„Ние постоиме, закон не постои“, „Прифаќањето спасува животи“, „Со човековите права не се преговара“ се дел од пораките испратени на денешниот Марш за видливост на трансродовите лица што се одржа во Скопје.

Со свирежи и транспаренти под мотото „И мојот идентитет постои“ граѓани и активисти скандираа на Маршот што годинава по петти пат го организираше Иницијативата за заштита и унапредување на правата на трансродовите лица во Северна Македонија, „ТрансформА“ со што се приклучува кон глобалното одбележување на Денот за видливост, 31 март.

Фото: Радио МОФ

На собирното место пред Владата се обрати независниот музичар и актер, Лео Поповиќ и побара да се донесе Законот за правно признавање на родот со цел, како што рече, трансродовите лица конечно да ги остварат нивните елементарни права.

„Како и сите претходни години и оваа година децидно и недвосмислено бараме Законот за правно признавање на родот да биде конечно ставен во Собраниска процедура со што пратениците ќе ја добијат можноста да гласаат онака како што ветуваа пред да бидат избрани и онака како што Европскиот суд за човекови права ѝ наложи на оваа влада како обврска. За политичките субјекти можеби ова е интригантна политичка игра и собирање поени, меѓутоа ве уверуваме дека за трансродовата заеднцва ова е единствен начин да започне да ги остварува и ужива своите најелементарни човекови права. На 31 март гласно ја испраќаме пораката ‘И мојот идентитет постои’ со што се обидуваме да ја зголемиме видливоста на трансродовите лица што е со клучно значење со цел да се обезбеди адекватно правно и социјални интегрирање на овие лица во едно демократско и цивилизирано општество за кое Република Северна Македонија барем декларативно се залага“, порача Поповиќ.

Рутата на Маршот заврши пред Собрание каде Поповиќ се заблагодари кон поддржувачите што присуствуваа на Маршот и порача од година в година гласот на трансродовите лица да е се погласен.

Ивана Смилевска/Ангела Бошкоска

„Ние сме затрупани во пластика, ѓубре, градежен шут, фекалии и хемикалии“, објави неодамна Никола Паскали од нуркачкиот центар „Акватек“ после фаќање нов „плен“ од Охридско Езеро.

Паскали е нуркач и подводен археолог. Тој е и активист што постојано алармира дека на дното на езерото понекогаш наоѓа и цела покуќнина, кади и бојлери. Преку Фејсбук споделува и за ѓубрето и хаосот што се случува на плажите на најголемиот природен басен во земјата, најстар во Европа, чиј статус на УНЕСКО „виси“ поради континуирана негрижа, неорганизираност, но и несоодветните туристички пракси.

„Нас ни треба алтернативен и културен туризам, кој пред се’ ќе биде одржлив. Се’ друго е импровизација. А, сега, туристите немаат каде да одат во тоалет. Тркнете на било која плажа, паралелно качете се горе во шумичката, ќе видите и таму влажни марамчиња, пелени, ѓубре, цели депонии. Нема инфраструктура. Не дај боже да ти се слоши – немаш болница! Ние со децата одиме во Струга“, посочува Паскали.

Според него, сето ова е поврзано со туризмот и ќе станува се’ полошо.

„Ние нема потреба да правиме плажи со лежалки и гласна музика, туку соодветна инфраструктура по високи стандарди во соработка со биолози, архитекти, еколози… Се’ на ниво. Не со импровизации, не со парапетчиња околу езерото ‘за да не бега песокот’. Срамота е со такви филмови. Сега што правиме е страшно“, загрижен е Паскали.

Во Струга, менаџерот на „ScoutCamp“ Никола Кукунеш зборува за потребата од проширување на туристичката понуда, она што и самите го нудат како велосипедизам, планинарење или кајак.

„Тоа што кај нас се’ уште важи за некаква практика – доаѓаш на одмор, добиваш соба, лежиш по цел ден, или си на плажа, тоа е концепт што се напушта во светски рамки. Нашите сограѓани, кога заминуваат на патување во странство, од туристичките агенции добиваат различни туристички аранжмани од овие локалните. А, ние сме заглавени во некоја временска капсула пред 40-ина години. Има поединци што пробувавме тоа да го менуваме, но треба да биде на ниво на стратегија, локална и национална“, посочува Кукунеш.

И од Охрид SOS поентираат – веќе постојат поединци и групи кои соработуваат со мали производители на храна. Има и тури низ руралните средини, посета на изворни занаети, постои гранка на глобалното ‘Slow Food’ движење. Исто така, се нудат веслачки тури, пешачење низ природа, едрење, постојат и настани и работилници за концептот „не оставај трага“ (leave no trace).

„Но, сето тоа се изведува од ентузијасти, со намера да се растерети притисокот врз градот и непосредната околина и да се намалат ефектите на масовниот туризам и конзумеризмот“, коментираат од Охрид ЅОS.

Љубомир Нетков од „Zero Gravity“, кои нудат параглајдинг од Галичица и Јабланица, се осврнува на проблемите со кои се соочуваат при организирање ваков активен туризам. Нетков работи 12 години со групата, а притоа, нема година на некој начин надлежните да не им прават „сопка“.

„Тука правиме муабет за државата, за НП ‘Галичица’ кој е под државата, правиме муабет и за општината. Полетувањето и слетувањето, како некој активен туризам, важно е да биде над градот, да биде интересно за луѓето што летаат параглајдинг во тандем. Да биде глетката над планина, вода и потоа градот. Но, ако го земеме пример Националниот парк, ем немаат доволно развиено инфраструктура, друго – уништувавме возила нагоре. После договаравме да се среди стартот на летот, но, нема шанси – ние сами си го правиме. А, долу од година в година ни ги затвораат местата за слетување“, забележува Нетков.

Пример дава за делот кон „Куба Либре“, каде имаше полјана, мал дел, но годинава тој дел е изменет, урбанизиран.

„Таму преку ден доаѓаа деца да играат фудбал, ние си слетувавме, луѓе си лежеа, рано на сабајле имаше часови по јога, одвреме-навреме и кампери. Значи, на некој начин, местото функционираше и сите што доаѓаа го чистеа. Сега е изменето“, вели Нетков.

Рокови и обврски кон одржливиот туризам

Ако се погледне Планот за управување со Светското природно и културно наследство на Охридскиот регион со Акциски план за 2020 – 2029 година, една од заканите е идентификуван токму „неодржливиот туризам“.

Па така, освен воспоставување културен и алтернативен туризам, Планот бара да се спречи и крајбрежната трансформација. Притоа, да се изработи Урбанистички план од државно значење за првата заштитна зона, а претходно да биде донесен нов Закон за урбанистичко планирање, за да бидат нанесени границите на заштитните зони на катастарски план и да се изработат ажурирани геодетски подлоги. Како оптимален датум за Урбанистичкиот план беше даден крајот на 2021, а за урбанистичките документации – до истек на 2022.

„Како и за скоро сè друго, така и за овој сегмент се доцни. Па, иако се предвидени едни рокови, тие се пробиени и веќе сме на почетокот на април 2023 година, а реално нема Урбанистички план од државно значење за првата заштитна зона“, велат од Охрид SOS.

Единствени информации кои тие ги имаат се оние од извештајот кој на почетокот на февруари Министерството за култура го достави до УНЕСКО.

„На страница 6 од тој документ е наведено дека Агенцијата за катастар на недвижности изработила ажурирана геодетска подлога за Урбанистички план за подрачја и градби од државно значење за заштитена зона на крајбрежен појас во Охридскиот регион и истата е доставена до Агенцијата за планирање на просторот за понатамошно постапување за потребите за изработка на Урбанистичкиот план“, посочуваат од Охрид SOS.

Според Годишната програма за финансирање изработка на урбанистички планови за 2022 година, Агенцијата „започнала изработка на Урбанистички план за подрачја и градби од државно значење за заштитена зона“.

Од друга страна, Охрид SOS нагласува дека на брегот на Охридското Езеро во Општина Струга на повеќе локации забрзано се гради, се одзема дел од брегот и се бетонира.

„Не се отстранети времените објекти на брегот нити во охридскиот нити во струшкиот дел, а во меѓувреме се легализираат објекти во кампот ‘Андон Дуков’ без да се спроведе стручна оцена за влијанието врз животната средина, онака како што требаше, туку само според одредени мислења на МЖСПП се оди на легализирање. Крајбрежната трансформација не само што не се спречува, туку таа продолжува, на повеќе места“, забележуваат од Охрид SOS.

архивска фотографија: Општина Охрид

Освен што плажите треба да бидат контролирани од редовни инспекции, друг аспект е и примена на т.н. конзерваторскиот режим за заштитените зони. Односно, до донесување на новите детални-урбанистички планови, Планот за управување бара изградбата на објекти да се врши врз основа на заштитно-конзерваторски услуги.

Тие ги издава Управата за заштита на културно наследство, а ги изготвува НУ Завод за заштита на спомениците на културата и музеј – Охрид.

„Се издаваат и кога е донесен ДУП, но во него не се вградени заштитно-конзерваторски основи. Издавањето на конзерваторско одобрение е одредба од Законот за заштита на културното наследство (член 87) каде се пропишани условите за конзерваторското одобрение за вршење непосредна заштита на културното наследство“, велат од Управата, додавајќи дека секојдневно работат на издавање, или на неиздавање конзерваторски одобренија.

„Имено, конзерваторските одобренија се издаваат за спроведување на мерки на непосредна заштита на недвижно (споменици, споменички целини) и движно културно наследство“, посочуваат од таму.

Во однос на прашањето дали изминативе години беше формирана стручна комисија основана од Управата за да дава мислења, предвиденa вo Планот за управување, тие одговараат дека ниту еден проект не може да добие одобрение без позитивна стручна контрола.

Не посочуваат конкретна бројка за вака издадени одобренија, туку велат „бројот е голем“.

фото: Радио МОФ

Во 2020 година беше предвиден и План за управување со посетители. Најдоцна да се направи до крај на 2021, како и сообраќајни студии со цел растоварување од масовни движења и сообраќајна гужва. Но, на Охрид SOS не им познато дали некои од овие документи е изработен, или барем е јавно достапен.

„Тука се и обврските за утврдувањето на носечкиот капацитет на Охридско Езеро и на Националниот парк ‘Галичица’ и за изворите во Св. Наум посебно. Колку што знаеме, ‘Галичица’ работи на случајот, а за Охридско Езеро даден е рок од нови 1 до 2 години. Тие требаше да бидат изработени до почетокот на 2020 година. Значи единствено нешто на кое се работи е, во најдобар случај продуцирање документи, а најчесто одлагање на било каква активност во насока на намалување на притосокот од туризмот, додека гледаме како се нудат субвенции за авиопревозници, се планира нов терминал на охридскиот аеродром и регионот нашироко се промовира за претстојната сезона, по старите практики на масовниот туризам“, реагираат од Охрид SOS.

Стратегиско (не)планирање

Стратегија за туризам е уште една од низата обврски, но е болна тема кога се зборува за одржливиот развој, забележува Александар Донев, консултант за одржлив туризам, кој е и основач на „Mustseedonia“ и ко-основач на „Balkan Green“.

Тој се осврнува на туризмот од холистички аспект. Не како сектор сам по себе, туку зависен и од животната средина, од култура, од патиштата, економски развој, од рурални средини… Како еден сублимат од разни работи во една држава.

„За да се развива од таков аспект, за да има успех, освен пристапот ‘од долу нагоре’, потребен е и ‘горе надолу’. Но, практично и да не постои тој пристап, за да стигне од институциите до бизнисот. Ние практично немаме институции кои вистински, реално третираат одржлив туризам. Лоша е поставеноста на Агенцијата за промоција и поддршка на туризмот и секторот во Министерството за економија. Ова го кажувам бидејќи бев таму (во Агенцијата) знам како функционира одвнатре. Немаме стратегија за одржлив туризам. Или имаме слаби документи, неинклузивни и нетранспаретни, без учество на локалната заедница, бизнис секторот, невладини, експерти. И донаторите со кои работиме имаат проблем, бидејќи како држава не сме одредиле што точно ќе развиваме за 5-10-20 години“, подвлекува тој.

Ако конкретно зборуваме за Охрид како дестинација, посочува Донев, апсолутно низ призма на УНЕСКО треба да се третира туризмот, бидејќи само 38 дестинации во светот имаат дупло препознавање – културно и природно наследство.

„Ние имаме една од 38-те најуникатни дестинации во светот! Меѓутоа, ние Охрид апсолутно не го третираме како туристичка дестинација, а уште помалку како дестинација што ќе ја заштитиме. Немаме стратегија за Охрид, а треба да развиваме туризам кој ќе привлече и друг вид туристи спремни да платат, кои според истражувања 70-75% од нивните пари би останувале во локалната заедница. Плус, системот за субвенции 15 години не е сменет“, нагласува тој.

За него е несомнена потребата од дисперзија на таа „затка“ сред лето, само тримесечнa туристичка понуда. Треба да се стимулира и руралниот и активен туризам. И во февруари-март, и за оние што би дошле после летото.

„Имаме природно богатство, биолошка разновидност, имаме историја и култура. Нема странец што нема да даде пари за пита од нашите баби, кои ја прават на рака, а туристите ја јадат горе на планина. Наместо туристите да го уживаат статусот на УНЕСКО, наместо да го третираме со најголема почит и искористиме за одговорно развивање на локалната заедница, ние тоа го фрламе во вода за заработки на групи и поединци, на цена на просперитет на цела една дестинација како Охрид“, констатира Донев.

Дека нема стратегија се согласува и Никола Паскали од „Акватек“. Иако работи со нуркање и туризам, ако вака продолжи работата за 10 години нема да може да ја тера дејноста.

„Ама, тоа не го гледа некој од канцеларија од Скопје, или некој што не излегува на терен. Тие мислат е супер!  Еве, колектор сега ќе направиме и езерото ‘ќе се препороди’. Нема стратегија, нема план. Пример, доаѓаат искусни нуркачи и бараат да нуркаат на Трпејца на 20 јули. Како ќе одат до Трпејца, како ќе успеат да се паркираат, растоварат опрема, да изнуркаат и се вратат назад?! Само одењето и враќањето е четири саати со нашиот сообраќај. А, иднината е одржливиот туризам, ама државата да застане со стратегија“, вели тој.

Од Агенцијата за промоција и поддршка на туризмот, исто како и Општина Охрид, не ни одговорија на нашите прашања за одговорностите кон УНЕСКО, дали е изработена и имплементирана стратегија за одржлив туризам.

фото: „Чист Охрид“

Претходно општинарите во 2021 година се пофалија дека е направена Стратегија за развој на туризмот во општина Охрид (2020-2025), меѓутоа, невладините укажуваат и на  потребата од Оцена на влијанието врз животната средина на овој плански документ, кој е заглавен во одредена фаза.

„Веќе сме април 2023 година, поминал половина од периодот на кој требаше да се однесува таа стратегија. Претходната нацрт-стратегија заврши неславно, откако само нашата иницијатива достави десетици коментари и забелешки, во процесот на учество на јавноста, за да после краток период тој документ целосно се повлече“, посочуваат од Охрид SOS.

Демографските податоци во оваа нова нацрт-стратегија се стари, велат тие, а неточни или нерелевантни податоци не може да се основа за каква било развојна стратегија која може успешно да се спроведе и да даде резултати.

„Нашиот предлог е напорите да се насочат кон неколку приоритетни стожерни процеси (особено клучните приоритети од препораките на Реактивната мониторинг мисија на УНЕСКО), да се вложат сите напори во нивна доследна реализација, а потоа да се премине во следна фаза на посложено планирање“, нагласуваат од Охрид SOS, дополнувајќи дека недостасува и интегрална Стратегија за развој на туризмот за цел Охриски регион.

До каде воопшто стигна работата со УНЕСКО?

Ако се гледа пошироката слика, Македонија во 2021 година „за влакно“ ја избегна опасноста, Охридскиот регион да го загуби статусот на светско наследство на УНЕСКО. На 44. седница, неколку држави побараа да добиеме уште една шанса да ги исполниме условите.

На стартот од февруари Министерството за култура го испрати последниот Извештај до УНЕСКО. Сега, се чека тој да биде разгледуван на сесијата во септември, кога постои можност регионот да биде прогласен за светско наследство во опасност.

„Сочувувањето на светското наследство бара интердисциплинарен и комплексен пристап и ангажман на сите засегнати страни во процесот во кој се вкрстуваат повеќе аспекти на социјалното живеење и низа активности –  конзервација и реставрација, ревитализација, како и просторно и урбанистичко планирање и развој, култура, образование, наука и истражување, животна средина, одржлив туризам и економија“, потенцираат од Министерството за култура за Радио МОФ.

Во таа насока, оттаму ги посочуваат Владата и општините Охрид, Струга и Дебрца како клучни во координирање на надлежните органи и институции во земјава.

„Активностите кои се преземаат од Владата се во насока на создавање услови за исполнување на препораките на мисиите и на другите тела на УНЕСКО. Во тој контекст иако процесите на управувањето со доброто се исклучително комплексни, се вложуваат максимални напори да се реализират активности насочени кон спречување на најголемите закани по интегритетот и автентичноста на регионот. Како институции работиме посветено на исполнување на препораките и заедно со невладиниот сектор се обидуваме да го задржиме статусот, за чии финален став одлучува Комитетот за светско наследство, по согледувањата што ги добива од извештаите на советодавните тела“, велат од Министерството.

Бојан Шашевски и Мартин Колоски

Со оваа сторија Радио МОФ се приклучува кон кампањата за зголемена транспарентност на институциите што Институтот за комуникациски студии ја спроведува во соработка со медиумите, во рамките на проектот „Користи факти“, кој е поддржан од Британската амбасада. 

Класични музичари, рок бендови, стенд-ап комичари и актери во сабота, на 1 април, ќе настапат за да соберат средства за нови тапани за Дино Рамо, лице со атипичен развој кое одлично тропа на тапани, но му се потребни нови за да продолжи да го прави тоа што најмногу го сака.

Почнувајќи од 11 часот, програмата ќе започне со двочасовен детски маскенбал по повод Светскиот ден на шегата, по што во 14 часот ќе следува настап на гудачкото трио Билјана, Љубица и Александра.

Во текот на целодневниот хуманитарен и музички настан ќе настапат и „Stringendo“, Васил Ангелов & Band, а во 16 часот и самиот Дино ќе одржи џем сесија на тапани.

По Дино, настап ќе има каревскиот средношколски бенд „Црно Собрание“, по што ќе следи музички настап на Симон Киселички, потоа комичарско шоу со Бојан Кирковски, а во 20 часот свој настап ќе имаат Џијан Емин и Шлиц.

Водител на целодневниот настан ќе биде актерот Игор Ангелов, а настанот е организиран од „Пи Театар“, „Арт Бригада“ и „Бруталиск“.

Сите оние кои не можат физички да присуствуваат, а сакаат да помогнат можат да донираат преку жиро сметката:
Сметка за донации:
Центар за изведувачки уметности и едукација Театар Пи
Жиро сметка: 200002429693434 Стопанска банка
Цел на дознака: Тапани за Дино

Младите не се група за којашто од 15 до 29 години е важно само да бидат во образовен процес и да бидат вработени, постојат и други важни сегменти од нивното живеење без кои може да дојде до социјално исклучување. Во моментов има разни социјални сервиси за намалување на невработеност, помош за самостојно домување, подобрување на студентскиот стандард. Но овие социјални услуги не се усогласени и поради тоа не се знае кој сервис колку им помага на младите, а со тоа и колку влијае за намалување на сиромаштијата.

За Билјана Дуковска од Македонската платформата против сиромаштија причина за ова е немањето на клучен документ, односно рамка, со што ќе се внимава каква е состојбата со сиромашните млади во Македонија како и другите социјално ранливи групи граѓани.

Национална стратегија за намалување на сиромаштија и социјална исклученост нема веќе три години откако истече претходната донесена за периодот 2010-2020 година. Според Дуковска, ваков стратешки документ е потребен за да служи како план за унапредување на животниот стандард на сите луѓе со чекори кои ќе може да се евалуираат, следат, мерат и проверуваат.

„Ако ние ги гледаме младите во бројки, може да ја намалиме бројката на невработени, меѓутоа тоа не значи дека се вработиле оние на коишто им било најпотребно вработување. Ако видиме дека дел од младите во приход напредуваат побрзо од други млади, треба да видиме каде е проблемот кај овие други млади. Мора сегментацијата да постои, мора да има различни политики за различни целни групи и мора да има мерливи индикатори – тоа е она што треба да го донесе новата стратегија за намалување на сиромаштијата и за младите и за останатите ранливи категории“, смета Дуковска.

фото: Радио МОФ

Новата стратегија, вели таа, треба да има поконкретни чекори и да биде поедноставна од претходната со цел да вроди резултати. Покрај тоа во нејзино креирање треба да бидат вклучени и самите млади за да се таргетираат нивните потреби, а за тоа значаен придонес имаат локалните самоуправи кои се блиску до младите и младинските организации.

„Младинските организации се составени од млади луѓе кои во прво лице еднина јасно треба да кажуваат за себе кои се нивните потреби. Од една страна тие треба да бидат доволно искрени и свесни за што сè сиромаштијата носи со себе, дали е секогаш видлива, дали стигмата и дискриминацијата ѝ се другари и дали со молчење работите може да се поправат. Локалните самоуправи од друга страна, се оние што треба да дадат доволно простор на организациите и на младите кои не се дел од нив за да може да одговорат на нивните потреби. Тие најдобро знаат дали на младите им треба зајакнување на вработувањето или социјален клуб во кој ќе си ги остваруваат нивните културни и социјални права“, забележува таа.

Покрај тоа, додава Дуковска, социјалната и здравствена заштита, младинскиот стандард, сиромаштијата – сето тоа треба да биде во една рамка.

„За да видиме до каде сме како држава, каде сакаме да одиме, со кого прво ќе одиме, кој ни е најранлив, за кого нема друго чаре освен да зголемиме финансиска помош на кого ќе му обезбедиме работно место за да не ни избега од државата“, посочува таа.

За сиромаштијата сè уште се зборува тивко меѓу младите

Млади во социјален ризик, во несоодветна економска положба или млади од семејства со помалку можности, ранливи млади кои се соочуваат со некоја ранливост – хендикеп или ментално здравје. Ова, посочува Дуковска се теми кои се допираат, но никогаш не се клучни во дискусиите на младинските организации.

„Долги години наназад имав чувство дека младинските организации се организирани само на три теми: образование, спорт и култура. Во последниве години гледам дека вработувањето како што снема пари стана многу важен сегмент, меѓутоа сè уште многу малку од нив го прават тоа. Не сум сретнала такво здружение чиј фокус е социјалната заштита односно каде превенирањето од сиромаштија е во фокусот“, објаснува Дуковска.

Додава дека тоа треба да се иницира што повеќе бидејќи самите млади нема да дојдат со предлози како да излезат од ситуацијата.

„Затоа што кај сиромаштијата и социјалната исклученост има феномен – луѓето не се здружуваат и не се организираат и е многу тешко ако вие не им направите овозможувачка околина да ги мотивирате да зборуваат, дека тие навистина ќе зборуваат“, посочува таа.

[Мегафон] Дуковска: Младите не сакаат да зборат за себе како за сиромашни – нема кој да ги слушне

Структурата на сиромашните лица не е хомогена

„Сиромаштијата е состојба – не ве дефинира како личност туку е сегмент на околности коишто се случуваат и во кои сте се нашле. Во суштина сите овие кризи требаше да нè научат дека на секого во некој момент може да му се случи“, истакнува Дуковска.

Младите статистички се делат на деца и возрасни. До 18 години се во категорија деца, а по 18 одат во друга. Во податоците, објаснува Дуковска, се претопуваат во една група што е дополнителен проблем.

„Ниту потребите на млади од 15 до 29 години им се исти, ниту можеме со исти мерки. Едните се уште во средно, другите веќе веројатно менуваат 15-та работа, ама еве и сите стратегии општо ја генерализираат таа група на млади или воопшто не ја издвојуваат како таква“, подвлекува таа.

Застапеноста на младите во претходната стратегија

Во последниот стратешки план за намалување на сиромаштијата, за младите се поставени неколку целни точки меѓу кои промоција на социјална вклученост, намалување на невработеноста, помош за повисоко ниво на образование и социјално вклучување на невработени млади.

Сепак и покрај планираните мерки, сè уште нема евалуација на оваа рамка за тоа што е исполнето, а што не. Дуковска, како познавач на тематиката вели дека не многу од поставеното е исполнето односно, како што додава, сигурно е помалку од половина.

„Така што многу е важно да биде правилно насочена таа стратегија, на кого се однесува, што точно треба да направи, како ќе се поврзе една со друга политика и затоа е важно да биде стратешки пристапот. Вие може да му давате пари на некој бескрајно ако тој е гладен, или ако е тепан или ако има четири деца, така никогаш нема да му помогнете. Затоа е важно да постојат вакви стратегии и тие да имаат во предвид какви социјални ризици има во општеството со цел да им помогнат“, децидна е Дуковска.

Ангела Бошкоска

Министерството за образование и наука (МОН) го објави Конкурсот за упис на ученици во јавните средни училишта во Република Северна Македонија за учебната 2023/2024 година.

Оттаму информираат дека пријавувањето и запишувањето на учениците ќе се врши во еден уписен рок со две пријавувања во месец јуни, на 20 и 21 јуни и второ пријавување на 27 и 28 јуни 2023 година, преку порталот за електронски услуги на Министерството за образование и наука со најава на средношколците преку сопствените кориснички сметки на Schools.mk.

Според овогодишниот конкурс, во училиштата каде што ќе се пријават поголем број ученици од планираниот број, кои ги исполнуваат предвидените услови, ќе се организира квалификациско тестирање по наставниот материјал од осмо и деветто одделение:

– за гимназиско образование – мајчин јазик и математика;
– за здравствена струка – биологија и хемија,
– за другите струки – мајчин јазик и математика.

Од МОН велат дека во учебната 2023/24 година се обезбедени 29.798 слободни места во 937 паралелки, од кои 279 паралелки се предвидени за гимназиското образование и 658 паралелки во средните стручни училишта.

„За настава на македонски јазик, со Конкурсот се предвидени 20608 слободни места, за настава на албански јазик 8301 и 889 места за настава на турски јазик. Во учебната 2023/24 година во соработка со општините и компаниите во земјава се обезбедени 6475 слободни места во 259 паралелки во дуалното стручно образование“, посочуваат оттаму.

Од Јавното сообраќајно претпријатие – Скопје информираат дека од утре (1 април), жичарницата на средно водно ќе работи еден час повеќе – односно ќе работи од 10 до 18 часот.

Согласно одлуката за возен ред за месец април, од 17 до 17.30 часот е последно возење од долу кон врвот, односно во 17.45 часот е последно возење од врвот надолу.

Од ЈСП-Скопје напоменуваат дека секој понеделник и секој последен вторник во месецот за жичарницата се неработни денови.

Божидар Доневски од Правниот факултет е победник на 11. Ораторска вечер на Правниот факултет на Универзитетот „Гоце Делчев“ (УГД) во Штип.

Доневски, кој студира на отсекот медиумски студии и односи со јавност, беше прогласен за најдобар од стручното жири за неговиот говор „Земјата плаче“ во кој зборуваше за поврзаноста на човекот и природата преку сцена од сон во која индијански поглавица пишува писмо како одговор на американската влада која сака да купи дел од територијата на индијанското племе.

„Ако ви ја продадеме нашата земја треба да знаете дека бистрата вода на езерото ги раскажува спомените на мојот народ, а во жуборот на реката ќе го слушнете гласот на нашите татковци. Запамтете дека алчноста еден ден може да ја проголта земјата и да остави пустош. Дали во градовите има место каде може да се слушне отворањето на лисјата? Загадениот воздух во градовите е навреда за очите, а бучавата е навреда за ушите. Воздухот е скапоцен. Бидејќи се` што е живо – луѓето, дрвјата, животните – го делат истиот здив. Ако сите животни си заминат, човекот ќе умре од осаменост на духот. Затоа што се` што им се случува на животните, наскоро ќе му се случи и на човекот. Се` е поврзано. Запамтете дека Земјата не му припаѓа на човекот. Човекот ѝ припаѓа на Земјата“, вели во својот говор Доневски.

За најдобар оратор – средношколец од стручното жири беше прогласена Даница Левкова, која имаше говор насловен „Народе, ќе нѐ биде ли?“, а како најдобар оратор во избор на публиката беше прогласена Ивона Тодорова од Средното училиште „Љупчо Сантов“ од Кочани, за нејзиниот говор со наслов „Солзите на мајките“.

„Покрај убавината на говорењето, овде од оваа говорница се испраќаат и важни пораки. Вие вечерва го слушнавте гневот на младите од општеството, меѓутоа слушнавте и пораки за заштита на животната средина, а слушнавте лични и инспиративни приказни од кои лично се засегнати младите оратори. Јас се надевам дека, барем за момент, сите ние возрасните ќе се замислиме какво општество им сервираме на овие млади луѓе во кои тие мораат да живеат. А, заедно можеме сите да го менуваме“, изјави Кристијан Панев, асистент на Правниот факултет при УГД и дел од организацискиот тим на Ораторските вечери.

Настанот традиционално се организира веќе единаесет години од Правниот факултет и Клубот на оратори „Ростра ветера“ и можат да учествуваат сите студенти на УГД. Оваа година новина беше што за првпат во натпреварувачкиот дел беа вклучени и средношколци кои успешно поминале циклус обука за Јавно говорење, беседништво и дебата.

Победниците покрај плакетите добија и подароци и парична награда.

Сите говори може да ги погледнете на следниов линк:

Овој пат во рубриката #РаскажиМи го читаме краткиот расказ „Кучешки празник“ од Марија Јовчевска. Расказот го освои третото место на новиот конкурс за кратки раскази од млади автор/ки, „Тврдоглави“ именуван по делото на Славко Јаневски.

Конкурсот беше за прв пат беше распишан во 2022 година, а во 2023  објавени беа добитниците на трите наградени раскази, како и три млади автори кои добија пофалба. Во следниот период, преку #РаскажиМи, ќе ги објавиме пофалените и наградените раскази.

Кучешки празник

Сакам да шетам по дождот, тогаш не се гледаат моите солзи.
Чарли Чаплин

Ноќ. Длабока и мрачна ноќ во блескавиот град. Густа и долга. Ноќ во големиот град, каде што осамените бараат друштво, другите самотија. Бегство од стварноста кон некоја своја, замислена среќа.
Но, така е тоа во овој подол и зол свет, лишен од чувства и љубов.

Надвор лаат глутница кучиња. Ме плашат. Кутрите, не се донеле сами на овие улици. Напуштени, оставени сами од нивните поранешни господари. Им здодеале. Им здодеала грижата за нив, па ги напуштиле. Им покажале на родните и пријателите дека, еве, тие се во современ тренд, љубители на животните, грижливи, општествено одговорни. Набргу ги уморува грижата за нив, хрането, миењето, собирањето на нивните какушки, секојдневната потреба да ги шетаат за да можат кучињата да ги испразнат мочните канали покрај некое стебло.

Сепак, за нив кучињата се подобри и поприфатливи од бебињата. Не го носиш во својата утроба, сами се хранат, не треба да менуваш пелени, сами проодуваат, кога се малечки се мили и слатки, молчат ноќе, не плачат, не бараат утеха, а кога ќе ти здодеат, стави ги во автомобил и остави ги некаде. Остави ги, сами нека се грижат за својата судбина.

Тука сум во дилема: дали таквите луѓе се способни да чуваат змија во срцето или тие се во срцето на змијата.
Лаат на улицата, грлени, осамени и гладни. Претураат по контејнерите, бараат храна. Ги кинат и ги растураат кесите со ѓубре, ги вадат од контејнерите. Не може да се очекува дека ќе ги вратат назад. Ѓубрето останува на улица до контејнерот. Сето тоа изгледа мошне грдо и неуредно. Валкана слика за валканиот град.
Лаат и во доцните часови. Го нарушуваат сонот. Тогаш од некој балкон ќе се фрли петарда. Ќе пукне и ќе ги разбрка кучињата. Утрото повторно исто.

Но, оваа ноќ повторно ќе има петарди што ќе пукаат. Не за да ги разбркаат кучињата. Вечер е последната ноќ од оваа година. Вечер е прослава. Весели лица, музика, алкохол, конфети. Добар повод за пијанка.
И оној дебелко, Дедо Мраз. И денес се плашам од него, исто како кога бев дете.

Ми се гади моментот на имплицитна педофилија. Ќе те седне в скут, ќе те милува по косата и рамената или ќе ја стави својата дарежлива рака на коленцата и ќе те праша што сакаш за подарок.

Нема да ми исполни никаква желба, ќе ми даде шарено целофанско пакетче со второкласни чоколада, бисквити, вафли и, секако, шарени бонбони за лошо здравје на млечните заби.

Се сеќавам на пречеците за Нова година со татко ми. Три пречеци поминавме на еден начин. Ќе пуштевме музика од плеј-листа, нормално моја, ќе испржеше топчиња од мелено месо и ќе грицкавме семки.

Разговаравме и се смеевме. Надвор, пукаа петарди. Можевме така да останеме до утрото. Секако, со мојата плеј-листа. Не ги гледавме на телевизија возбудените и весели пејачи и пеачки, силиконски и цицлести, во свечени фустани, предолги шлицови и предолги нозе. Не разговаравме за тешки теми во обид да го разбереме животот.

Кога бевме малку уморни, татко ми ќе речеше:
– А сега, на спиење.
– Не ми се спие, можеме вака да го дочекаме и утрото.
– Никако, никако, сите соништа умираат во зората. Од нив потоа останува гнилежот. Гнилежот од срцето тешко се чисти.

И вечерва лаат кучињата. Гладни и сами. Тие знаат зошто. Глутница. Глутницата е фиктивно решение против самотијата, можеш да бидеш сам во друштво на исти такви осаменици.
А сега, да ви кажам како јас, лично, ќе ја организирам новогодишната прослава.

Татко ми не е дома, ќе прославува со некој пријател од детството во неговиот стан. Од мене очекува да одам некаде, со некое друштво. Потајно знае дека нема да направам така и малку не е среќен поради тоа. А што може да ми каже? Убавите спомени, со ќофтенца и семки што се минато сега.

Малку дремна, колку да го скрши сонот, па околу пет и половина попладне отиде кај другарот. Ха-ха, ќе правеле некои салати. Можеби е точно, двајца возрасни и малку остарени мажи ќе прават салати со рецепти преземени од интернет. Па, или нашле некои стари кокошки желни за внимание и малку алкохолна нежност или ќе бидат сами со насечкани салами, кашкавали и корнишони како свечена вечера. Ќе зборуваат за спомени од убавите денови.

Спомените од младоста се надгробен споменик додека си жив. Ти тежи на рамената и во главата, но среќен си што споменикот е убав и голем. Монумент над очајот.

Јас имам други планови. Лични и себични. Дома има шише вино, чилеанско, некакво каберне. Бела етикета, со некакви модри линии. Го отворам, па ќе го оставам малку да „продиши“, да земе воздух.
Кадата ќе ја наполнам со топла вода, а во неа веќе ставив поголемо количество на мирисна сол за капење. Ќе има многу пена. Освен тоа, пред зградата има трендафили. Собрав неколку цветови, уморни и свенати. Сепак, ќе ја красат богатата пена и можеби ќе ги пуштат своите последни мириси, тешки и сокривани од студот.

Надвор почнува да паѓа некој ладен и ситен дожд. Кучињата се скриени околу стеблата на дрвјата. Лежат. Мокри и молчаливи. Без соништа.

Влегувам во кадата. Топла е и мирисна. До неа, на мал пластичен стол се шишето со вино, чашата и телефонот, да не се јави некој случајно. Не сум асоцијална. Признавам, сега сум малку иронична.
Испивам голтка, виното ме топли однатре, речиси жешката вода ја топли мојата кожа. Убаво ми е. Помислувам на тоа што би било кога во овој мир и тишина, во оваа топлина би си ги пресекла вените. Тивко и мирно, во топлата пареа, во мирисот на солта и ружите, би отишла од овој свет. Безболно. На некој тивок начин. Со лесна насмевка на усните и среќата што гасне, тивко прегорува. Опкружена со топлина, мир, со она олеснување на птицата кога ќе снесе јајце, па чувствува некоја леснотија, тргнала некој товар од својата утроба. Иднината на јајцето е неизвесна како на секое идно дете. Така е тоа во овој подол и зол свет лишен од чувства и љубов.

Но, напразно зборувам. Кој потоа ќе ја исчисти кадата од крвта? Впрочем, од оваа место, од оваа када татко ми би имал фрустрации. Не му треба тоа сега, кога ги има доволно за следните два живота. Еве пример каде што љубовта кон блискиот свој те одржува во живот.

Топло е и мирисно. Виното се ослободи, мириса на шумски плодови и бадем. Моменти на среќа. И самотијата знае да донесе среќа, но единствено ако е сама. Нежна и лесна, како некоја коприна.
Така потопена во својот пенлив и мирисен хедонизам, размислувам дали овој начин е добар за лекување спондилози и ишијалгии. Премлада сум за тоа.

Сама сум и некако среќна. Не сум некој што сака весели журки, луди забави, квазисмеење и квазивеселост. Имитација на среќа и оригинално лицемерство. На досегашните пречеци, со весели и разџагорени луѓе, полека и потајно станував осаменик. Вистинскиот човек се храни со осаменост. И често знае да се напие малку тага, со вкус на шумско овошје и бадем.
Телефонот заѕвони. Ех, контролата. Татко ми.

– Каде си?
– Во кадата, полна со пена и со чилеанското каберне.
– Не отиде некаде со друштво или со некого?
– Нее, полесна е самотијата со себе отколку во толпата. А ти што правиш?
– Одам да купам мајонез.
– Што, во ова време?
– Подготовката на салатите испадна право фијаско. Не го доваривме убаво пилешкото, а зеленчукот го преваривме до распаѓање и заборавивме да купиме мајонез.
– И сега?
– Со добар изговор дека одам да купам мајонез, излегов. Паѓа некој ситен и ладен дожд. Но, знаеш дека сакам да шетам на дождот. Малку ќе излажам, па ќе купам мајонез од првиот ресторан, уште и ќе бидам пожртвуван. Сега сакам да прошетам. Врне и кучињата покиснати лежат околу стеблата. Верувај, не можам веќе да ги слушам нивните спомени од минатото. Врв на сопственото самосожалување се сеќавањата на убавите денови.
– И повторно си сам во новогодишната ноќ.
– Самотијата не го избира друштвото, како и човекот родителите и роднините.
– Ха-ха, морето од тага нема брегови и пристаништа.
– А ти, како си поминуваш во кадата со кабернето?
– Одлично, слободен си единствено кога си сам. А ти како си поминуваш?
– Нетоксично.
– Како?
– Кога си во друштво на убави жени и добро вино тоа се слатки отрови. Во спротивно, тоа се горки отрови.
– А ти си полн со горки отрови.
– Не, не се напуштам самиот себеси и така сум безбеден. Те молам, не заборавај да го извадиш месото од замрзнувачот за утрешниот ручек. Патем речено, имај доволно пена и топла вода во кадата, а со виното внимателно.

Разговорот заврши. Утре ќе имаме свечен новогодишен ручек. По подолго време заедно ќе ручаме со татко ми. Ќе го имаме и ова каберне од кое не можам да испијам ниту една чаша.

Ќе има многу остатоци од храна од свечената новогодишна вечера, од свечениот новогодишен ручек, соседите ќе ги фрлат остатоците во контејнерите за ѓубре пред зградата.

Ќе дојдат кучињата. Го чувствуваат мирисот на коските и месото, мирисот на саламите и лебот. Ќе јадат, ќе бидат наситени, троми и мирни. Ќе биде гозба, ќе биде пир. Мрзливи, со полни стомаци, како на секој празник, каде што алчноста на стомакот е бездна без дно. Незаинтересирани за својата осаменост во глутницата.

Но, тоа е секогаш така на кучешкиот празник.

***

Радио МОФ почна со рубриката #РаскажиМи, каде секој петок објавуваме по еден расказ на македонски јазик. Со рубриката целиме да промовираме домашни и странски автори кои пишуваат, односно се преведени на нашиот мајчин јазик. Истовремено, сакаме да придонесеме во популаризацијата на прозата на македонски јазик.

Сите заинтересирани за објавување на свој расказ во рубриката #РаскажиМи своите дела може да ни ги испратат на info@radiomof.mk, заедно со куса биографија. Расказите и преводите треба да бидат на македонски јазик.

Да зборуваме малку за вонземјани. Прашањето дали вонземјаните навистина постојат е многу интригантно бидејќи тоа повлекува исто така многу прашања со свои потпрашања. Ако навистина постои вонземски живот, тогаш како би изгледале нивните форми? Дали многу вонземски живи форми не оствариле контакт со нас бидејќи се примитивни и не достигнале цивилизациски развој што им овозможил да патуваат во вселената? Ако има вонземјани кои постигнале неверојатен технолошки развој, дали тоа значи дека нивната цивилизација е со посупериорна воена технологија со која тие би не покориле, или таа цивилизација повеќе се залага за мир? Додека не се случи вистински прв контакт, овие прашања, кои се дел од цела миријада прашања останува во доменот на сите можни научни и општествени дискусии. Првиот контакт не се однесува само на доаѓањето на вонземјани со свој вселенски брод, туку тоа се однесува и на нашата реакција, па
како што вели народот, за танго се потребни двајца Како би реагирале ако некој вонземјанин слета на нашиот двор? Дали би биле исплашени, создавајќи избрзана реакција на страв и агресија, дали би дозволиле разумот да превладее? Како би ја оствариле комуникацијата? Моменталната атмосфера на овие хипотетски работи е повеќе наклонета на можноста дека било каков вонземски живот со посупериорна технологија од нашата ќе биде безмилосна кон нас. Овој текст сепак е за филм кој се крши со нашата примарна реакција.

The Day The Earth Stood Still (Денот кога Земјата стоеше мирно) е филмски наслов кој не ни е баш најпознат. Ова име не влегува во халата на најзапамтени филмови во комерцијална смисла, но кај фановите на научно фантастични филмови има посебно место по своето значење. Ако сепак името ве асоцира на филмот од 2008 година, тоа е римејкот со Киану Ривс и еден од полошите негови филмови. Ова е место за оригиналниот наслов од 1951 година во продукција на 20 Century Fox, година која означува почеток на летната матине шема во кино салите на САД. За подобро разјаснување на временскиот контекст – во тој период САД и остатокот од светот е во клинчот на Студената војна која се води помеѓу два поларизирани блока: САД и Советскиот Сојуз. Стравот и паранојата кај американската публика го раѓа меѓу другото и летното кино матине, нешто како прототип на американските блокбастер филмови.

Во летната сезона многу холивудски студија промовираат филмови каде разно разни чудовишта напаѓаат големи градови, монструозни вонземјани се појавуваат во слабо населени пустински места, а американската војска и авијација води бестрашни, но очајни битки со оваа напаст. Сепак во ова купиште на филмски наслови чија цел била лесна заработувачка на сметка на душевната состојба кај американските гледачи, Денот кога Земјата стоеше мирно е еден повик за поинакво согледување на нештата. Годината е 1951. Светот полека се закрепнува од последиците на Втората светска војна. Но крајот на таа војна го означува почетокот на Студената војна, идеолошки конфликт помеѓу САД и Советскиот Сојуз. Тензијата се зголемува со откривањето и користењето на атомската бомба, страшно оружје за масовно уништување кое паѓа во рацете на двете моќни држави. Можеби нема отворена војна со фронтови и биење битки, но линиите се подвлечени, а ситуацијата никако да се смири. Американските воени радари детектираат непознат летачки објект кој се приближува кон земјината атмосфера. За ова дознаваат сите светски новинарски агенции. Оваа вест се пренесува како разјарен оган, од Вашингтон до Буенос Аирес, од Истанбул до Калкута. Наскоро летачкиот објект се појавува над небото на Вашингтон, престолнината на САД и слетува на градскиот парк. Набрзо кон паркот итаат многу љубопитни случајни минувачи, како и војската. Од бродот не излегува никој и ништо, но тоа не значи дека армијата не е на штрек. После некое време, од леталото, кое изгледа како чинија, излегува човек со вселенски шлем и сива тенка униформа припиена за неговото тело, придружуван од џиновски робот. Посетителот се вика Клаату и бара средба со водачите на секоја држава од нашиот свет бидејќи носи важна порака. Да, постои живот надвор од нашата планета и тој живот има огромна технолошка и научна предност пред нас. А тој живот сака да знае дали ние сме закана за животот во вселената.

Овој филм не го издржал тестот на времето од очигледни причини и нема да им биде привлечен на многумина доколку се бараат добри виузелни и звучни ефекти и добра современа кинематографија. Но на крајот на краиштата, Денот кога Земјата стоеше мирно секогаш има место како многу влијателен филм барем во светот на научната фантастика. А предноста се наоѓа во неговата јасна порака. Клаату е вонземјанин со јасна намера кон луѓето – доколку една цивилизација достигне одреден степен на развиток од областа на науката и технологијата, тогаш истата таа цивилизација би требало да достигне развиток и на својот разум, мудрост и рационалност. А знаејќи ја човечката историја, тоа не е нашиот случај. И покрај нашите неверојатни достигнувања, ние не можеме да излеземе од јамата на нашата примитивност, па сеуште преовладуваат нашите желби за владеење, војување, освојување, експлоатирање и уништување.

Крајот на Втората светска војна го означи фрлањето на двете атомски бомби врз јапонските градови Хирошима и Нагасаки, чиј блесок им даде сигнал на понапредни цивилизации во вселената дека ние постоиме. Не само што постоиме, туку и нашето постоење може да претставува опасност за животот надвор од нашите граници. Ако нашата свест не еволуира со нашата технологија, тогаш навистина немаме граници за ужасите кои може да ги приредиме како колектив. Ако не знаеме како да бидеме разумни и одговорни со моќта со која располагаме, дали тогаш е оправдано да бидеме спречени од некои помоќни од нас, за доброто на сите?

Клаату е стоицистот од вселената. Тој ја има нашата љубопитност, дознавајќи многу работи за човештвото со ентузијазам кој не го искажува емоционално, пред да го добие конечниот одговор на прашањето – дали навистина сме закана за животот од вселената. Доколку не сме, односно, доколку се издигнеме над нашата примитивност и потенцијалното зло за кое сме способни, тогаш Клаату ќе му го понуди на човештвото своето место меѓу sвездите. Ќе бидеме дел од нешто поголемо, добивајќи ново значење на нашето постоење, ослободено од страв и страдање. Ако е спротивното, тогаш Клаату нема да има избор освен да ја уништи Земјата и нејзините жители. Ние, како личности кои веќе сме добиле јасно прашање, стоиме на другата страна на првиот контакт. Свесни сме за изборот и последиците од нашиот избор, но дали нашиот одговор е едноставен. Дали нашиот избор на прифаќање е навистина искрен, а не поради ултиматумот од уништување кој ни виси над глава како Дамоклов меч? Дали е сепак потребно време сите нации постепено да работат на меѓусебна доверба и мир во една речиси невозможна мисија? Дали би сакале до тој мир да стигнеме на свој начин без ултиматуми? Или тоа е само залажување за да продолжиме, иако за кратко, со старите навики.

Марјан Болтевски 

Марјан Болтевски е долгогодишен водител на „Поларис“, емисија за научна фантастика, фантазија и хорор која оди во етерот на Радио МОФ. Оваа емисија стана негова традиција од 2014 година, со нови содржини и за наредниот период, како и проширување на активностите во областа на пишаниот збор со рецензии, осврти и ретроспективи. А, покрај вообичаените „осомничени“, тој ќе се труди да развие и навика на правење утрински склекови. 

„Иако ја поздравуваме одлуката на Владата за формирање на НУ Оркестар за џез музика бидејќи сметаме дека истата ќе придонесе за развој на културниот живот во државата, решението оваа новоформирана институција да биде сместена во објектот на Филхармонијата е целосно несоодветно и истото ќе направи повеќе штета отколку полза“, стои во денешната реакција од вработените во НУ Македонска Филхармонија.

На иницијатива на Здружението на џез музичари на Македонија, Владата минатата недела донесе одлука за формирање на Национален џез оркестар. Министерството за култура по седницата соопшти дека Националната установа просторно ќе се смести во објектот на НУ Национална Филхармонија, а по потреба ќе го користи и музичко-сценскиот простор на НУ Национална опера и балет.

Вработените во Филхармонија изразуваат загриженост за ваквата одлука бидејќи како што велат, во објектот на филхармонијата, не е возможно паралелно да работат две институции, односно два различни субјекти.

„Концертната сала и целиот објект каде што ние твориме, е замислен, конципиран и изграден исклучиво наменски и според потребите на севкупното функционирање на НУ Македонска филхармонија. Ова се однесува пред се на оркестарот на Македонска филхармонија чии членови/вработени ги извршуваат своите работни задачи така што одржуваат редовни проби и концерти во двете сали (големата и малата сцена) кои се наоѓаат во објектот. Исто така, музичарите вработени во филхармонијата голем дел од работните часови ги поминуваат и во индивидуална и групна работа во одделните соби во објектот наменети за оваа цел. Имено, во објектот има точен број на соби за вежбање, кои се направени со прецизни акустички мерења за секоја група на инструменти одделно. (На пр. во собата за контрабаси, волуменот, квадратурата и акустиката е соодветна исклучиво за оваа група, не би можеле и не е соодветно оваа група на инструменти да ја сместите во собата за флејти, која што пак е направена специфично за оваа група, според потребата на групата, бројот на членови, и изработена со различна квадратура, акустика и волумен) и така за секоја група поединечно. Покрај собите за вежбање, имаме и 4 гардероби (2 женски и 2 машки) чиј просторен капацитет е целосно исполнет согласно бројот на вработени во оркестарот“, се вели во реакцијата.

Оттаму додаваат дека во моментов е потпишана петиција од 108 вработени кои се против оваа одлука.

„Крајно сме загрижени дека буквалното ‘втурнување’ на уште еден оркестар, за кој сме среќни што постои и секогаш сме ја поддржувале нивната работа, сепак, ќе значи загрозување на интегритетот на македонската филхармонија од аспект на секојдневно функционирање на двата субјекти“, сметаат вработените.

Во дописот до медиумите се нагласува дека тие ја поддржуваат одлуката и дека не се против нивните колеги, туку против тоа ново-формираната институција да биде сместена во објектот на Филхармонија.

„Сите знаеме за историјата на некогашниот џез оркестар во Македонската Телевизија кој за жал беше укинат. Во истата куќа сеуште постојат студијата кои се најсоодветни за еден ваков оркестар, кој ќе може да работи непречено и да си ги подготвува своите проекти. Веројатно би било и убаво да се возобнови традицијата на џез односно ревискиот оркестар кој постоеше и работеше во рамките на МТВ, повторно да се врати сјајот на студиото каде што некогаш твореа Шпато, Џамбазов, Пејовски…и многу други. Тажно е што надлежните институции сакајќи да решат еден проблем произведуваат друг проблем од невидени размери кој може да остави долготрајни несакани последици“, пишува во соопштението.

Од таму информираат дека и дописот и петицијата се веќе испратени до претседателот на Владата и до Министерството за култура.

Бангладешката полиција уапси новинар од еден од најчитаните национални медиуми поради „ширење дезинформации“, откако тој објавил вест за зголемените цени на храната, пренесува „Гардијан“.

Шамсузаман Шамс бил приведен од својот дом во четири часот изутрина од неуниформирани полицајци, пренел матичниот медиум на новинарот, „Протом Ало“.

Групите за човекови права велат дека законот кој го користат властите против Шамс, се користи во своето генерално значење за да се потиснат сите новинари и критичари кон власта.

Цената на храната во Бангладеш е покачена од втората половина на 2022 година поради руската инвазија во Украина. Истовремено, бангладешката валута, така, е значајно опадната во вредност во споредба со доларот.

Министерот Асадузаман Кан, го потврдил апсењето на новинарот и изјавил дека тој бил испрашуван од полицијата поради „дезинформации“.

„Против него е отворен предмет“, истакнал министерот кој посочил дека Шамс ќе биде ослободен, со можност за повторно апсење.

Новинарот бил осомничен за „уништување на угледот на Владата со дезинформации“ и покренување на прашања за успесите на Бангладеш. Тој е осомничен според Актот за дигитална безбедност.

Според локална невладина организација, околу 3000 луѓе се осудени по Актот за дигитална безбедност откако тој бил воведен во 2018 година, а меѓу осудените се 280 новинари.

„Репортери без граници“ ја рангираше Бангладеш на 162 место од 180 земји во својот Индекс за слобода на медиуми во 2022 година. Бангладеш се наоѓа подоле од Русија (155 место) и Авганистан (156 место).

Европските земји сѐ повеќе употребуваат нелегални практики за да спречат мигранти, а нивните акции се со „минимална казнивост“, се вели во извештајот на Советот на Европа, пренесува „Гардијан“.

Комитетот за анти-тортура при Советот на Европа вели дека e пронајдена јасна шема на лош третман кон лицата кои се обидуваат да ги поминат границите низ цела Европа.

Мигрантите и барателите на азил биле удирани, тепани со пендреци, оружја, гранки, од страна на полицијата и граничните работници, кои често ги ваделе своите беџови, се вели во годишниот извештај. Луѓето често наидувале на неразбирање и бркање од европските земји, преку копнени и морски патишта, без да бидат преслушани нивните барања за азил.

Жртвите исто така биле подложни на „нехуман и понижувачки третман“ преку пукање на куршуми близу нив додека тие лежеле на земјата, туркање во река со, понекогаш, заврзани раце, или присилба да пешачат боси или голи низ границата.

46 држави кои се членки на Советот на Европа ја потпишаа Европската конвенција за човекови права, со кои се забранува тортура, нечовечки и деградирачки третман и начин на казна.

Во извештајот не се именувани држави, но од Советот велат дека истражиле „стотици“ случаи на одвраќања во скоро време, сите низ европските мигрантски рути.

Комисијата скоро ги посети Грција, Турција, Унгарија, Шпанија, Малта и Италија за да се направи проценка на мигрантските политики.

Минатиот ноември, претставници на советот на Европа извршија итна посета во миграциониот центар во Кент, откако илјадници лица беа затворени со недели во тесни простории и нехигиенски услови.

Наодите од извештајот остро се спротивставуваат од официјалните ставови на многу од европските влади, од каде велат дека не се случуваат нелегални активности за протерување на мигранти.

Комисијата за спречување и заштита од дискриминација (КСЗД) утврди директна продолжена дискриминација сторена од Министерството за образование и наука (МОН) поради тоа што децата во Воспитно-поправниот дом во Тетово немале пристап до задолжително образование.

Според Комисијата децата кои се на издржување воспитно-поправна мерка во оваа установа биле дискриминирани според нивниот личен статус и според нивниот пол, поради сегрегација на девојчињата.

КСЗД покренале постапка по службена должност, откако во јавноста излезе серијал истражувачки стории на оваа тема од Медиумската информативна агенција.

„По разгледувањето на наодите од истражувачките стории, добиените информации од поднесоците за произнесување и анализа на релевантната легислатива, Комисијата за спречување и заштита од дискриминација утврди дека децата кои се на издржување воспитно-поправна мерка од ВПД Тетово немаат пристап до задолжително образование“, велат од КСЗД.

„Министерството за образование и наука со непостапување по предлозите на Управата за извршување на санкции и пасивноста во процесот на наоѓање на системско и одржливо решение за организирање и финансирање на образованието на децата кои се на издржување воспитно-поправна мерка во ВПД Тетово, пропуштило да им овозможи пристап до задолжително образование на овие деца, со што сторило директна продолжена дискриминација во пристап до задолжително образование, врз основа на личен статус врз децата кои се на издржување воспитно-поправна мерка во ВПД Тетово“, додаваат од Комисијата.

Од КСЗД донеле општа препорака со која му се порачува на МОН, во соработка со Управата за извршување санкции, да обезбеди системски, одржлив и континуиран пристап до задолжително образование на сите осудени лица или деца за време на извршување на казната затвор или заводската мерка

„Основната функција на казнено-поправните и воспитно-поправните установи е процесот на ресоцијализација на осудените лица. Целта на извршувањето на казната затвор е оспособување на осудените лица да се вклучат во општеството со најдобри изгледи за самостоен живот. Целта на извршувањето на воспитните мерки е заштита, образование, воспитување и превоспитување, социјализација, помош и грижа за децата за да се обезбеди правилен развој на нивната личност. Оттука, пристапот до задолжително образование на сите осудени лица или деца на кои им е изречена заводска воспитна мерка – упатување во воспитно-поправен дом, е клучно за да се исполнат целите на затворската казна и извршувањето на воспитните мерки, а воедно и за исполнување на основната функција на казнено-поправните и воспитно-поправните установи“, наведуваат од Комисијата.

Македонските граѓани се меѓу најхомофобичните и најксенофобичните во Европа, а истовремено и меѓу најрелигиозните. Имаат силни авторитарни ставови, не им веруваат во институциите, но не се ниту нешто посебно заинтересирани да учествуваат во демократските процеси за да ги променат работите. Подложни се на теории на заговор, се сомневаат во науката и сметаат дека живеат во држава со лошо образование, лоша економија и лоши политичари.

Ова го покажуваат податоците од неодамна објавеното Европско општествено истражување, во кое за првпат учествуваше и Македонија. Станува збор за голема компаративна анкета која се спроведува повеќе од 20 години во Европа. Последниот бран од истражувањето беше спроведено на крајот на 2021 и почетокот на 2022 година од Институтот за социолошки и политичко-правни истражувања од Скопје, преку теренска анкета на примерок од 1.429 испитаници. Во последното истражување ставовите на македонските граѓани се споредуваат со ставовите на 24 европски држави.

Подкастот Мегафон на оваа тема можете да го слушнете на линкот во продолжение:

Иако како држава често знаеме да се пофалиме дека сме посебно кроток, топол и гостопримлив народ, токму во тие сфери македонските граѓани покажале најлоши резултати на истражувањето.

На пример, на прашањето „Доколку близок член на семејството е геј маж или лезбејка, јас би се чувствувал/а засрамен/а“ дури 61% од македонските граѓани одговориле потврдно, што е најмногу од сите европски држави вклучени во истражувањето.

Дополнително, само 24% од анкетираните се согласиле со тврдењето дека „Геј мажите и лезбејките треба да имаат слобода да го живеат својот живот како што сакаат“, што повторно е најниско во Европа и далеку под развиените држави од Западот каде овој процент е преку 80.

Професорката Анета Цекиќ, од Институтот за социолошки и политичко-правни истражувања при УКИМ, која е и национална координаторка на истражувањето, причината за овие резултати ја лоцира во конзервативноста на македонското општество.

„Имаме исто така доста негативен став и кон абортусот, на пример, релативно негативен став кај некои категории испитаници и кон жените, меѓутоа факт е дека најекстремниот или најнегативниот став е насочен кон оваа (ЛГБТ) популација, можам да кажам и традиционално веќе“, вели таа.

Македонија стои многу лошо и по прашањата поврзани со миграцијата и странците. Македонија е рангирана на последното место со најнегативен став на прашањето „Дали сметате дека во целина е лошо или добро за економијата кога луѓе од други земји доаѓаат да живеат овде“, а исто така има најголем процент на граѓани кои сметаат дека не треба да се дозволи влез во земјата на луѓе од друга раса или етничка група (41,3% сметаат дека воопшто не треба да се дозволи влез), што ја става земјава во група на држави со Унгарија, Чешка, Грција и Словачка кои исто така имаат прилично непријателско расположение кон мигрантите.

„Во услови кога населението живее во релативно висока сиромаштија, како што е нашата. Кога живее во политичка нестабилност, неизвесност, конфликтност, корумпираност и проблематично општество, познато е во општествените науки дека во таков контекст ставовите на граѓаните имаат тенденција да бидат и поавторитарни и граѓаните да имаат негативни чувства кон различни групи – странци, надворешни луѓе, луѓе кои се разликуваат од традициите и навиките на тоа население“, напоменува Цекиќ.

Недоверба во институции и во луѓето

Истражувањето покажува и дека граѓаните имаат прилично лошо мислење за образованието, здравството и економијата и имаат ниска доверба во демократските институции. Истовремено, македонските граѓани, најмногу од сите држави вклучени во истражувањето, воопшто не ги интересира политиката (43,6% од испитаниците).

Дополнително македонските граѓани се меѓу земјите кои имаат најголем сомнеж кон луѓето и во најголем процент (22,3%) сметаат дека секогаш треба да се биде претпазлив со другите луѓе.

Одговори на прашањето за доверба во луѓето од 0 (треба да се биде претпазлив) до 10 (на најголемиот број луѓе може да им се верува)

Губитници од глобализацијата

Иако научниците имаат најголема доверба меѓу другите институции во Македонија, таа сепак е најмала во споредба со европските држави. Ова некако се поклопува и со големиот број ставови кај македонските граѓани кои веруваат во популарни теории на заговор. На пример, дури 59% од анкетираните се согласиле со тврдењето „Мала тајна група луѓе ги носи сите главни одлуки во светската политика“, а речиси половина од испитаниците сметаат дека „Групи научници манипулираат, измислуваат или прикриваат докази со цел да ја измамат јавноста“.

Професорката Цекиќ потенцира дека ова е едно од најактуелните прашања на кои истражувачите и научниците се обидуваат да одговорат. Едно од објаснувањата за ваквите резултати се лошите услови во општествата, како сиромаштија, невработеност, неефикасност на институциите, кои развиваат сомнежи кај граѓаните.

„Најчесто луѓе кои веруваат во теории на заговор, што е утврдено од претходни истражувања, се луѓе кои се губитници од глобализацијата и модерниот начин на живот и модерното општество кое е екстремно комплексно. Луѓе кои ги немаат искуствата на онаа глобална, може да се каже и капиталистичка елита, која има искуство со патувања, со интернализација. Луѓето кои во своето секојдневно живеење искусуваат вакви искуства на ограниченост на базичните свои потреби и права едноставно развиваат сомнеж за тоа како функционира системот. Не само националниот, туку и светскиот“, вели таа.

Европското општествено истражување е и едно од ретките вакви компаративни истражувања во кои е вклучена Македонија кои ги испитуваат ставовите за климатските промени. Иако македонските граѓани изразиле загриженост за климатските промени во рамки на европскиот просек, тие сепак далеку помалку од европските граѓани прифаќаат лична одговорност за намалување на климатските промени.

Истовремено македонските граѓани многу повеќе од европскиот просек веруваат дека климатските промени се природни процеси, отколку предизвикани од човечки активности.

„Најважно е децата да бидат послушни и да почитуваат авторитети“

Истражувањето покажува и еден силен авторитарен систем на вредности кај македонските граѓани. Дури 84% од граѓаните сметаат дека „Послушноста и почитувањето на авторитети се најважните вредности кои децата треба да ги научат“, што е највисок процент од сите држави вклучени во истражувањето. Дополнително, повеќе од третина од испитаниците сметаат дека тоа што најмногу и е потребно на земјата е лојалност кон лидерите.

Одговори на прашањето „Послушноста и почитувањето на авторитети се најважните вредности кои децата треба да ги научат“

Додека на другите прашања младите од 15 до 29 година покажуваат нешто полиберални ставови и мислења, на прашањето „тоа што најмногу ѝ е потребно на земјата е лојалност кон лидерите“ младите имале повисок процент од просекот (42,6%).

„Тоа е голем аларм и за државните институции и за образовниот систем, бидејќи авторитарноста е еден од најголемите проблеми ако сакаме да постигнеме цел – да живееме во една демократски управувана земја“, посочува Цекиќ.

Македонија ќе го пропушти следното европско општествено истражување

Овој циклус од европското општествено истражување беше прв во кој учествува Македонија, а веќе следниот 11-ти циклус ќе го пропушти поради тоа што Министерството за образование и наука не одвоило пари за учество во истражувањето.

Според професорката Цекиќ важноста на ова истражување е следење на трендовите и промените низ времето, па токму затоа е битно редовно да се учествува во ваквите големи меѓународни студии.

„Се надеваме дека ќе се вратиме во 12-тиот бран, кој ќе биде за околу 3-4 години и дека Министерството ќе ги одобри потребните финансиски средства. Факт е дека науката во земјава не се финансира, особено истражувањата кои треба да се спроведуваат во научните институти, кои се формирани со таа цел, и се речиси непостоечки. Ова може да го лоцираме некаде 2006-2008 година, кога програмата за наука, која беше во рамки на Министерството за образование и наука, беше прекината од тогашната Влада. И оттогаш таа програма, по која се вршеа истражувања со децении наназад и овде во Институтот, кај нас е непостоечка во последните 15 години“, објаснува таа.

Повеќе детали од обработените податоци, систематизирани по области, како и упатство за користење на податоците од европското општествено истражување, може да најдете на следниов ЛИНК.

Даниел Евросимоски

По повод Светскиот ден на шегата, Први април, во скопската зоолошка градина ќе се одржи Првоаприлски маскенбал.

Настанот ќе започне во 12 и 30 часот напладне во Зоолошката градина.

„На бината за настани во Скопје ЗОО, ќе настапат талентирани млади музичари, а посетителите ќе имаат можност да се дружат и со слончето Халки. За сите оние кои ќе дојдат маскирани, планирано е дефиле на маски со многу музика, забава и дружба“, велат од Скопје ЗОО.

„Дојдете маскирани“, порачуваат организаторите.

Почнува новиот Европскиот филмски предизвик кој трае од 20 март до 29 мај, а најпосветениот љубител на европската кинематографија ќе има можност да го посети Сараевскиот филмски фестивал кој се одржува август, соопштија од Центар за социјални иновации „БЛИНК 42-21“.

Предизвикот ќе трае 10 недели за кое време ќе треба да се погледнат 10 европски кинематографски остварувања на фестивали, во кино сали, телевизија или на легални онлајн платформи за што се добиваат различен број на поени, велат од Центарот.

„Првиот чекор за да се учествува на натпреварот е секој заинтересиран да се регистрира на официјалната веб-страница https://europeanfilmchallenge.eu/mk/login за што е потребно да имате најмалку 18 години. Понатаму секој  треба да изгледа 10 филмови кои ќе ги внесе на својот профил и за секој филм да го „прикачи“ насловот заедно со фотографија што докажува дека го гледал филмот и да го наведе местото или платформата на која го гледал“, објаснуваат од „БЛИНК 42-21“.

Европскиот филмски предизвик е млада филмофилска заедница на вљубениците во европскиот филм желни да го доживеат киното од првите редови преку содржини од зад сцената, препораки и ексклузивен пристап до филмови и фестивали.

Проектот во земјава го имплементира Центарот за социјални иновации „Блинк 42 – 21“ заедно со европски партнери во 13 држави преку поддршка на програмата на МЕДИА – Креативна Европа и Европската филмска индустрија.

Овој пат во фото-рубриката #НизТвојотОбјектив ви претставуваме „Префинет вкус“ од Tastefull consigliere – Foodbloger/Opinion Maker.

Се работи за улични фотографии направени на 35 милиметри филмска лента со аналоген апарат.

Радио МОФ започна со рубриката #НизТвојотОбјектив со цел да отвори можност за изразување, промовирање и поврзување на фотографи. Секој четврток објавуваме фотографија или фотографии од еден автор.

Сите заинтересирани за објавување, своите фотографии може да ни ги пратат на info@radiomof.mk, заедно со кратка биографија и кусо објаснување за контекстот на фотографијата. Фотографиите треба да опфаќаат различни општествени теми како екологија, дискриминација, цензура, млади, маргинализација, корупција, незадоволство и секојдневното живеење.

Во Обединетите нации (ОН) во Њујорк, повеќе од 130 земји-членки гласаа за Меѓународниот суд на правдата да се изјасни за „обврските на државите“ за заштита на климата „за сегашните и идните генерации“, јавува Евроњуз.

Резолуцијата, која се подготвуваше со години, беше предложена од малата островска држава Вануату на Пацификот. Тоа значи дека највисокиот суд во светот сега ќе разјасни што државите мора легално да направат за да ја одбранат животната средина од климатските штети.

Сепак, резолуцијата е необврзувачка, што значи дека нема потреба ниту една држава да се придржува, доколку одлучи да не го стори тоа.

„За некои земји, климатските закани се смртна казна. Навистина, иницијативата на тие земји, на кои им се придружија многу други – заедно со напорите на младите луѓе ширум светот – нè зближува“, рече генералниот секретар на ОН Антонио Гутереш во говорот пред Генералното собрание.

Пред една недела, климатските експерти на ОН предупредија дека глобалното затоплување ќе се зголеми за еден и пол степен во периодот од 2030 до 2035 година.

Парискиот климатски договор од 2015 година кој е правно обврзувачки постави долгорочна цел да се задржи загревањето до најмногу два степени до крајот на овој век.