвидува предзнаците на супернова на кои укажуваа неодамнешните истражувања”.

“Во нашиот труд се тврди дека при идните опсервации можеме темелно да го истражиме овој предзнак, што ќе придонесе за продлабочување на нашите сознанија и за унапредување на постоечката теорија на ѕвездената еволуција. Понатаму, откривањето на предзнакот на супернова би овозможил рано предупредување дека ќе се случи супернова во блиска иднина. Тоа ќе овозможи проширување на временската рамка за координација на т.н. (multi-messenger observations) – опсервации од повеќе извори (светлина, неутрино честички и гравитациони бранови)”.

За целите на студијата истражувачите го користеле кодот со отворен пристап CHIPS (Complete History of Interaction-Powered Supernovae), со цел да создадат теоретски модел за вакво празнење при ерупција на црвена ѕвезда суперџин.

Сето ова буди интерес бидејки кај ѕвездата Бетелгез (Betelguese), која е исто така црвен суперџин, во 2019 било забележано намалување на сјајот што предизвикало дискусија за можноста таа да стане супернова.

Како што се испостави, Бетелгез е блиску до крајот на својот животен век. Една студија од 2021 вели дека не се очекува таа да експлодира во следните 100.000 години, но какви импликации би можело да има ова истражување за Бетелгез?

“Бетелгез е црвен суперџин и всушност припаѓа на оние ѕвезди кои ние ги проучувавме во ова истражување„ – објасни Цуна. “Значи, доколку Бетелгез експлодира многу скоро, може да прикаже емисија на вакви прекурсори – предзнаци, непосредно пред да се случи суперновата. Бидејки Бетелгeз е многу блиску до нас, детекторите за неутрино можат да откријат емисии на овие честички најрано неколку дена пред СН. Ова може се следи од повеќе извори и пред да се случи експлозијата на СН!”

Во заклучоците на студијата стои дека светлосните криви на ерупцијата се предизвикани од кратки пулсирачки бранови во траење од само неколку дена, а потоа следи далеку подолго празнење пратено со разладување, кое трае стотици денови.

За ерупции со пониска енергија, после овој период следи периодот со пригушен врв предизвикан од она што е познато како поврзана обвивка која се повлекува.

Исто така, во заклучоците на истражувањето се вели дека такви настани на масивни ерупции “можат да послужат за рано предупредување за СН во блиска иднина, што ќе биде значајно за истражувањата на колапсот на јадрото кај суперновите“.

“Ќе нагласам дека пред нас е светла иднина за откривање на вакви прилично нејасни прекурсори“ – вели Цуна.

“На пример за неколку години Опсерваторијата Рубин ќе спроведе обемни истражувачки опсервации со многу поголема чувствителност од сегашните испитувања. Всушност, ќе бидат доволно чувствителни да откријат ваков вид на емисии, при што ќе може да се истражуваат извонредните завршни стадиуми од животот на масивните ѕвезди”.

Превел: Миро Брандјолица

Извор: sciencealert.com

The post Астрономите сметаат дека нашле начин како да го предвидат времето кога ќе се случи Супернова appeared first on Скопско Астрономско Друштво.

Деновиве во медиумите се рашири веста за кометата C/2022 E3 (ZTF), која ја посетила внатрешноста на Сончевиот систем уште во периодот кога неандерталците оделе по Земјата. Веднаш се појавија слики на кои нашите далечни предци се насликани пред пештерите, како со поглед ја следат кометата на темното небо. Дали ова навистина се случило (и зошто најверојатно не)?

Орбита на кометата

Во пероидот од јули 2021 година до денес, пријавени се 5143 мерења на положбата на кометата и при нивната анализа извршена со софтверот Find_Orb е забележано дека е неопходно да се земат предвид негравитационите ефекти врз движењето на кометата. Негравитационите ефекти се резултат на анизотропното исфрлање на материјалот од јадрото на кометата, кое обично е предизвикано од многу мало и постепено забрзување/забавување на јадрото, но мерливо во случај на набљудувања во долги интервали.

Комета C/2022 E3 (ZTF). Заслуги Адам Блок (Adam Block)

Според овие мерења, произлегува дека периодот на оваа комета, пред да почне да трпи гравитациски пертурбации за време на тековниот премин низ внатрешниот Сончев систем, бил 52.421 година, но со статистичка грешка од +/-63 години. Претходниот пат, пред приближно толку години, истата комета поминала низ перихелот (точка на орбитата најблиску до Сонцето). Во меѓувреме, таа била околу 2800 астрономски единици оддалечена од Сонцето (растојанието помеѓу Сонцето и Земјата). Врз основа на орбитата која се пресметува, се доаѓа до заклучок дека оваа комета не е динамички нова, т.е. дека таа барем еднаш веќе поминала блиску до Сонцето и обично се очекува таквите комети да го имаат истиот вистински (апсолутен) сјај помеѓу враќањата.

Идната орбита на кометата не е толку прецизно одредена, па во зависност од негравитационите ефекти ќе произлезе дали таа ќе го напушти Сончевиот систем во хиперболична орбита, или ќе биде многу издолжена достигнувајќи растојание од повеќе од една светлосна година. Постојат фактори кои ќе имаат занемарлив ефект врз понатамошното движење (а со тоа и за некое можно враќање во следните десетици милиони години) и од друга страна влијанијата на околните ѕвезди, плимните бранови во Млечниот Пат итн.

Сјајот на кометата

Очигледниот сјај на кометата зависи од повеќе фактори, но да се задржиме на наједноставните, т.е. апсолутниот сјај и оддалеченоста на кометата од Земјата. Апсолутното зрачење се менува со оддалеченоста на кометата од Сонцето, или се менува за време на нејзината орбита. Наједноставната функција што можеме да ја користиме за да ги опишеме нашите визуелни набљудувања досега (271 процент на осветленост) е: m1 = H0 + 5*log(d) + 10*log(r), каде што m1 е привидната магнитуда на главата на кометата, H0 е константа и покажува колкава би била количината на привидната магнитуда за d (геоцентрично растојание) и r (хелиоцентрични растојанија) кога е еднаква на една астрономската единица. Скалата на магнитудата во астрономијата е таква што помалите магнитуди одговараат на посветли објекти. На пример, 10 пати посјаен објект има 2,5 пати помала магнитуда.

Комета C/2022 E3 (ZTF), Заслуги: Роџер НИкол (Roger Nichol)

Која е магнитудата на кометата видлива со голо око?

Ѕвездите со светлинска магнитуда 6,5 се сметаат за видливи со голо око во идеални услови – бистро небо, без месечева светлина и светлосно загадување и се наоѓаат високо над хоризонтот. За магливите објекти, како што се кометите, не постои јасна граница, бидејќи видливоста зависи од сјајот на површината.

Последното откритие на комета со голо око се случило во 1957 година. (! ) Чехословачкиот астроном Антонин Мркос за време на набљудување од терасата, случајно забележал опашка, а потоа и глава од комета која се појавила над планината. Нејзиниот сјај бил со различна магнитуда и несомнено било лесно видлива.

Кога знаеме каде точно да гледаме и кога преовладуваат идеални услови, обично може да се забележат комети со магнитуда од 5,5, но тоа не би важело во овој случај.

Колкава била големината на кометата при последното минување покрај Сонцето?

Имајќи предвид дека орбитата на кометата не е значително различна од сегашната – особено кога се наоѓа непосредно во близина на перихелот и е последица на високиот наклон (109 степени) кој гарантира дека планетите значително ја менуваат орбитата на кометата, но и дека нејзиниот сјај се променил и во ова минување. Ова може да се смета за точно за комети кои не се динамички нови, па единствениот проблем останува да се утврди дали кометата поради растојанието имала влијание врз Земјата.

Како што го знаеме периодот на кометата со 60+ години маргина на грешка, невозможно е да се одреди кој бил точно нејзиниот привиден сјај. Затоа може да се зборува само за распределбата на можната магнитуда при максимална осветленост.

Врз основа на фактот дека не знаеме кога минувала кометата низ перихелот во рамките на Земјината година, направени се десет илјади можни сценарија и е забележана најмала достигната магнитуда.

Магнитуда на кометата 2022 E3 (ZTF) во горниот палеолит

Утврдено е дека највисокиот сјај при последното минување одговара на магнитуда од 4,2, кога кометата била во поволна положба, односно во близина на перихелот и во близина на Земјата (околу 0,2 астрономски единици). Најслабата магнитуда или 9,0 е забележана кога Земјата била оддалечена и лоцирана на другата страна на Сонцето во однос на кометата во близина на перихелот. Бидејќи орбитата на кометата никогаш не навлегува помеѓу Сонцето и Земјата (перихелот е на 1,1 астрономски единици) во случај на поволна позиција за висока осветленост, кометата би се наоѓала на небото далеку од Сонцето, т.е. со сигурност може да се каже дека била силно и јасно видлива на ноќното небо. Највисокиот сјај на поволната положба на кометата секогаш се јавува кога таа е на северното небо, така што била видлива за неандерталците кои живееле на северната хемисфера.

Веројатноста дека кометата била посветла од максимумот на откривање дефинирано над Омега Кентаур (магнитуда 4,3) е само 3%, и е далеку од поволна магнитуда за јасна видливост како кај кометата на Маркос. Имајќи предвид дека во ноќите со максимална осветленост постоела можност Месечината да биде полна или да има облаци на небото, оваа веројатност е уште помала.

Единствената можност оваа комета да била видлива за неандерталците од времето на доцниот палеолит е доколку се појавело ненадејно зголемување на осветленоста на кометата – магнитуда 2, но веројатноста за тоа би била премногу мала.

Превод: Миро Бранѓолица

Извор: https://www.facebook.com/photo/?fbid=10160354186358290&set=a.426192433289

The post Неандерталците и кометата C/2022 E3 (ZTF) appeared first on Скопско Астрономско Друштво.